MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 55 oyunçularının –Rusiya, Ġran, Türkiyə (Osmanlı imperiyası)nin rəqabət obyektinə çevrilməsinin əsasları Ģərh olunur. Burada professor Əli Həsənov Azərbaycanı regional strateji subyekt kimi təhlil obyektinə cəlb edir və ölkənin böyük dövlətlərin maraqlarını cəzb edən obyekt kimi parametrlərini əks etdirir. Bununla da tarixi aspektdən geosiyasi bütövlüyü ortaya qoya bilir. Tədqiatçı siyasi prosesləri Birinci Dünya müharibəsinə qədər zaman kriteriyası ilə bağlayır, həmçinin siyasi nəticələr ardıcıllığını da kompleksləĢdirir. Bununla da tarixi dövrlərin birləĢmiĢ geosiyasətini elmi baxımdan açır.
formalaĢması cəhətləri elmin predmetinə çevrilir. Burada Azərbaycanın müstəqillik qazanması və müstəqil geosiyasət subyektinə çevrilməsinin tarixi-siyasi əsasları Ģərh olunur. ADR-in xarici siyasəti, diplomatik manevrləri və uğursuzluqları elmin tələbləri ilə analiz edilir.
Əsərin Azərbaycanın beynəlxalq aləmlə geosiyasi münasibətlərinə həsr edilmiĢ ikinci bölməsi daha çox Avrasiyanın ümumi geosiyasi xarakteristikası və müasir vəziyyətinin təhlili ilə səciyyələnir. Avrasiyanın planetar və regional geosiyasi vəziyyətinə təsir göstərən fərqli maraqlar sistemi, transmilli, regional və milli hədəflər göstərilir. ABġ-ın, Türkiyənin, Rusiyanın, Avropa Ġttifaqının və digər aparıcı dünya dövlətlərinin və birliklərinin Avrasiya siyasəti və Azərbaycanla geosiyasi münasibətlərinin xarakteristikası verilir. Bu bölmədə Avrasiyanın ümumi geosiyasi müstəvisinin formalaĢması komponentləri və onların qarĢılıqlı strukturunun əsasları elmin obyektinə çevrilir.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
56
Ümumiyyətlə, professor Əli Həsənovun əsərlərində bu kimi məsələlər, geosiyasi aspektlər tədqiqat üçün obyekt və predmet mövzusunu təĢkil edir:
-SSRĠ-nin dağılmasından sonrakı dövrdə Avrasiyada baĢ verən geosiyasi prosesləri, MDB-nin yaradılması və bu qurum daxilində baĢ verən iqtisadi, siyasi, mədəni inteqrasiya prosesləri;
-Böyük dövlətlərin XX sərdə Avrasiyada formalaĢan yeni maraqlarının əsasları;
-Avrasiyanın yeni geosiyasi mühitinin meydana gəlməsi və yeni iqtisadi, siyasi
subyektlərin maraqlarının formalaĢması istiqamətləri;
-Avrasiya geosiyasətinin yeni parametrləri və materikin regionları, xüsusilə, Xəzər, Qara dəniz və Cənubi Qafqaz üzrə yeni geosiyasi mühitin formalaĢması;
-Avrasiyanın geosiyasi müstəvisinin yeni kompleks tərkibi; -Avrasiyanın geosiyasi mühtini formalaĢdıran komponentlərin yeni axarı;
maraqlarının formalaĢması əsasları və yeni müstəqil siyasi regionlarla bu dövlətin yeni maraqlarının formalaĢması istiqamətləri;
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 57 -Avrasiyada meydana gələn yeni bloklaĢmalar və yeni regionların hərbi-siyasi və iqtisadi parametlər üzrə geosiyasi statuslarının formalaĢması;
-Avrasiyanın təhlükəsizlik sistemi; -Avro-Atlantika təhlükəsizlik sistemi və Avrasiya subyektləri ilə əlaqələrin, əməkdaĢlığın, inteqrasiyanın əsasları;
-Avro-Asiya qovĢağında yeni təhlükəsizliyin meydana gəlməsi əsasları;
-Avrasiyada münaqiĢələr, o cümlədən Ukrayna böhranının səbəbləri və böyük dövlətlərin maraqları kontekstindən izah olunması;
-Xəzər və Qara dəniz regionlarının yeni enerji potensialı mərkəzləri kimi əhəmiyyət kəsb etməsi və bu regionların ABġ kimi böyük dövlətin diqqətini cəlb etməsi;
-Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyev tərəfindən müstəqilliyin ilk illərində ölkənin praqmatik və milli təhlükəsizliyə xidmət edən xarici siyasətinin formalaĢması istiqamətləri;
-Azərbaycanın Avro-Asiya qovĢağında yeni bir birləĢdirici qovĢaq rolunu oynamasının əsasları;
-Azərbaycanın Avropanın enerji məhsulu ilə təmin olunmasında mühüm potensiala malik olması və eləcə də tranzit mövqeyinin əsasları;
-Cənubi Qafqazın və Xəzərin enerji ehtiyatlarının Cənubi Qafqaz boru kəmərləri vasitəsilə dünya bazarına çıxarılmasının əsasları; www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
58
-Ölkənin neft diplomatiyasının müasir tarixi mərhələlərinn əsas istiqamətləri;
-Xəzərin enerji ehtiyatlarının təhlükəsiz Ģəraitdə tranziti üçün Azərbaycanın əlveriĢli coğrafi-siyasi və tranzit mövqeyi;
-Azərbaycanın dünyanın aparıcı dövlətlərinin geosiyasi oyunlarında özünün milli təhlükəsizliyini təmin etməsinin əsasları;
-Azərbaycanın regionda beynəlxalq tarazlaĢdırma siyasətinin parametrləri və ölkənin geosiyasi təhlükəsizliyi üçün ölkə rəhbəri cənab Ġlham Əliyev tərəfindən praqmatik xarici siyasətin müəyyən olunması və xarici siyasətin əsas istiqamətləri;
-Ölkənin xarici siyasətinin onun daxili siyasətlə tamamlanmasının əsas tələbləri və kriteriyalari;
-Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsinin baĢ verməsinin geosiyasi səbəbləri və
münaqiĢənin həlli
diplomatiyasının əsasları;
-MünaqiĢədən böyük dövlətlərin öz maraqları üçün istifadə etməsi və beynəlxalq ədalətin heçə enməsi;
-MünaqiĢənin həllində beynəlxalq hüququn nəzəri əsasları və praktik olaraq qeyri-tətbiqi və güc diplomatiasının əsas istiqamətləri
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|