58
qiymətli kağızlar bazarının təĢəkkül tapdığı dövrdən etibarənqeydə alınmıĢ ən yüksək
göstəricidir. Belə ki, səhmlərin ilkin bazarının ən aktiv iĢtirakçıları olan kommersiya
banklarına qarĢı kapital tələblərinin sərtləĢdirilməsi fonunda bankların, eləcə də real
sektor təmsilçilərininsəhm bazarı vasitəsi iləmaliyyələĢməsinin aktivləĢməsi
nəticəsində səhmlərin ilkin bazarında əməliyyatların sayı ötən il ilə müqayisədə 1,9
dəfə, həcmi isə 2,7 dəfə artaraq 1,1 milyard manata çatmıĢdır.
Eyni zamanda,
səhmlərin təkrar bazar ticarətində hesabat dövrü ərzində əməliyyatların sayı ötən il ilə
müqayisədə 32 faiz, həcmi isə ortalama aylıq 2,3 dəfə artaraq 141,6 milyon manata
yüksəlmiĢ və bu növ alətlərlə ortalama günlük ticarətin həcmi 592 min manat təĢkil
etmiĢdir.
19
[8]
Hesabat dövrü ərzində Azərbaycan Ġpoteka Fondunun (AĠF) təminatlı
istiqrazlarının təkrar ticarətinin aktivləĢməsi və bununla yanaĢı beynəlxalq
əhəmiyyətli layihələrin fond birjası vasitəsilə maliyyələĢməsikorporativ istiqrazlar
bazarının
yüksək
artım
dinamikasını
təmin
etmiĢ
və
bazarın
bu
seqmentindəAzərbaycan qiymətli kağızlar bazarıtarixininənyüksək həddiqeydə
alınmıĢdır. Belə ki, korporativ istiqrazlar bazarında əməliyyatların sayıötən il ilə
müqayisədə 46 faiz, həcmi isə 3 dəfə artaraq3,5 milyard manat təĢkil etmiĢdir. Artım
korporativ istiqrazlar bazarının hər 2 seqmentində müĢahidə olunmuĢdur. Belə ki,
hesabat dövrü ərzində 2,2milyard manatlıq korporativ istiqraz yerləĢdirilmiĢ, 1,3
milyard manatlıq korporativ istiqrazların təkrar ticarəti baĢ tutmuĢdur ki, bu da ötən il
ilə müqayisədə müvafiq olaraq 6,3 dəfə və 57faiz çoxdur.Hesabat dövrü ərzində
peĢəkar iĢtirakçılar tərəfindən13maliyyə aləti üzrə marketmeyker fəaliyyətinin həyata
keçirilməsibu növ qiymətli kağızların təkrar bazarında likvidliyin təmin olunmasına
pozitiv təsir göstərmiĢdir.
2014-cü ilərzində korporativ istiqrazlar bazarının ən likvid aləti olan AĠF
istiqrazları iləticarətin həcmi ötən il ilə müqayisədə 47faiz artaraq 1,1milyard
19-
“Azərbaycanın statistik göstəriciləri”
59
manataçatmıĢdır ki, bu da qiymətli kağızlar bazarında AĠF istiqrazlarının ticarətinə
baĢlanıldığı dövrdən bəri qeydə alınmıĢ ən yüksək göstəricidir.Belə ki, hesabat dövrü
ərzində40,2 milyon manat həcmində AĠF istiqrazı yerləĢdirilmiĢ,bu alətlərin təkrar
bazar ticarəti isə ötən il ilə müqayisədə 53 faiz artaraq 1,1 milyard manat təĢkil
etmiĢdir.
Hesabat dövrü ərzində repo və əks repo əməliyyatlarının həcminin 46 faiz
azalması nəticəsində bütövlükdə dövlət qiymətli kağızlar bazarı seqmenti 41 faiz
azalaraq 4,2 milyard manat təĢkil etmiĢdir. Lakin repo əməliyyatları istisna olmaqla
dövlət qiymətli kağızlar bazarının ilkin və təkrar bazar seqmentlərində də canlanma
müĢahidə olunmuĢdur. Belə ki, repo və əks repo əməliyyatları istisna olunmaqla
2014-cü il ərzində dövlət qiymətli kağızlar sektoru ötən il ilə müqayisədə 29 faiz
artaraq 615 milyon manat təĢkil etmiĢdir.
