M. A.ƏHMƏdov a. C. HÜSeyn
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elmi texniki t ər əqqinin
85
Dövlət maliyyə sənaye qrupları və holdinqlər yaratmaqla o, ölkədə investisiya fəaliyyətinin sistematik həyata keçirilməsinə nail ola bilər. Holdinqlərin yaradılması onun iştirakçılarına aşağıdakı amillər hesabına öz fəaliyyətlərini genişləndirməyə imkan verir. Başqa sözlə, səhmlərin alınması hesabına onlar firmalar üzərində nəzarəti həyata keçirmək, iri şirkətlər vasitəsilə kommersiya fəaliy- yətini reallaşdırmaq, dövlətlə özəl qrumlar arasında iqtisadi əlaqələri möhkəmləndirmək, vergi ödəmələrini artırmağı və risklərin səviyyə- sini azaltmaq mümkün olur. Ümumiyyətlə, maliyyə sənaye qrupları ölkədə vahid texnoloji sistemə aid olan müəssisələrin birləşdirilməsi məqsədilə yaradılır. Bu da həmin sferalarda istehsalın elmi-texniki səviyyəsini yüksəltməyə münbit şərait yaradır. Bu zaman digər məqsəd xarici investorların cəlb edilməsi hesab oluna bilər. Mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsini təmin etmək üçün üzrə dövlət tərəfindən müəyyən qanunların, normativ hüquqi aktların qə- bul edilməsi zəruridir. Bunu nəzərə alaraq ölkəmizdə investisiya fəa- liyyəti və xarici investisiyaların qorunması haqqında qanunlar qəbul olunmuşdur. Bu qanunlara əsasən investorların vəsaitləri milliləş- dirilə bilməz. Yəni dövlət hər bir investora vəsaitlərini hara və hansı həcmdə qoymağa müdaxilə etmir. Məhdud hallarda bəzi sahələrə investisiya qoymaq üçün dövlət hakimiyyət orqanlarından (Nazirlər Kabineti və Milli Məclisdən) razılıq almaq tələb olunur. Lakin elə sahələr də var ki, dövlətin milli təhlükəsizlik nöqteyi-nəzərindən bu sahələrə investisiya qoyulması qanunla qadağan olunmuşdur. nvestisiya fəaliyyətini tənzimləmək üçün dövlət vergi və kredit dərəcələrinin, texniki-sanitar-gigiyenik normaların, arxitektur normaların dəyişdirilməsini həyata keçirir. Eyni zamanda investisiya ilə yığım arasında birbaşa əlaqələr mövcuddur. Belə ki, əhalisinin gəliri az olan ölkələrdə məcmu gəlir əsasən əhalinin istehlak tələbini ödəmək üçün istifadə edildiyindən, onun çox az hissəsini investisiya kimi müəssisənin inkişafına yönəlymək mümkün olur. Məcmu gəlir tədricən artdıqca tələbin sturukturu da dəyişir (Engel qanunu). Lakin yenidən həmin vəsaitlər iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin inkişafına investisiya kimi ötürülür. Müəyyən müddətdən sonra əhalinin
86
qalmır, azalır və nəticədə vəsaitlər müəssisəyə investisiya kimi deyil, ə halinin əlində yığım kimi formalaşır. Məhz bu vəsaitləri investisiya kimi iqtisadiyyata yönəltmək bankların üzərinə düşür. Ona görə də Keynsin “Multiplikator nəzəriyyəsi”-nə əsasən ÜDM-lə investisiya arasında əlaqə mövcuddur. “Xarici investisiyaların qorunması haqqında” qanun Milli Məclis tərəfindən 15 yanvar 1992-ci ildə qəbul edilmişdir. Həmin bu qanuna əsasən xarici investisiyalar aşağıdakı yollarla həyata keçirilə bilər: 1) Azərbaycan Respublikasının fiziki və hüquqi şəxsləri ilə birgə yaradılan müəssisələrdə payçılıq iştirakı. 2) Təmamilə xarici investorlara məxsus olan müəssisələrin yaradılması yolu ilə. 3) Qiymətli kağızların əldə edilməsi vasitəsilə. 4) Torpaq və digər təbii ehtiyyatlardan istifadə hüquqlarının əldə edilməsi yolu ilə. 5) Yerli müəssisələrlə müqavilələrin bağlanması yolu ilə. Xarici investisiyalar və yaxud investisiyalı müəssisələr dövlət qeydiyyatından keçir və bu anda Azərbaycan Respublikasının hü- quqi şəxsi statusunu əldə etmiş olur. Xarici investisiyalar yalnız təbii fəlakətlər və digər fövqəladə hallarda rekvizisiya edilə bilər. Rek- vizisiya haqqında qərarı Nazirlər Kabineti qəbul edir. Göstərilən hər iki halda investora təxirə salınmadan müvafiq konpensasiya ödənilir. Qanunvericiliklə xarici investorlara fəaliyyətləri zamanı əldə etdiyi gəliri və yaxud kompensasiyaları istədiyi valyuta şəklində xaricə köçürməyə icazə verilir. Xarici investorlar Azərbaycan Respublikası ə razisində torpaqdan və digər təbii ehtiyyatlardan istifadə və icazə hüquqları verilir. Qanunvericiliyə görə torpağın satışı Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmayan şəxslərə qadağandır. Xarici in- vestorlar faydalı qazıntıların kəşfiyatı və işlənməsi hüquqlarını Par- lamentdə təsdiq edilən hökumət müqavilələri əsasında həyata keçirir. Azərbaycanda xarici investorlar özəlləşdirmədə iştirak edə bilərlər. Özəlləşdirmə zamanı aşağıdakılar xarici investisiyalı müəssisələr hesab edilir:
87 1) Təmamilə xarici investor tərəfindən özəlləşdirilmiş müəs- sisələr. 2) Nizamnamə kapitalında xarici investorların sayı 25 %-dən çox olan birgə müəssisələr. Юлкямиз игтисади инкишафын еля бир сявиййясиня чатмышдыр ки, бу заман ясас проблем тякжя милли игтисадиййата инвестисийа гойулушунун цмуми кямиййят артымында дейил,онларын технолоъи, сащя, тякрар истещсал гурулушуну тякмилляшдирмядя иштиракындан, онун щяйата кечирилмяси сямярялилийинин артырылмасындан ибарятдир. Бу да йахын вя узаг эяляжякдя инвестисийа просесиндя истифадя олунан дювлят ресурсларынын сащяляр арасында бир-бириля гаршылыглы ялагядя олмасы вя бцтцнлцкдя инвестисийа-инновасийа тялябинин артмасыны тямин едян инвестисийа мултипликатору механизминин тясир етямсиня сябяб олур. Милли игтисадиййатын динамик вя давамлы инкишаф характерини обйектив гиймятляндирмяк цчцн инновасийа анлайышынын вя милли инновасийа системинин дцзэцн дяйярляндириляряк шярщ едилмяси важиб щесаб едилир. Она эюря милли инновасийа системи дедикдя, илк нювбядя ашаьыдакылар нязяря алынмалыдыр: 1. гтисади артымын узунмцддятли ганунауйьунлуглары; 2. Tехники игтисади инкишафын бейнялхалг,глобал истигамятляри; 3. Mилли игтисадиййатын рягабят цстцнлцкляри вя истигамятляри; 4. Dахили вя дцнйа базарларынын тялябляри; 5. Mилли игтисадиййатын инкишафынын старт вязиййяти вя реал шяраит; 6. Rесурслар балансы вя ондан истифадя дяряжясинин вязиййяти; 7. Mилли игтисадиййатын йени тяляблярдян иряли эяляряк структур дяйишикликляринин дяряжяси. Elmi texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin iqtisadiyyata tətbiq edilməsi dövlət qarşısında duran əsas vəzifələrdən biridir. Ona görə də bazar iqtisadiyyatında elmi-texniki tədqiqatların həyata keçi- rilməsi, elmi-tədqiqat institutlarının fəaliyyətinin saxlanması və
88 genişləndirilməsi dövlətin maraq dairəsində saxlanılır. Bu baxımdan, dövlət elmi-texniki siyasəti və onun əsas istiqamətlərini işləyib hazırlayaraq formalaşdırır. Bu istiqamətlərə aşağıdakılar aiddir: 1) Fundamental elmlərin inkişaf etdirilməsi və onların prespektiv inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi. 2) Elmi tədqiqatların maliyyələşdirilməsi. 3) Elmi araşdırmalar, tədqiqatlar mərkəzinin yaradılması və dövlət müəssisəsi kimi saxlanması. 4) Beynəlxalq əməkdaşlığın aparılması. 5) Müəllif hüquqlarının qorunması və elmi kadrların sığortalanması. 6) Kadrların hazırlanması və təkmilləşdirilməsi. Bütün bu istiqamətləri reallaşdırmaq üçün dövlət elmi-texniki siyasət sahəsində, ilk növbədə, müvafiq qanunlar qəbul edir. Hər bir dövlət milli maraqlarından çıxış edərək özünün elmi-texniki siyasətini müəyyənləşdirir və reallaşdırır. Elmi-tədqiqatların nəticələri çox zaman gözlənilən nəticəni vermir. Ona görə də özəl bölmə əsaslı əsaslı elmi-tədqiqatlara in- vestisiya qoymağa o qədər də can atmır. ETT-nin bütünlükdə ölkə iqtisadiyyatı, dünyada onun mövqeyinin möhkəmləndirilməsi üçün ə həmiyyətinin həlledici olduğunu nəzərə alaraq, dövlət bu sahənin inkişaf etdirilməsi məsələlərini öz üzərinə götürür. Bununla belə ETT-nin nəticələrinin məhsulun istehsal xərclərinin azaldılmasına, texnika və texnologiyanın yeniləşdirilməsinə, keyfiyyətin və rəqabət qabiliyyətliliyinin artırılmasına səbəb olduğundan, bir çox hallarda özəl bölməyə özəl qrumlarda onun nəticələrin tədqiqində maraqlı olur.
Döblətin elmi-texniki siyasəti əməli cəhətdən ölkədə innova- siyalı inkişaf modelinə keçidin təmin edilməsi yolu ilə reallaşdırıla bilər. Dövlətin innovasiya siyasətini həyata keçirmək üçün aşağıdakı metodlardan istifadə edir: 1) nzibati metodlara aiddir: dövlət büdcəsindən büdcə təyinatlı elmi-tədqiqat işlərinin maliyyələşdirilməsi, xüsusi tədqiqatlar üçün dövlət sifarişlərinin həyata keçirilməsi, xüsusi dövlət proqramlarının Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|