İlköğretim Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Sindirim Sistemi Konusundaki Didaktik Kökenli Kavram Yanılgılarının Nedenleri
Kategori: Sindirim sisteminin, mideden böbreğe geçiş şeklinde çizilmesi
Yüklə 174,9 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A OKULU (22 Öğrenci) B OKULU (26 Öğrenci)
- BESİNLERİN İZLEDİĞİ YOL”
- 4. Sindirim sisteminin, ağızda başlayan ve torba şeklinde bir midede/ bağırsaklarda biten tek ucu açık yapı şeklinde çizilmesi 14
- 7. Sindirim sisteminin, mideden böbreğe geçiş şeklinde çizilmesi - - 2
- Şekil 2
- Şekil 4
- Şekil 6
- Şekil 8
- İlköğretim Beşinci Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programından Elde Edilen Bulgular
- 2.3.Sindirimde görevli yapı ve organların yerini kendi üzerinde ve modelde sırası ile göstererek görevlerini kısaca açıklar.
- Etkinlik Numarası
- Üstelik, bu etkinlikte bağırsaktan sonra sindirim atığının dışarıya atılması ile ilgili bir eşleştirme yoktur
- 3.3. Boşaltımda böbreklerin dışında atık maddelerin atılmasını sağlayan yapı ve organları sıralar.
- İlköğretim Beşinci Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı, Çalışma Kitabı, Öğretmen El Kitabından Elde Edilen Bulgular
- Bunlar didaktiksel birer engel olarak dikkate alınmalıdırlar
- Ders Kayıtlarından Elde Edilen Bulgular
- Soru
- Öğrenci Görüşmelerinden Elde Edilen Bulgular
- Görüşmeci
- Öğrenci
7. Kategori: Sindirim sisteminin, mideden böbreğe geçiş şeklinde çizilmesi 8. Kategori: Sindirim sisteminin, böbrek ile bağırsak bağlantılı olarak çizilmesi 9. Kategori: Sindirim sisteminin, idrar kesesi ile bitiş şeklinde çizilmesi 10. Kategori: Sindirim sisteminin tüm organları ile çizilmesi Tablo 2 Öğrencilerin Çizimlerinden Elde Edilen Bulgular
Tablo 2’de, sindirim sisteminin, ağızda başlayan ve torba şeklinde bir midede/ bağırsaklarda biten tek ucu açık yapı şeklinde çizilmesini içeren dördüncü kategoriye bakıldığında, A okulunda öğretim öncesinde 14, öğretim sonrasında 8 öğrencinin bu kategoride olduğu, B okulunda ise sayının değişmediği görülmektedir. A okulunda öğretimden sonra bu kategorideki toplam öğrenci sayısının 14’den 8’e düşmesi öğretimin nispeten başarılı olduğunu göstermektedir. Oysa öğrencilerin çizimleri tek tek incelendiğinde, öğretim öncesinde ağızda başlayan ve torba şeklinde bir midede/ bağırsaklarda biten tek ucu açık yapı şeklinde çizim yapan 14 öğrenciden, 8’inin öğretim sonrasında bu kategoride olmadığı yani, öğretimin 8 öğrencinin çizimini değiştirdiğini görülmektedir. Altı öğrencinin öntest ve sontest çizimlerinde bir değişiklik olmazken, öğretim öncesinde bu kategoride olmayan 2 öğrenci, öğretim sonrasında bu kategoride çizim yapmaktadır. B okulunda ise öğretim öncesinde dördüncü kategoride çizim yapan öğrencilerden üçü, öğretim sonrasında aynı kategoride kalırken, iki öğrencinin öğretim öncesinde bu kategoride olmamasına rağmen, öğretim sonrasında bu kategoriye geçtikleri görülmektedir. Aynı öğretim sürecinden geçen öğrencilerden, kavram yanılgılarını bilimsel bilgi ile değiştiren, kavram yanılgısını öğretimden sonra aynen muhafaza eden ve öğretim sonucu kavram yanılgısına düşen öğrenciler olduğu, aynı öğrenciye ait öğretim öncesi ve öğretim sonrası çizimlerinin incelenmesi ile görülmektedir. Bu durum, bilginin oluşum sürecinin tüm etkenler aynı olduğunda bile bireysel farklılıklardan ne kadar etkilendiğini göstermektedir. Tablo 