Ismatullayeva s qabul qildi
Yüklə 5,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Hayot yo‘l
i Qoraxoniylar 999-yil Buxoroni zabt etib, Somoniylar davlatini agʻdarganidan keyin Ibn Sino hayotida tashvishli, notinch va ogʻir damlar boshlandi. 1002-yil uning otasi vafot etdi. Ikki sulola vakillarining taxt uchun kurashi 1005-yilgacha davom etib, oxiri Qoraxoniylarning butkul gʻalabasi bilan tugadi. Bunday vaziyatda Buxoroda ortiq qolib boʻlmas edi. Shu bois Ibn Sino oʻz yurtini tark etib Xorazmga bosh olib ketdi. XI-asr boshlarida Xorazm qoraxoniylar hujumidan birmuncha tinch boʻlib, iqtisodiy va madaniy jihatdan ancha rivojlangan oʻlka edi. Xorazmshohlar Ali ibn Maʼmun (997—1009) va Maʼmun ibn Maʼmun (1009—1017) ilm fanga eʼtiborli hukmdorlar boʻlib, olimlarga ilmiy ijod uchun qulay sharoit yaratib bergan edilar. Shu bois bu davrda Xorazmning poytaxti Gurganj(Urganch)da zamonasining koʻpgina taniqli olimlari toʻplandi. Yirik matematik va astronom Abu Nasr ibn Iroq, (1034-yilda vafot etgan), mashhur tabib va faylasuflar Abu Saql Masihiy (1010-yilda vafot etgan), Abu al- Xayr Hammor (942—1030) va buyuk olim Abu Rayhon Beruniy shular jumlasidan. Ana shu ilmiy davraga 1005-yil Ibn Sino ham kelib qoʻshildi. Xorazmda Ibn Sino, asosan, matematika va astronomiya bilan shugʻullandi. Bu sohalardagi bilimlarining chuqurlashib, ilmiy dunyoqarashining shakllanishida Ibn Iroq va Beruniy bilan boʻlgan ilmiy muloqotlar katta ahamiyat kasb etdi. Ibn Sinoning Aristotel taʼlimoti xususida Beruniy bilan va oʻzining shogirdi Baxmanyor bilan yozishmalari tarixda mashhurdir. Ibn Sino Abu Saxl Masihiyning tibbiy tajribasi va bilimlaridan ham katta saboq oldi. Xorazmshoh vaziri Abulhusayn as-Sahliy ilmlarni sevuvchi kishi boʻlganidan, Ibn Sino u bilan doʻstlashadi va unga atab alkimyoga oid „Risola aliksir“ („Eliksir haqida risola“) nomli asar yozdi. Biroq Xorazmdagi osoyishta hayot uzoqqa choʻzilmaydi. Sharqda qudrati ortib borayotgan Gʻazna hukmdori sulton Mahmud Gʻaznaviy bu oʻlkaga koʻz tikadi. U, avval, Maʼmunga saroydagi bir guruh olimlarini Gʻaznaga joʻnatib yuborishni soʻrab xat yozadi. Bu xatga javoban Beruniy va Abu al-Xayr Hammor Gʻaznaga ketadilar. Ibn Sino esa bu taklifni rad etib, Masihiy bilan birgalikda 1010—1011-yillarda yashirincha Xorazmni tark etadi. Shu vaqtdan olimning sargardonlik yillari boshlanib, umrining oxirigacha Buyuk bobokalonimiz, ulugʻ alloma va mutafakkir, tabobat ilmi sultoni, faylasuf, matematik, ruhshunos olim, musiqachi, benazir shoir sifatida ilm-fanning 29 sohasi rivojiga munosib hissa qoʻshgan Abu Ali ibn Sinoning tavallud topganiga 1040-yil toʻldi. Shu qutlugʻ sana munosabati bilan “Abu Ali ibn Sino – Oʻzbekiston faxri va jahon mulki” mavzusida xalqaro ilmiy-maʼrifiy onlayn anjuman