52
edilmiĢdir. Bu banklar – Azərbaycan Respublikası Milli Bankı, Sənaye – Ġnvestisiya
Səhmdar Kommersiya Bankı, Aqrar-Sənaye Səhmdar Kommersiya Bankı,
Azərbaycan Respublikası Beynəlxalq Bankı və Səhmdar-Kommersiya Banklarıdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, 2000-ci ilə kimi, yəni BFB yaranana kimi qiymətli
kağızlarla əqdlər məhz Bakı Banklararası Valyuta Birjasının Fond ġöbəsində həyata
keçirilirdi.
12 iyun 1994-cü ildə Azərbaycan Respublikası ərazisində səhmdar
cəmiyyətlərinin yaradılmasını və fəaliyyətini tənzimlənmək, onların fəaliyyətinə
hüquqi təminat verilməsini təmin etmək məqsədilə «Səhmdar cəmiyyəti haqqında»
Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi. Bu qanuna görə səhmdar
cəmiyyəti qapalı, yaxud açıq tipli səhmdar cəmiyyəti formasında yaradıla bilər.
Səhmləri yalnız təsisçilər arasında bölüĢdürülən və təsisçilərin əksəriyyətinin razılığı
ilə özgəninkiləĢdirilə bilən cəmiyyət isə açıq tipli səhmdar cəmiyyəti hesab edilir.
Qanunda səhmdarların vəzifə və hüquqları, cəmiyyətin fondları və əmlakı, idarəetmə
orqanları haqqında maddələr daxil edilmiĢdir.
17
[43]
II mərhələ (1995-2000-ci illər) Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının
inkiĢafının əsas mərhələsi hesab olunmalıdır. Belə ki, bu mərhələdə özəlləĢdirmə
prosesi baĢlamıĢ, Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Qısamüddətli Ġstiqrazları emissiya
etməsilə qiymətli kağızlar bazarı real olaraq fəaliyyət göstərməyə baĢlamıĢ, qiymətli
kağızlar bazarının qanunvericilik bazası təkmilləĢdirilmiĢ, «Qiymətli kağızlar
haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu dövrün tələblərinə uyğun yeni
redaksiyada qəbul edilmiĢ, qiymətli kağızlar bazarında dövlət tənzimlənməsi orqanı
olan Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət
Komitəsi (QKDK) yaradılmıĢ və nəhayət müasir tələblərə cavab verən fond birjası
fəaliyyətə baĢlamıĢdır.
Qiymətli kağızlar bazarının formalaĢdırılması sahəsində daha bir mühüm
addım 14 iyul 1998-ci il tarixdə qəbul edilmiĢ «Qiymətli kağızlar haqqında»
17-
www.wikipedia.org
53
Azərbaycan Respublikasının Qanununun qəbul edilməsi hesab oluna bilər. Bu Qanun
Azərbaycan Respublikasında qiymətli kağızların buraxılıĢı və tədavülü qaydalarını
müəyyən edir, qiymətli kağızlar bazarı iĢtirakçılarının fəaliyyətini tənzimləyir.
Bu sahədə qəbul edilmiĢ daha bir normativ sənəd 24 sentyabr 1996-cı ildə
«Açıq tipli səhmdar cəmiyyətinə çevrilən dövlət müəssisələrinin səhmlərinin əmək
kollektivinə güzəĢtli satıĢı haqqında» Əsasnamə Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti tərəfindən təsdiq edildi.
Qısa müddət sonra 29 noyabr 1996-cı il tarixdə Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti tərəfindən «Dövlət müəssisələrinin səhmdar cəmiyyətinə çevrilməsi
qaydaları haqqında» Əsasnamə təsdiq edildi. Əsasnamə dövlət mülkiyyətinin
özəlləĢdirilməsinin Dövlət Proqramının həyata keçirilməsini məqsədini daĢıyır və
həmin Proqramda özəlləĢdirilməsi nəzərdə tutulan müvafiq dövlət müəssisələrinin
səhmdar cəmiyyətlərinə çevrilməsinin qaydalarını müəyyən edirdi.