2’de yer alan, sindirim sisteminin; mideden böbreğe geçiş şeklinde çizilmesi, böbrekler ile bağırsaklar bağlantılı olarak çizilmesi, idrar kesesi ile bitiş şeklinde çizilmesini içeren yedinci, sekizinci ve dokuzuncu kategorilerden elde edilen bulgular, sindirim ve boşaltım sisteminin öğrenciler tarafından karıştırıldığını göstermektedir. A okulundaki öğrencilere uygulanan anketlerde, öğretim öncesinde bu kategorilerde hiç çizime rastlanmazken, öğretimden sonra toplam 9 öğrencide boşaltım organlarının sindirim ile ilgili olarak çizildiği görülmektedir. B okulunda ise öğretim öncesinde uygulanan anketlerde, toplam 6 öğrencide boşaltım ve sindirim karmaşasına ait çizime rastlanırken, öğretim sonrası öğrenci sayısı 5’e düşmüştür. Ancak beş öğrenciden 4’ünün öğretim öncesi çizimlerinde bu karmaşaya rastlanmamaktadır. Dolayısıyla öğretim, 4 öğrencide bu karmaşayı yok ederken, 4 öğrencide oluşmasına neden olmuştur. Öğrencilerle yapılan görüşmelerden elde edilen bulgulara bakıldığında, bağırsak ve bağırsaktan sonra dışkının dışarıya atılmasını “boşaltım” olarak değerlendirdiklerini görmekteyiz. Öğrencilere göre, “boşaltım atığı” ile “sindirim atığı” kavramları vücuttan atılmaları nedeniyle “boşaltım” olarak nitelendirilmektedir. Halbuki boşaltım atığı (idrar) ve sindirim atığı (dışkı) birbirinden farklı iki kavramdır. Böbrekler, vücutta yaşamsal faaliyetler sonucu oluşan su, üre, ürik asit, madensel tuzlar ve bazı fazla vitaminlerden oluşan atık maddelerin kandan süzülerek idrar şeklinde vücut dışına atılmasını sağlar. Yani insanlarda boşaltım olayını gerçekleştiren organ böbreklerdir. Kalın bağırsak ise su, safra ve besin atıklarının dışkı şeklinde vücuttan atılmasını sağlar. Safra, vücutta yaşamsal bir faaliyette kullanıldıktan sonra dışarıya atılan bir boşaltım atığıdır. Yani kalın bağırsak, anüs yoluyla sindirim atığının yanında boşaltım atığını da vücuttan dışarıya atmaktadır. Öğrenciler, sindirimi ya mide/bağırsağa kadar çizip devamını getirmemektedirler, ya da boşaltım ve sindirim organlarını bir şekilde birbirine bağlayarak ağızdan alınan besini vücuttan dışarıya atılana kadar çizmektedirler. Bu iki kategori ve çizim örnekleri aşağıda verilmiş, ardından bu kavram yanılgılarının oluşumuna “öğretimden kaynaklanabilecek” verilerin analizi sonucu elde edilen bulgulara değinilmiştir. Ağızla başlayıp mide ya da bağırsakla sonlanan tek ucu açık boru Dördüncü kategori olan sindirimin ağızda başladığı ve mide yada bağırsakta sindirimin sonlandığı ile ilgili öğrenci çizimlerinden bir örnek şekil 2 ve şekil 3’te verilmiştir.  
Şekil 2 Öğretimden Önce Şekil 3 Öğretimden Sonra Öğrenci Çizimi Öğrenci Çizimi Şekil 2 ve Şekil 3’de aynı öğrencinin öğretim öncesi ve sonrasındaki çizimleri görülmektedir. Bu çizimlerden de anlaşılacağı gibi öğrenci öğretim öncesinde mideye kadar sindirim, bağırsaklarda ise boşaltım olduğunu düşünmektedir. Öğretim sonrasında da öğrencide bir değişiklik olmadığı görülmektedir. Öğrenci ankette yer alan ve “Bence sindirim sisteminin en önemli organı …… dır. Çünkü….” sorusuna en önemli organın mide olduğunu çünkü sindirimin burada yapıldığını yazmıştır. Sindirim atığı ve boşaltım atığı birbirinden farklıdır. Ancak öğrencilere göre “bağırsak ve anüs” sadece boşaltım yapmaktadır. Bu dilden kaynaklanan kültürel kökenli olabilecek bir kavram yanılgısıdır ve öğretim sonrasında yok olmamış güçlenmiştir.
