“Lİder tv və radio-azərbaycan” mmc

 
Lakin  materialı  əsas  faktlarla  başlayıb,  sonradan  ikinci  dərəcəli fakt və 
hadis
ələrə  keçsəniz, 100 faizlik hədəfdən tədricən  uzaqlaşmış  olursunuz.  Süjetin 
sonunad
ək tamaşaçını maraq içərisində saxlamaqla, 100 faizlik hədəfi dəqiq nişan 
almaq jurnalistin 
əsas məqsədidir. Bu nəticəyə  isə  önəmli  faktları  material 
iç
ərisində bölüşdürməklə, aydın oxu tərzi və maraqlı təqdimatla nail olmaq olar.      
 
9.4. Görüntü olmad
ıqda 
 
Televiziyada 
əsas görüntüdür. Odur ki, əksər hallarda görüntü olmadıqda 
material işlənmir və  şifahi şəkildə verilir. Lakin çıxış yolu var. Görüntünü əvəz 
etm
ək və  problemdən çıxmaq üçün jurnalist bir neçə variantdan istifadə edir: 
 
-
 
Foto şəkillərdən istifadə etmək; 
-
 
Görüntünü youtube.com saytından tapmaq və yükləmək; 
-
 
Dig
ər axtarış saytlarına müraciət etmək; 
-
 
İnfoqrafikadan yararlanmaq; 
 
9.5. Süjetd
ə mövzuların yerdəyişməsi 
 
İstənilən reportajı  müxtəlif  mövzuda  işləmək və  fərqli istiqamətlərdə 
haz
ırlamaq olar. Bu zaman həmin mövzunun qeyd olunan  sahə  üzrə  ən  maraqlı 

---

t
ərəflərini  axtarıb  tapmaq  və  süjetin  inkişaf  istiqamətini də  məhz həmin tərəflər 
üz
ərində  qurmaq  lazımdır.  Məsələn,  “İran–Azərbaycan münasibətlərinin 
g
ərginləşməsi”  mövzusunu siyasi yöndə  təqdim edək və  bu mövzunun siyasi 
baxımdan ən maraqlı tərəflərini tapmağa çalışaq: 
-
 
G
ərginləşmənin ikitərəfli münasibətlərə siyasi təsiri; 
-
 
Dövl
ət rəsmilərinin İrana səfərlərinin təxirə salınması; 
-
 
S
ərhədlərin bağlanması; 
-
 
Siyasi qarşıdurmanı yaradan səbəblər;  
-
 
Qonşu ölkədə yaşayan qohumlarını görə bilməyən vətəndaşlar. 
Qeyd olunan mövzulardan 
ən  maraqlısı    sərhədlərin  bağlanmasıdır.  Əlbəttə, 
h
əmin mövzuların hər birinə süjetdə toxunulacaq və müəyyən yer ayrılacaq. Lakin 
siyasi mövzuda 
yazılacaq süjeti sərhədlərin bağlanması ilə başlamaq daha uğurlu 
olardı.  
“İran–Azərbaycan münasibətlərinin gərginləşməsi” mövzusunu iqtisadi 
yönd
ə işləsək aşağıdakı məqamlara diqqət yetirməyimiz tələb olunur: 
-
 
İran-Azərbaycan arasında mal mübadiləsi aşağı düşüb; 
-
 
Turistl
ərin axını azalıb; 
-
 
İran mallarının qiyməti artıb; 
-
 
İranlı iş adamlarının Azərbaycanı tərk etməsi; 
-
 
Gömrük rüsumlar
ı artıb; 
-
 
Tranzit rüsumlar
ı artıb. 
Göst
ərilən  mövzulardan hansı  ilə  süjeti  başlamaq  olar?  Bu  suala cavab 
verm
ək üçün onların hansının ictimaiyyət üçün daha böyük maraq kəsb etdiyini 
mü
əyyən etmək lazımdır. Bu tapşırığın öhdəsindən uğurla gəlmək üçün mövzuları 
maraq dair
əsinə görə faiz göstəriciləri ilə qruplaşdıraq: 
- Turizm 10 % insan
ı narahat edir; 
- Qiym
ətlərin qalxması – 20 % 
- 
İş problemi – 5 %  
100  % -  lik  h
ədəfi dəqiq nişan almaq üçün daha çox faiz götürülür. Bu isə 
qiym
ətlərin qalxmasıdır. Belə  olan  halda  süjeti  bazardan  başlasaq,  daha  maraqlı 

---

reportaj ortaya qoya bil
ərik. Çünki bazardakı  qiymətlərin qalxması  hamıya təsir 
edir.  Daha  sonra  iş  adamlarının ölkəni tərk etməsi, gömrük rüsumları, tranzit 
rüsumlar
ının qalxması, turistlər,  ən nəhayət  iş  problemi  barədə  məlumat verə 
bil
ərsiniz.  
Yadda saxlayın ki, iqtisadi mövzuda yazılan süjetlər əksər hallarda 70-80%  
r
əqəmlərdən, konkret faktlardan ibarət olur. Sosial reportajlarda isə  daha çox 
konkret  insanın  və  ailənin  yaşayış  tərzi, sosial problemləri  ön  planda  dayanır. 
Siyasi reportajlarda is
ə təhlillər və gələcək proqnozlar əsas götürülür. Bu səbəbdən, 
qeyd olunan sah
ələrdən hər  hansı  biri  üzrə  material  hazırlamaq  arzusunda  olan 
jurnalist mütl
əq həmin sahənin əsas prinsip və tələblərinə önəm verməli, müxtəlif 
sah
ələri bir-birinə  qarışdırmamalıdır.  Əks  halda  süjet  həm uzun və  yorucu 
alınacaq, həm də əsas mövzudan və  problemdən uzaqlaşacaq.     
Bel
əliklə, əsas süjet xətti siyasi  materialda razılaşmalar, qanun və  sazişlər, 
siyas
ətçilərin hərəkətləri,  hər  hansı  məsələ  ilə  bağlı  fikirlər, iqtisadi materialda 
qiym
ətlər, mal mübadiləsi, sosial reportajda isə insanlar və ailələr üzərində qurulur. 
Siyasi v
ə  iqtisadi reportajlarda da sadə  insanlara  yer  ayırmaq  və  onların  sosial 
probleml
ərini müzakirə  etmək olar. Lakin  yuxarıda  qeyd  etdiyimiz  kimi,  burda 
reportaj
ın ümumi vaxtının neçə  faizini  sadə  insanlara, neçə  faizini  isə  dövlət 
m
əmurları  və  siyasətçilərə  ayıracağınızı  bilməlisiniz. Təbii ki, materiallarda əsas 
faiz göst
əricisi  mövzuya  uyğun  olmalı,  mövzunun  tələb etdiyi prinsipləri  əks 
etdirm
əlidir. Yalnız sosial mövzularda əsas diqqət sadə  insanlara və  ailələrə 
yön
əlir. 
 
9.6. Material
ın ssenarisi 
 
Materialin ssenarisini 
əvvəllcədən  yazmaq  onu  daha  uğurlu  və  hərtərəfli 
şəkildə işləmək baxımından önəmlidir. Odur ki, mövzu götürərkən həmin mövzunu 
t
əsəvvürünüzdə  canlandırın və  ilkin ssenarisini hazırlayın. Bu zaman 
teleoperatorun ç
əkməli  olduğu  planların da ssenaridə  qeyd olunması, alınacaq 
sinxronlar
ın sayının, toxunulacaq mövzuların müəyyənləşdirilməsi və  ssenaridə 

---