14 may 1997-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən «Dövlət
özəlləĢdirmə opsionları haqqında», «ĠxtisaslaĢdırılmıĢ çek investisiya fondları
haqqında», «Milli Depozit sistemi haqqında» və «Dövlət müəssisələrinin səhmdar
cəmiyyətlərinin və ixtisaslaĢdırılmıĢ çek investisiya fondlarının səhmdarlarının
reyestrinin aparılması qaydaları haqqında» Əsasnamələrin təsdiq edilməsi barədə
Fərmanlar, 16 may 1997-ci ildə isə «ÖzəlləĢdirmə prosesində ixtisaslaĢdırılmıĢ çek
investisiya fondlarının formalaĢdırılmasına yönəldilməli olan dövlət müəssisələrinin
çevrilməsi nəticəsində yaradılan səhmdar cəmiyyətlərinin səhmləri barədə» Fərman
imzalandı.
Qiymətli kağızlar bazarının fəaliyyəti inkiĢaf etdikcə, onun dövlət tərəfindən
tənzimlənməsi məsələsi meydana çıxdı. Bu vəzifəni bu vaxta kimi xüsusi dövlət
tənzimlənməsi orqanının olmadığı üçün Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı
həyata keçirirdi. Məhz buna görə də ölkə baĢçısı tərəfindən 1999-cu ilin dekabrında
iməsələsi meydan verdiyi Fərman dünya maliyyə təĢkilatları, xarici sərmayədalar və
Ģirkətlər tərəfindən yüksək dəyərləndirilmiĢdir. 26 iyul 1999-cu il tarixində
54
«Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət
Komitəsinin (QKDK) fəaliyyətinin təmin edilməsi haqqında» Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Fərmanının imzalanması ilə ölkədə mütəĢəkkil qiymətli
kağızlar bazarının formalaĢmasında çox mühüm rol oynamıĢdır.
Yaxın gələcəkdə Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının əsas inkiĢaf
prespektivləri aĢağıdakılar olacaqdır:
•
Kapitalın təmərküzləĢməsi və mərkəzləĢməsi;
•
Bazarın beynəlmiləlləĢməsi və qloballaĢması;
•
Ticarət arxitekturası infrastrukturunun təkmilləĢdirilməsinə;
•
Qiymətli kağızlar bazarında qiymətli kağızlara olan tələbin artırılması, eləcə
də təklifin stimullaĢdırılması;
•
Beynəlxalq, eləcə də bütün tələblərə cavab verən milli maliyyə hesabatlılığı
standartlarının birgə istifadə edilməsini özündə əks etdirən korporativ idarə
etmə standartlarının inkiĢaf etdirilməsi;
•
Maliyyə vasitəçilərinin institutsional baxımından təkmilləĢdirilməsi və
potensialının artırılması;
•
Qabaqcadan xəbərdarlıq sistemi infrastrukturunu yaratmaq məqsədilə
tənzimləyici orqanın potensialının təkmilləĢdirilməsi və inkiĢaf etdirilməsi;
•
Treyninqlər və məlumatlandırma fəaliyyətinin geniĢləndirilməsi;
•
Digər kapital bazarları ilə qarĢılıqlı əlaqə.
2014-cü ilərzində qiymətli kağızlar bazarının artım tempi ölkə iqtisadiyyatının
inkiĢaf dinamikasını bir neçə dəfə üstələyən tendensiya nümayiĢ etdirmiĢ, bazarda
pozitiv kəmiyyət göstəriciləri ilə yanaĢı önəmli keyfiyyət dəyiĢiklikləri müĢahidə
olunmuĢdur. Belə ki, qiymətli kağızlar bazarındaəməliyyatların həcmi 2014-cü il
ərzində ötən il illə müqayisədə 50 faiz artaraq 13,2 milyard manat təĢkil etmiĢdir ki,
bu da Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının formalaĢdığı dövrdən bəri qeydə
alınan ən yüksək göstəricidir.Həmçinin, hesabat dövrü ərzində bazarın korporativ
Dostları ilə paylaş: |