Tablo 2’de de görüldüğü gibi öğretimden sonra açığa çıkan en önemli kategorilerden biri de boşaltım sistemine ait organlardan, böbreklerin ve idrar torbasının çizimlerde görülmesidir. Fen ve teknoloji dersinde, sindirim sistemi işlendikten sonra “sistem” kavramı kullanılmadan boşaltım organlarından ve zararlı maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasından bahsedilmektedir. Öyle görünüyor ki, öğretim süreci öğrencilerin zihninde boşaltım ve sindirim sistemi ile ilgili bilgilerin birbirine karışmasına neden olmaktadır. Öğrenciler, sindirim sistemini, mide ya da bağırsaklarla böbrek arasında bir ilişki kurarak ve/veya bağırsaklarla idrar kesesi arasında bir ilişki kurarak çizmektedirler. Bu durumlarla ilgili çizim örnekleri aşağıda verilmiştir: “Sindirim sisteminin, mideden böbreğe geçiş şeklinde çizilmesi”
Öğrenci Çizimi Öğrenci Çizimi Şekil 4 ve Şekil 5, aynı öğrenciye ait öğretim öncesi ve öğretim sonrası çizimlerdir. Öğrencinin öğretim öncesinde birinci kategoriye uygun birbiri ile bağlantısı olmayan organlar şeklinde bir çizim yaptığını ancak açıklamasında besinin bir yol izleyerek dışarıya atıldığını ifade ettiğini görmekteyiz. Öğretim sonrasında ise öğrenci çiziminde mideden sonra böbrekler göze çarpmaktadır. “Sindirim sisteminin, böbrek ile bağırsak bağlantılı bir şekilde çizilmesi”  
Şekil 6 Öğretim Öncesi Şekil 7 Öğretim Sonrası Öğrenci Çizimi Öğrenci Çizimi Şekil 6 ve Şekil 7, aynı öğrenciye ait öğretim öncesi ve öğretim sonrası çizimlerdir. Öğrencinin öğretim öncesinde ikinci kategoride yer aldığı ve sindirimi mideye kadar çizdiği, öğretim sonrasında ise mideden sonra böbrekleri ve bağırsaklardan sonra idrar kesesini çizdiği görülmektedir. Öğretim sonrası çiziminin açıklamasında ise böbrekten kalınbağırsağa geçerek zararlı besinlerin dışarı atıldığını ifade ettiği görülmektedir. Bu çizim, öğrencilerin boşaltım ve sindirim organlarının işleyişi konusunda yanlış kavramalara sahip olduklarını ortaya koymaktadır.
Öğrenci Çizimi Öğrenci Çizimi Şekil 8 ve Şekil 9, aynı öğrenciye ait öğretim öncesi ve öğretim sonrası çizimlerdir. Öğrencinin öğretim öncesinde altıncı kategoride çizim yaptığı; ancak açıklamalarında mideden sonrasını boşaltım olarak ifade ettiği görülmektedir. Öğretim sonrasında ise kalın bağırsaktan sonra zararlı maddelerin idrar kesesine geldiğini ve boşaltıldığını ifade ettiği görülmektedir. Çizimlere bakıldığında genelde anüsten hiç bahsedilmediği görülmektedir. Öğretim programında önerilen etkinliğe bakıldığında bu durumun çok da şaşırtıcı olmadığı söylenebilir.
