Laboratoriya mashg’ulotlari materiallari 1 Laboratoriya ishi Mavzu: Ma`lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat – aloqa diagrammasini qurish (er modeli). Ishdan maqsad

8 amaliy ish. Foydalanuvchilarni boshqarish


Ishadn maqsad: Foydalanuvchi imtiyozlarini boshqarishni o’rganish


Uslubiy ko`rsatma: SQL muhitida xar bir foydalanuvchi maxsus identifikatsiton nom, murojjat identifikatoriga (ID) ega. Ma’lumotlar bazasiga yuborilgan komanda ma’lum foydalanuvchi bilan yoki boshqacha aytganda maxsus murojaat identifikatori bilan bog‘lanadi. SQL ma’lumotlar bazasida ID ruxsat – bu foydalanuvchi nomi va SQL komanda bilan bog‘langan murojaat identifikatoriga ilova qiluvchi maxsus kalit so‘z USER dan foydalanishi mumkin. 
Registratsiya bu kompьyuter tizimiga kirish xuquqini olish uchun foydalanuvchi bajarishi kerak bo‘lgan protseduradiryu Bu protsedura foydalanuvchi Bilan qaysi murojaat ID si bog‘lanishini aniqlaydi. Odatda xar bir ma’lumotlar bazasidan foydalanuvchi o‘zining ID siga ega bo‘lishi kerak va registratsiya jarayonida xaqiqiy foydalanuvchiga aylanadi. Lekin ko‘p masalalarga ega foydalanuvchilar bir necha murojaat ID lari bilan registratsiyadan o‘tishlari 1ki bir necha foydalanuvchi bitta murojaat ID sidan foydalanishlari mumkin.
Imtiyozlar
Xar bir foydalanuvchi SQL ma’lumotlar bazasida nima qilish mumkinlgini ko‘rsatuvchi imtiyozlarga egadir. Bu imtiyozlar vaqt o‘tishi Bilan o‘zgarishi ya’ni eskilari o‘chirilib yangilari qo‘shilishi mumkin. SQL imtiyozlar bu ob’ekt imtiyozlaridir. Bu shuni bildiradiki foydalanuvchi berilgan komandani ma’lumotlar bazasining biror ob’ekti ustida bajarishi mumkin. Ob’ekt imtiyozlari bir vaqtning o‘zida foydalanuvchilar va jadvallar Bilan bog‘liq. YA’ni imtiyoz ma’lum foydalanuvchiga ko‘rsatilgan jadvalda, asos jadvalda yoki tasavvurda beriladi. Ixtiyoriy turdagi jadvalni yaratgan foydalanuvchi shu jadval egasidir. Bush uni bildiradiki foydalanuvchi bu jadvalda xamma imtiyozlarga ega va imtiyozlarini shu jadvalning boshqa foydalanuvchildariga uzatishi mumkin.


GRANT Komandasi
GRANT komandasining 4 formati mavjud bo‘lib, ulardan biri konkret ob’ekt ustidan, konkret foydalanuvchilarga konkret imtyozlar berish bo‘lib, quyidagi ko‘rinishga ega:
GRANT privilege ON [creator.]tablename TO userid, ... [WITH GRANT OPTION]
Bu erda
-privilege – tayinlanayotgan imtiyozlar ro‘yxati,
-tablename - jadval nomi,
-userid – imtyozlar olgan foydalanuvchilar ro‘yxati.
Masalan: GRANT SELECT, INSERT ON Orders TO Adrian, Diane;
Ma’lum foydalanuvchilarga imtiyozlarni SQL Central da ikki usul Bilan tayinlash mumkin. Birinchidan Users & Groups papkasini tanlash va ma’lum foydalanuvchi xossalarini ro‘yxatdan chaqirish (sichqoncha o‘ng klavishasini bosish va menyu Properties punktini tanlash). So‘ngra Permissions qo‘shimcha saxifasida kerakli jadvalni tanlab imtiyozni o‘rnatish. Ikkinchidan Tables yoki Views papkasida ma’lum jadval yoki tasavvur xossalar oynasini chaqirish, so‘ngra Permissions qo‘shimcha saxifasiga o‘tish va GRANT tugmasi yordamida kerakli foydalanuvchini tanlab, imtiyozni o‘rnatish.
Ma’lum ustunlarga imtiyozlarni cheklanish
Bu cheklanish UPDATE va REFERENCES imtiyozlarida ishlatilishi mumkin. Bu xolda imtiyoz ko‘rsatilgandan so‘ng qavs ichida shu imtiyoz qo‘llaniluvchi ustunlar ko‘rsatiladi (agar ustunlar ko‘rsatilmagan bo‘lsa, imtiyoz butun jadvalga ta’sir o‘tkazadi).
Masalan:
GRANT UPDATE (City, Comm) ON Salespeople TO Diane; - bu Diane ga Salepeople jadvalining City va Comm ustunlari qiymatlarini o‘zgartirish xuquqini beradi yoki GRANT REFERENCES (CName, CNum) ON Customers TO Stephen; - bu komanda Stephen ga CNum va CName ustunlarini o‘zining jadvallaridagi ixtiyoriy tashqi kalitlarga nisbatan ajdod kalit sifatida ishlatish xuquqini beradi. Stephen (CName, CNum) yoki (CNum, CName) usutunlarni, jadvalarining ikki ustuni Bilan tashqi kalit yordamida mos kelgan ikki –ustunli ajdod kalit sifatida aniqlashi mumkin. YOki u maydonga individual murojaat qilish uchun ajratilgan tashqi kalitlar yaratishi mumkin.
ALLvai PUBLIC argumentlaridan foydalanish.
ALL jadvalda xamma imtiyozlarni berish uchun ishlatiladi.
Masalan: