Жаҳон санъати тарихи
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ 138 XX asr boshlarida O‘zbekiston san’ati. XX asr boshlarida o‘rta Osiyoning Rossiya tomonidan bosib olinishi, san’atda ham o‘z ifodasini topdi. Buni dekorativ amaliy san’at asarlaridagi kompozitsiyalarda, ularning syujet va motivlarida, real hayotning tasvirlanishida, voqe’likni ustalar tomonidan real tasvirlashga intilishlarida ko‘rish mumkin. Bunday o‘zgarishlar rus va o‘zbek me’morchilik san’ati an’analarining bir-biriga yaqinlashishi va qo‘shilishi natijasida paydo bo‘lgan yangi uslublarda ham namoyon bo‘la boshladi. Realistik dastgoh san’ati maydonga keldi. Buni birinchi bo‘lib, XIX asrning 40-yillaridan boshlab o‘rta Osiyoga kela boshlagan rus badiiy maktabining talabalari boshlab berdilar. Bu borada rus rassomlari A.Karazin, I.Kazakov, S.P.Yudin, R.Zommer, 1886 yilgi ko‘rgazmada toshkentlik To‘xta-Sodiq Xo‘jaevning alebastrdan yasagan ot va kiyik haykalchalarining qo‘yilishi, 1915 yil bosmadan chiqqan S.Siddiqiyning “Ko‘ro‘Qli” epik poemasiga ishlangan grafik illyustratsiyalarining yuzaga kelishi davr taqozosi edi. O‘zbekistonda san’atni targ‘ib etish, ko‘rgazmalar uyushtirish, muzeylarni milliylashtirish kabi ishlar amalga oshirildi. 1918-20 yillarda Toshkent, Samarqand shaharlarida badiiy maktablar ochildi. Ularga ko‘plab mahalliy yoshlar jalb etildi. Bunda rus va boshqa milliy rassomlar faol ishtirok etdi. Shu bilan birga o‘zbek xalq san’atini o‘rganish orqali rassomlar haqiqiy milliy san’at namunasini yaratishga, o‘z asarlarida davrning muhim voqealarini aks ettirishga harakat qildilar. Shunday rassomlardan biri O.K.Tatevosyan bo‘ldi. Korovinning shogirdi bilan bu rassom 1915 yil birinchi bor O‘zbekistonga keldi. Uning serjilo tabiati, boy me’morchilik yodgorliklari yosh rassomni o‘ziga mahliyo etdi. O‘zbekistonda o‘z ijodiy izlanishlari uchun katta imkoniyatlar borligini his qilgan rassom o‘qishni bitirgach, butunlay O‘zbekistonga ko‘chib keldi va o‘zining sermahsul ijodini boshladi, yosh rassomlarga murabbiylik qildi. Uning ilk ijodidagi asarlar asosan Samarqandga bag‘ishlangan. Gavjum ko‘chalar, noz-ne’matga boy bozorlar, choyxonalar rassomning ko‘pgina asarlarining mazmunini tashqil etdi. Xalq milliy san’at namunalarini o‘rgandi. Asarlarida O‘zbekistonda bo‘layotgan o‘zgarishlarni, odamlarning mehnatga bo‘lgan munosabati badiiy ifodasini topa boshladi. ¤sha yillari O‘zbekistonda bir qator iste’dodli rassomlar yashab ijod qilganlar. Bular ichida Farg‘onada tug‘ilib o‘sgan Aleksandr Volkovning asarlari juda rang- barang va falsafiy mazmunga boy. Voronejdan kelgan va butun umr Toshkentda yashab ijod qilgan Usto Mo‘min (Nikolaev) bir qator ajoyib nafis, lirik, shoirona asarlar yaratdi. Davr kayfiyati, kishilarning hayotga bo‘lgan yuksak munosabati uning asarlarida o‘zining haqiqiy poetik ifodasini topdi. Uning shunday asarlari ichida “Bahor”, “Bedanaboz”, “Do‘stlik», «Muhabbat”, “Kuyov”, “Choyxonachi” kabilardir. |