Yeni öğretim programlarının uygulanmaya başlanması ile öğrencilere, ders kitabı ve çalışma kitabı öğretmenlere de öğretmen el kitabı verilmiştir. Bu kitaplar hem öğrencinin hem öğretmenin ders öncesi, ders esnası ve ders sonrasında öğretim programları ile birlikte kullandıkları birincil kaynaklardır. İlköğretim Beşinci Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programından Elde Edilen Bulgular İlköğretim beşinci sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programında üniteye genel bakış bölümünde bu üniteyle ilgili şu ifade yer almaktadır: “Bu ünitede; sistem kavramı kullanılmadan, beslenme, sindirim ve boşaltım kavramları ile kendi vücudunu tanımaya devam etmesi, özellikle beslenme konusunu günlük hayatı ile ilişkilendirip uygulayabilmesi vurgulanacaktır.” Ardından öğretim programında ünitenin amacı şu şekilde ifade edilmektedir: “Öğrencilerin bu ünitede; sağlıklı ve dengeli beslenme, dişler ve diğer sindirim organları, boşaltımda görev yapan organlar, sigara ve alkolün zararları ile ilgili bilgileri edinmesi, vücuttaki tüm yapıların birbirinden bağımsız olarak değil birlikte çalıştığı düşüncesini pekiştirmesi, vücudunu tanımaya devam ederken, vücudunun sağlığını koruması içinde dengeli beslenme, sigara ve alkolün zararları konularında bir bilinç oluşturulması beklenmektedir.” Bu ifadelerden de anlaşılacağı gibi ünitenin içeriğinde sindirim ve boşaltım bir arada verilmektedir. Sistem kavramı kullanılmadan sindirim ve boşaltımın birbiriyle ilişkisi olduğunu düşündürmek elbette ki bütüncül bir yaklaşım için gereklidir. Tüm sistemlerin birbiriyle ilişkisi vardır ve öğrencilerin bu ilişkiyi görmeleri sağlanmalıdır. Ancak, bu ilişkinin bir karmaşaya sebep olmaması için bazı noktalara dikkat etmek gerekmektedir. İlköğretim beşinci sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programında sindirim ve boşaltım sistemi ile ilgili kısımlar incelendiğinde elde edilen bulgular şöyledir: Tablo 3 İlköğretim Beşinci Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programlarında Sindirim Sistemi İle İlgili Kazanımlar
İlköğretim beşinci sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programında sindirim sistemi ile ilgili kazanımlar tablo 3’de verilmiştir. Öğrencilerin bu kazanımlara sahip olabilmeleri için, öğretim programında önerilen öğretim ve değerlendirme etkinlikleri vardır. “Sindirimde görevli yapı ve organların yerini kendi üzerinde ve modelde sırası ile göstererek görevlerini kısaca açıklar.” kazanımı için önerilen etkinlik aşağıda verilmiştir. Etkinlik Numarası : 9 (Öğretmen el kitabı ve ders kitabı etkinlik 12) Etkinlik Adı : Eşleştirme İlgili Olduğu Kazanımlar : 2.3 Y organlar yer almaktadır. Bunlar A, B, C ve D olarak harflendirilmiştir. Aşağıda verilen görevlerin yanına ilgili yapı veya organa ait harfi yazınız. I) Besinlerin mideye doğru yol almasında rol oynar..…….. II) Besinlerin dişler yardımıyla parçalanıp tükürük salgı ile ıslatıldığı yerdir…….. III) Besinlerin en küçük parçalara ayrılıp kana geçtiği yerdir. ……… IV) Besinlerin çeşitli salgılarla çorba gibi kıvamlı hale gelmesini sağlayan yerdir……… Ders kitabında da (Etkinlik 12) bulunan etkinlik 9’da yer alan şekil mideden sonra sindirim sistemi organları arasında bir karmaşaya yol açmaktadır. Üstelik, bu etkinlikte bağırsaktan sonra sindirim atığının dışarıya atılması ile ilgili bir eşleştirme yoktur. Bu etkinlik, öğretimden sonra öğrencilerin sindirimi ağızda başlayıp bağırsakta sonlanan tek ucu açık bir boru şeklinde düşünmelerine neden olmuş olabilir. Aynı öğretim programında boşaltım sistemi ile ilgili bölümde yer alan kazanımlar ve öğretmenler için yazılmış bazı uyarılar ise şu şekildedir:
Öğretim programında boşaltım organları ile ilgili etkinlikle ilgili aşağıdaki uyarı yapılmıştır. “Böbreklerimizden başka vücudumuzda oluşan atık maddeleri atmamıza yarayan organ ve yapılarımız var mı?” sorusuyla derinin akciğerlerin ve sindirim kanalının boşaltımda rol oynadığı vurgulanır.” Bu uyarıda, vücudumuzda atık maddeleri uzaklaştıran yapılar arasında sindirim kanalının da olduğu görülmektedir. Ayrıca, kazanım 3.3 ile ilgili aşağıdaki uyarı da öğretim programında yer almaktadır. Uyarı: “3.3 Böbreklerin dışında atık maddelerin atılmasını sağlayan organlar: Deri, akciğer ve sindirim kanalıdır.” Ancak ders kitabında bu uyarılarla ilgili herhangi bir etkinliğe rastlanmamıştır. Öğretim esnasında sindirim ve boşaltım sonucu oluşan atıklar arasındaki farklar ve nereden atıldıklarına dair bilgilerin verilmemesi öğrencilerin zihninde bir karmaşaya neden olmuş olabilir. İlköğretim Beşinci Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı, Çalışma Kitabı, Öğretmen El Kitabından Elde Edilen Bulgular Öğretimden önce sindirim sistemine bağlı böbrek çizimi görülmeyen öğrencilerde, öğretimden sonra böbrek çizimlerine rastlanmaktadır. İlköğretim fen ve teknoloji beşinci sınıf ders kitabına bakıldığında “Vücudumuz Bilmecesini Çözelim” başlıklı birinci ünitenin konu örüntüsün aşağıdaki gibi olduğu görülmektedir:
- Besinlerin Gerekliliği, - Besinlerin İçerikleri ve Görevleri - Dengeli ve Sağlıklı Beslenme
- Sindirim ve Görevli Yapılar - Dişler ve Ağız Sağlığı
- Boşaltım ve Görevli Yapılar
Bu sıralama sontest çizimlerinden de anlaşılacağı gibi öğrencide sindirim ve boşaltım konuları arasında bir karmaşaya yol açmaktadır. Beşinci sınıf fen ve teknoloji ders kitabında “Zararlı Maddelerin Boşaltımı” alt başlığı öğrencilerden “Atık” kavramını çağrıştıran kelimelerin listelemelerini isteyerek başlamaktadır. Ardından öğrencilere, “ İçtiğiniz sütün kabı, yemek atıkları, yediğiniz meyvelerin çekirdekleri ve kabukları gibi evsel atıkların dışarı atılmayıp biriktirildiğini düşünün. Nasıl bir sonuçla karşılaşırdınız? Evinizde olduğu gibi vücudunuzda da atık maddeler oluştuğunu düşünür müsün? Vücudun atık maddelerden arınmasını sağlayan bir yapıya ihtiyaç yok mudur?” soruları sorulmuştur. Aynı kitapta sindirim sistemi ile ilgili şekilde: “Sindirim sonunda oluşan atık maddeler anüsten dışarı atılır.” ifadesi yer almaktadır. Vücuda yararlı olan besinlerin alındığı zararlıların kalın bağırsak ve anüs yoluyla atıldığını öğrenen öğrenciler, böbrek, idrar kesesi, kalın bağırsak ve anüsü boşaltım olarak düşünmekte ve bunu çizimleri ile ifade etmektedirler. Bunlar didaktiksel birer engel olarak dikkate alınmalıdırlar. Boşaltım ve sindirim sistemi arasında yanlış bir ilişki kuran öğrenci sayısı azımsanmayacak kadar fazladır (n:27). Ayrıca, ders kitaplarına bakıldığında her bir organ hakkında bilginin ders kitabında olduğu, ancak mide, ince bağırsak ve kalın bağırsak gibi bir sistemin parçası olan organlar arasındaki ilişkinin ayrıca sistemlerin birbirleriyle olan ilişkilerinin ders kitabında yer almadığı görülmektedir. Öğretim programında,“vücuttaki tüm yapıların birbirinden bağımsız olarak değil birlikte çalıştığı düşüncesini pekiştirmesi..”şeklinde ifade edilen ünitenin amacına uygun bir etkinliğe ders kitabı ve çalışma kitabında rastlanmamaktadır. Ayrıca ders sırasında yapılan ders kayıtları ve gözlemlerden, ders kitabında yer almayan bu bilgilerin öğretmenler tarafından da ne yazık ki derslerde vurgulanmadığı görülmektedir. Ders kitabı, öğretmen ve öğrenci didaktik ortamın en önemli parçalarıdır ve her biri birbirinden önemli ölçüde etkilenmektedir. Öğrencilerin bilgiyi doğru yapılandırmalarında ders kitabının ve bu ders kitabındaki bilgilerin yapılanmasını sağlayan öğretmenlerin rolü yadsınamaz.