boʻlib oʻtdi. Ibn Sino jamoat fondi tashabbusi bilan oʻtkazilgan tadbirda Germaniya, Belgiya, Fransiya, Isroil, Turkiya, Hindiston va Oʻzbekistonning yetakchi mutaxassislari, deputatlar, ekspertlar, shifokorlar, farmatsevt, tarixchi olimlar, sharqshunos, faylasuf, biolog hamda kimyogarlar ishtirok etdi. Maʼlumki, Abu Ali ibn Sino tarixda yorqin iz qoldirgan buyuk allomalarimizdan biri boʻlib, uning boy ilmiy merosi insoniyatga hamon gʻurur va iftixor bagʻishlab kelmoqda. Alloma Sharq va Gʻarb ilm-fani, maʼrifati, madaniyat taraqqiyotiga katta taʼsir koʻrsatgani bois, oʻz davrida “Shayx ur-rais”, “Olimlar boshligʻi”, “Tabiblar podshohi” kabi yuksak maqomlarga sazovor boʻlgan. “Tib qonunlari” asari esa asrlar davomida tabobatning mufassal qomusi boʻlib qolmoqda. Xalqaro anjumanda soʻzga chiqqan oʻzbekistonlik olimlar Abu Ali ibn Sinoning oʻz davridagi innovatsion gʻoyalari, tibbiyot falsafasi, xalq tabobati mutaxassislarini tayyorlashdagi oʻrni, stomatologiya rivojidagi hissasi, axloqiy va tarbiyaviy qarashlari haqida maʼruzalar oʻqidi. Xorijlik soha mutaxassislari esa COVID-19 profilaktikasi va uni davolashda ibn Sino oʻgitlari, Yevropada Avitsenna ruhi va taʼsiri, Hindistonda ibn Sino merosini oʻrganish borasida amalga oshirilayotgan ilmiy izlanishlar haqida maʼlumotlar berdi. Tarjima holi U 980-yilda Buxoro yaqinidagi Afshona qishlogʻida dunyoga keldi. 5- 10 yoshlarida maktabda talim oldi. Maktabni bitirgach, ustozi Abu Abdullohdan mantiq, tibbiyot, falsafa, riyoziyot va fiqh ilmlarini oʻrganadi. 16 yoshidan boshlab turli fanlar boʻyicha Sharq va Gʻarb olimlarining ilmiy asarlarini mustaqqil oʻrganadi. Ayniqsa u tabobat ilmining qadimgi allomalari Gippokrat va Galen hamda oʻrta asr Sharqining buyuk hakimi va mutaffakiri Abu Bakr ar-Roziy (864— 925)ning asarlarini puxta oʻrganadi. Ibn Sino 17 yoshidayoq eʼtiborli hakim va olim boʻlib yetishadi. U amr Nuh ibn Mansurni davolab tuzatgach, somoniylarning saroy kutubxonasidan foydalanishga ruxsat oladi. Kutubxinada u bir yil davomida turli sohalardagi ilmiy asarlarni mutolaa qilib, bilmlarni chuqurlashtiradi. Anjumanda ishtirok etgan Oliy Majlis Qonunchilik palatasi Spikeri oʻrinbosari, OʻzMTDP fraksiyasi rahbari Alisher Qodirov ham soʻzga chiqib, bobomizning bugun insoniyatga xizmat qilayotgan odob-axloqqa oid asarlari haqida gapirdi. Ibn Sino oʻzining axloq toʻgʻrisidagi asarlarida insonlar kundalik ishlarida kamtarlik, izzat-hurmat, jasurlik, toʻgʻrilik, sofdillik kabi axloqiy qoidalarga alohida eʼtibor berishlari zarurligini uqtirgani, tarbiyaning asosi boʻlgan. . Asarlari Olimning falsafaga oid eng yirik va muhim asari „Kitob ash-shifo“dir. U 4 qismdan iborat: 1) mantiq — 9 qismga boʻlingan: Yüklə 5,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|