DÖVLƏT QĠYMƏTLĠ KAĞIZLAR BAZARI
QĠYMƏTLĠ KAĞIZLARIN
NÖVLƏRĠ
2014-cü il
2013-cü il
Məbləğ
üzrə
fərq
(%)
Əqdlərin
sayı
Məbləğ
(AZN)
Əqdlərin
sayı
Məbləğ
(AZN)
DÖVLƏT QĠYMƏTLĠ KAĞIZLARI
421
4 156 582
849
757
7 087 500
660
-41%
Dövlət istiqrazları
48
107 908 649
65
134 605
780
-20%
Dövlət istiqrazları (ilkin bazar)
31
80 311 321
51
98 048 952
-18%
Dövlət istiqrazları (təkrar bazar)
17
27 597 328
14
36 556 828
-25%
Mərkəzi Bankın notları
76
507 865 060
109
343 784
250
48%
Mərkəzi Bankın notları (ilkin bazar)
47
158 054 772
105
299 828
638
-47%
60
Mərkəzi Bankın notları (təkrar bazar)
29
349 810 288
4
43 955 612
8 dəfə
Repo/əks-repo
297
3 540 809
140
583
6 609 110
630
-46%
Korporativ istiqrazlar (repo/əks-repo)
46
192 740 357
0
0
-
Dövlət istiqrazları (repo/əks-repo)
2
2 005 474
9
12 189 617
-84%
Mərkəzi Bankın notları (repo/əks-
repo)
249
3 346 063
308
574
6 596 921
014
-49%
2014-c
ü
ilin mart ayı ə rzində Maliyyə Nazirliyi tə rə fində n xarici
bazarlarda ilk də fə olaraq 1,25 milyard manat hə cmində avroistiqraz
yerlə ş dirilmə si uğ urla baş tutmuş dur. Avroistiqrazlara 160-dan
ç
ox
ö
lkə nin institusionalinvestorları tə rə fində n b
ö
y
ü
k maraq g
ö
stə rilmiş və
avroistiqrazlara olan tə lə bat tə klifdə n 4 də fə artı q olmuş dur. Bununla
yanaş ı , hesabat d
ö
vr
ü
ə rzində yerli bazarda 80,3 milyon manat hə cmində
qiymə tli kağ ı zlar bazarı nı n ə n aş ağ ı riskə malik olan alə tlə ri
yerlə ş dirilmiş , bu n
ö
v alə tlə rin tə krar bazar ticarə ti isə 27,6 milyon
manat hə cmində olmuş dur.Hesabat d
ö
vr
ü
ə rzində Maliyyə Nazirliyi
nisbə tə n uzunm
ü
ddə tli borclanma strategiyası na
ü
st
ü
nl
ü
k vermiş və
nə ticə də yerlə ş dirilə nd
ö
vlə t istiqrazları nı n76,2 faizini ortam
ü
ddə tli
istiqrazlar tə ş kil etmiş dir.B
ü
t
ö
vl
ü
kdə , son illə r ə rzində
ö
lkə
iqtisadiyyatı nı n n
ü
mayiş etdirdiyi maliyyə dayanı qlı lı ğ ı , elə cə də
strateji valyuta ehtiyatları nı n s
ü
rə tlə artması fonundad
ö
vlə t qiymə tli
kağ ı zları
ü
zrə orta gə lirlilikg
ö
stə ricilə rində ə vvə lki illə rdə olduğ u
kimi azalma müş ahidə olunmuş dur. Belə ki,
ö
tə n il ilə m
ü
qayisə də orta
gə lirlilik qı sam
ü
ddə tli d
ö
vlə t istiqrazları
ü
zrə 0,24 faiz, uzunm
ü
ddə tli
d
ö
vlə t istiqrazları
ü
zrə isə 0,05 faiz bə ndi azalmı ş dı r.
20
[26]
20-
. “Maliyyə və Uçot”