Besinler ve sindirim konusu işlenirken ses kayıt cihazı ile ders kaydı yapılmıştır. Ders kayıtlarının transkripsiyonlarından elde edilen bulgulara göre, B okulunda öğretmen; ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak ve kalın bağırsakla ilgili öğrencilerin defterlerine yazdıklarını okuttu ve konuyu toparlarken: “Ağız, yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaklar, böylece sindirim sisteminin asıl bireyleri diğer bir deyişle asıl elemanları tanıtılmış oldu….” diyerek konunun beşinci sınıfta bu kadar öğretileceğini söyledi. Bu durumda sindirim kalın bağırsakla son buldu. Bazı öğrenci çizimlerinde yer alan ağızla başlayıp kalın bağırsakta son bulan tek ucu açık boru şeklindeki çizimlerin nedenlerinden biri de öğretmenin ders anlatımından kaynaklanıyor olabilir. A okulunda, öğretmen öğrencilere: “Yararlı olan besinler bağırsakta kalır yararlı olmayanlar” Şeklindeki bir cümleyle konuya başlıyor. Öğrenci: “Kalın bağırsağa geçer.” diyerek cümleyi tamamlıyor. Ve bir başka öğrenci öğretmenine: “Ama öğretmenim nasıl ayırt ediyor onları?” diye soruyor. Öğretmen bu soruya cevap vermiyor. Bu arada öğrenciler kalın bağırsağın görevini zararlıların atılması yani boşaltılması olarak algılıyor ve çizimlerine bunu yansıtıyorlar. Ayrıca öğrenci burada “bağırsağın yararlı ve zararlıyı ayırt etmesi” şeklindeki ifadesiyle sindirim sistemi organlarına insancıl bir rol yüklemiştir (Antropomorfizm). Bu da epistemolojik bir engeldir ve öğrenme güçlüğüne neden olmaktadır (Bachelard, 1938). “Sindirim nedir?” sorusuna öğrencilerin verdiği cevap aşağıda da görüldüğü gibi besinlerin mideye kadar çeşitli yollardan geçmesi ve enzimler yardımıyla parçalanması demektir. Parçalanan besinin kana geçmesi ve kana neden geçtiği ile ilgili herhangi bir anlatıma ders esnasında karşılaşılmadığı gibi bu tanımı tamamlayacak bir düzeltme de öğretmen tarafından yapılmamıştır. Ağızdan mideye tek ucu açık bir boru olarak sindirim sistemi çizimleri bu dersin bir sonucu olarak karşımıza çıkmış ya da zaten var olan bilgi güçlenmiş olabilir. Üstelik beşinci sınıf ders kitabı ve öğretim programı incelendiğinde, “Enzim” kavramının kullanılmaması gerektiği göze çarpmaktadır. “Sindirim vücutta karmaşık yapıda olan besinlerin vücut dokularına getirilebilecek hale dönüşmesine sindirim deni. Besinlerde, karbonhidratlar yağlar ve proteinler olmak üzere üç ana gıda çeşidi bulunur. Sindirim ağızda başlar. Ağızda besinler mekanik olarak parçalanır. Tükrükle karıştırılarak öğütülür, tükrükle karıştırılarak öğütülen ve belli bir kıvama gelen besinler yutaktan yemek borusuna ve buradan da mideye ulaşırlar. Midede proteinlerin sindirimi başlar. Burada proteinler bazı enzimler tarafından parçalanırlar.” Aynı sınıfta bir başka öğrencinin sindirim sistemi tanımı şu şekildedir: “Sindirim, besinlerin sindirilip dolaşıma geçebilecek derecede küçük moleküllü kimyasal bileşikler haline geçmesi demektir. Sindirim aygıtı, sindirime katkıda bulunan organların tümüdür. Sindirim; ağız, yemek borusu ve bağırsaktan oluşan bir boru gibidir, pankreas ve salgıları sindirim sisteminin çalışmasına yardımcı olur” Bu tanım ile tek ucu açık bir boru olarak sindirim sistemi çizimleri arasında bir bağlantı olduğu düşünülebilir. Benzer tanımlar farklı öğrenciler tarafından defalarca aynı derste yapılmıştır. Öğrenciler ince bağırsaktan ya da mideden sonrasını boşaltım olarak değerlendirmektedirler. Ders esnasında öğrenciler birbirlerine soru soruyorlar. Geçen diyaloglardan biri şu şekildedir:
Bu cevaptan öğrencilerin içinde bulundukları sindirim boşaltım karmaşası anlaşılmaktadır. Bu diyalog ders esnasında yaşandığında, henüz boşaltım sistemi işlenmemiştir. Öğrencilerin son-test uygulamaları boşaltım sistemi işlendikten sonra yapılmıştır. Boşaltım sistemi işlendikten sonra sindirim boşaltım karmaşasının biraz daha arttığı öğrencilerle yapılan görüşmelerle de tespit edilmiştir. Öğrenci Görüşmelerinden Elde Edilen Bulgular Öğrenci anketlerinden elde edilen bulgular öğrenci çizimleri ve çizimlerin yanına yazdıkları açıklamaları ile sınırlıdır. Bu bulgulardan elde edilen sonuçları daha ayrıntılı araştırabilmek için öğrencilerle besinler ve sindirim konusunda yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Bu görüşmelerden elde edilen bulgular da öğrencilerin sindirimin ağızda başlayıp mide ya da bağırsakta biten tek ucu açık bir boru şeklinde düşündüklerini ve öğrenci zihnindeki sindirim ve boşaltım karmaşasını ortaya koymaktadır. Öğrencilerden biriyle yapılan görüşmede öğrencinin kalın bağırsağa kadar sindirim, kalın bağırsak ve sonrasını boşaltım olarak ifade ettiği, kalın bağırsağın görevinin de zararlı maddeleri vücuttan uzaklaştırmak yani boşaltmak olduğunu düşündüğü görülmektedir.
Öğrenciler, bağırsak ve sonrasını “dışarıya atmak” yani boşaltmak olarak düşünmektedirler. Bu sebeple sindirim ile ilgili bölümü tek ucu açık bir boru şeklinde mideye kadar ya da bağırsağa kadar çizmekte, dışarıya açılan ve atıkların atıldığı bölümü boşaltım olarak ifade etmektedirler. Besini alıp dışarı atana kadar izlediği yolu ifade etmek için böbrek ya da idrar kesesinin sindirim organlarına kanallar vasıtasıyla bağlandığı, öğrenci çizimlerine de rastlanılmıştır. Yapılan görüşmede, öğrencilerden bir diğeri, simit ve çayın vücutta izlediği yolu şu şekilde ifade etmektedir: Öğrenci: İlk önce simitten başlayayım Görüşmeci:Tamam Öğrenci:Simit ağızda kimyasal sindirime uğrar bugün sabah yediğim bisküvideki gibi yutaktan dil onu mideye iter ay yemek borusuna iter yemek borusu onu mideye iletir. Midede bulamaç haline gelir ince bağırsakta villüslar tarafından emilir. Emilemediği kısım işte karaciğerden de işte ordan sindirime uğramış olur. Çayda ise içeriz ordan çay sanırım böbreklerde süzülür ordan emilir yani yararlı kısımları zararlı kısımları ise karaciğer tarafından üre ve ürik aside dönüştürülür sonra kana karışır. Yukarıdaki örnekte de görüldüğü üzere vücuda alınan katı besinler ve sıvı besinler mideden sonra ayrı iki yol izlemektedir. Çay mideden böbreğe geçerek süzülmekte, zararlı kısımları boşaltılmaktadır. Ancak simit ince bağırsağa kadar ilerlemekte ve simidin sindirimi ince bağırsakta son bulmaktadır. Bu bulgular öğrenci çizimlerinden elde edilen verileri desteklemektedir. Yüklə 174,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
andaki resimde sindirim ile ilgili yapı ve