Laboratoriy ishlari

Probirka №	Qo’shilgan modda	Eritma rangining o’zgarishi
Muvozanatining siljishi: chapga, o`nga
1	FeCI3
2	NH 4CNS
3	KCI

Topshiriqlar:
1. Tegishli reaksiya tenglamasini va reaksiyaning muvozanat konstantasining ifodasini yozing.
2. Eritmalar rangini o’zgarishiga qarab, muvozanatning qaysi tomonga siljishini Le-Shatele qo’idasi asosida izoxlang.

6-Laboratoriya ishi.
Eritma tayorlash va ularning kontsentratsiyasini aniqlash.
Mashg’ulotdan maqsad. Turli konsentrasiyali eritmalarni tayyorlash bo’yicha nazariy va amaliy ko’nikmalarni hosil qilish, xamda tayyorlangan eritmalarning aniqligini tajribada isbotlashdan iboratdir.
Eritmalar tayyorlash bo’yicha bir necha misolar keltiramiz.
1-misol. O’qituvchi tomonidan berilgan NaOH ning konsentrlangan eritmasidan 200 ml 8,9 % li NaOH eritmasini tayyorlang.
Yechish: Buning uchun, quyidagi ishlar va hisoblar amalga oshiriladi:
1) O’qituvchi tomonidan berilgan NaOH ning konsentrlangan eritmasining zichligini areometr yordamida aniqlang. O’lchash natijasida bu eritmaning zichligi d=1, 253 g/sm³ ga teng bo’sin.
20 % li NaOH ning ichligi 1,225 g/sm³
24 %li NaOH ning ichligi 1,268 g/sm³ ga tengligini topamiz.
Zichligi 1,253 g/sm³ga teng eritmaning C% konsentrasiyasini interpolyasiya usulini qo’llab quyidagi proporsiya bo’yicha topamiz.
24-20 =4 % li eritmaning zichligi _____ 1,268 - 1,225 = 0,043g/sm³ bo’lsa
X % li eritmaning zichligi ______ 1,253 -1,225= 0,028g / sm³
X=4^.0,028/0,043= 2,6 %
Shunday qilib, berilgan NaOH ning konsentrlangan eritmasi
C % = 20+2,6 = 22,6 % ekan.
2) Xuddi yuqoridagi usulda tayyorlanishi lozim bo’lgan 8,9 % li NaOH eritmasining zichligini topamiz:
8% ------ 1,092 g/sm³
12% ------ 1,137 g/sm³
Proporsiya tuzamiz: 4% : 0,045 = 0,9 % : X
Bundan X = 0,045^.0,9/4 = 0,01 g/sm³
Demak, tayyorlash lozim bo’lgan 8,9 % li NaOH ning zichligi
d=1,092 + 0,01 = 0,102g / sm³ ga teng ekan.
3) Tayyorlash lozim bo’lgan 200ml 8,9 % NaOH eritmasining massasini xisoblaymiz: m=V^.d = 200^. 1,102=220,4 g
4) 8,9 % li NaOH tayyorlash uchun zarur toza NaOH ning massasini quyidagi proporsiya bo’yicha topamiz:
100:8,9 = 220,4:X Bundan X=220,4^.8,9/100=19,6 g
5) Biz toza NaOH emas, balki 22, 6% li NaOH eritmasiga egamiz. Shu sababli 19,6 g toza NaOH qancha miqdor 22,6 % li eritma tarkibida bo’lishligini quyidagi proporsiya bo’yicha topamiz:
100: 22,6 = X : 19, 6 X = 87g 22,6 % NaOH eritmasi
6) Bu miqdor NaOH eritmasining xajmini topamiz:
V=87/1,253=70 ml 22,6 % NaOH eritmasi
Shunday qilib, 200 ml 8,9 % li NaOH eritmasini tayyorlash uchin 26,6 % li NaOH eritmasidan 70 ml olib, 200-70 = 130 ml suv qo’shiladi.
2-Misol. 1 litr 10 %li KOH eritmasini tayyorlash uchun necha gramm o’yuvchi kaliy kerak?
Yechish: Jadvaldan 10 % li KOH eritmasining zichligini topamiz.
d=1,082g/sm ³. 1 litr 10 % li KOH eritmasining massasi:
m=V^.d =1000 ^. 1,082 = 1082g.
1082 g 10 % li eritmada necha gramm toza KOH borligini hisoblaymiz:
100g :10 = 1082:X X=1082^.10/100=108,2 g KOH
Demak, 1l 10% li KOH ning eritmasini tayyorlash uchun 108,2g KOH tortib olinib, 1l xajmli kolbaga solinadi va uning bo’g’zidagi belgigacha distirlangan suv qo’shib, chayqatiladi.
3-misol. 250 ml 0,1n eritma tayyorlash uchun zichligi 1,307 g/sm³ bo’lgan 40% li sulfat kislotadan qancha olish kerak?
Yechish: a) 40 % li sulfat H₂ SO₄ ning normalligini topamiz:
C_n = =10 ^.1,307 ^. 40 /49=10,67
b) Eritma xajmining normalligiga teskari proporsional bog’lanishini ifodalovchi fo’rmuladan foydalanib, olish zarur bo’lgan 40% li H₂SO₄ eritmaning xajmini (V₁) topamiz: V₁^.N₁ = V₂^.N₂
V₁= V₂^.N₂/ N₁ = 250 ^. 0,1/ 10,67 = 2,34 ml 40 %li H₂SO₄
Demak 250 ml 0,1n eritma tayyorlash uchun 40 % li H₂SO₄ dan 2,34ml olish kerak.
4-misol. 20 % li 240g bariy xlorid eritmasini tayyorlash uchun nech gramm suv va BaCI₂ ^.2H₂O kristallogidrat olish lozim?
Yechish: dastlab 240 g eritma tayyorlash uchun qancha BaCI₂ zarurligini quyidagi proporsiya tuzib topamiz:
100 : 20 =240 : X X=48g BaCI₂
Keyin kristallogidratga qayta hisoblaymiz.
BaCI₂^. 2H₂O ning molyar massasi 244 g/mol
BaCI₂ning molyar massasi 208 g/mol
244:208 =X: 48 X= 56,3g BaCI₂ ^. 2H₂O
Demak, 20 %li 240 g BaCI₂ eritmasini tayyorlash uchun 56,3 g BaCI₂^. 2H₂O va 240 – 56,3 = 183,7g suv olish lozim.