Kirish Yalpi talab tushunchasi va uning hajmiga ta’sir qiluvchi omillar. Yalpi taklif tushunchasi. Yalpi taklif tarkibi va unga ta’sir qiluvchi omillar. Yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi muvozanat va uning o’zgarishi

1. Iste’mol xarajatlaridagi o’zgarishlar: 
➢
iste’molchilarning real moddiy aktivlari qiymatining o’zgarishi, bu 

erda real moddiy aktivlarning qiymati inflyatsiya ta’sirida o’zgarishini emas (Pigu

samarasi), balki boshqa sabalarga ko’ra o’zgarishi nazarda tutiladi. Masalan 
aktsiyalarning narxi keskin o’sishi bilan aktsiyadorlarning boyligi oshadi va ular
ko’proq iste’mol kilishga moyil bo’ladi va aksincha uylarning va erlarni narxi 
keskin pasayishi bilan iste’molchining boyligi kamayadi va u ko’proq jamg’aradi;
➢
iste’molchilar kutishi, ya’ni kelajakda real daromadlarning ko’tarilishi 

kutilsa, yoki inflyatsiya darajasi yuqoriroq bo’lishi bashorat qilinsa, aholi ko’proq

iste’mol qilishni boshlaydi;
➢
iste’molchilarning qarzlari miqdorining o’zgarishi – agar oldingi 

iste’mol kredit hisobiga qilingan bo’lsa;

➢
iste’molchilar daromadlaridan olinadigan soliqlar miqdorining 

o’zgarishi, soliqlarning pasayishi ixtiyordagi daromad hajmini oshiradi.

---

17

2. Investitsiya xarajatlaridagi o’zgarishlar: 
➢
foiz stavkasidagi o’zgarishlar, bu erda Keyns samarasi emas, balki 

foiz stavkasini boshka narxlar darajasiga bog’lik bo’lmagan o’zgarishlari nazarda

tutiladi. Masalan, pul massasining oshishi foiz stavkasini pasaytiradi va natijada 
investitsiya xarajatlari oshadi;
➢
investitsiyalardan kutilayotgan foyda me’yorining o’zgarishi, masalan, 

iste’mol xarajatlarning oshishi kutilayotgan bo’lsa, ishlab chikaruvchilarning

kutilayotgan foydasi ham oshadi va natijada ular ishlab chiqarishga ko’proq 
investitsiya qilishga moyil bo’ladilar;
➢
korxonalardan olinadigan soliqlar miqdorining o’zgarishi, soliqlar 

darajasining oshirilishi korxonalarning kapital qo’yilmalardan olgan foydasini

kamaytiradi va natijada ular kamrok investitsiya qiladi;
➢
yangi texnologiyalarning ishlab chiqarishga jalb qilinishi, yangi va 

takomillashtirilgan texnologiyalarni ishlab chiqarishga jalb qilish uchun ishlab

chiqaruvchilar yangi uskunalar sotib oladi;
➢
zahiradagi quvvatlar o’zgarishi, zahiradigi ishlab chiqarish quvvatlari 

miqdori yuqori bo’lsa, ishlab chiqaruvchilar yangi uskunalar sotib olishni va yangi

inshootlar qurishni to’xtatib qo’yyadilar.