MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 296 296 M.Əmin bu dəfə aktyorlardan razı qaldığını yazır: «Hamısı vəzifələrini hüsnlə ifa etdilər. Sarabski, aşiq rollarını oynamaq üçün xəlq olunmuşudr, - nəzərə elə gəlirdi ki, o ancaq Məcnunu yaxşı oynayır, görüldü ki, Kərəmdə də müvəf- fəqiyyəti tamdır. Padşah rolundakı Qoca Mahmudov da yer- ində idi. Keşiş rolunu ifa edən Tanrıquliyevin gözəl və dəyərli surətdə ifayi-vəzifəsi deyə bili yoram ki, müvəffəqiyyət- in canlı bir nümunəsidir. Tanrıquliyev tam bir aktyordur, rus səhnələrində gördüyümüz iqtidarlı aktyorlardan» (50, 307). Bununla yanaşı, o, yenə də xordan, səhnədəki mənzərə və aktyorların qiyafələrindən narazıdır: «Xor həmişə və hər yerdə olduğu kimi burada da gözləndiyi qədər mükkəməl deyildi. Hələ arvad xoru çox zəif idi. Çünki, məlum səhnəmiz bu xüsusda naqisdir… Mənzərə və qiyafələrə gəlincə yenə şikayət edəcəyəm. İsfəhan padşahının müqərrəbi olan keşişin bağında qoyulan Roma heykəlləri artıq idi. Bağ dəxi vaxt və vəqəəyə uymayacaq dərəcədə müasir idi. Erməni deyə ortaya çıxarılan kəndlilərin nədənsə hamısı saqqallı idi. İçərisindən biri çaşıb da saqqal qoymamış və yaxud təsadüfən aralarına müsünni birisi girmişdi» (50, 307). M.Ə.Rəsulzadə böyük bəstəkar, mütəfəkkir Üzeyir Hacıbəyovun bu dövrdə səhnələşdirdiyi operaları həm tənqid edir, həm də bunun, müsbət tərəflərinə toxunur. O, Üzeyir bəyin «Leyli və Məcnun» operasının xalqın mənəvi əxlaqında böyük rol oynadığını yazır: ««Leyli və Məcnun» ilk opera olmağından keçəndən sonra yeganə məziyyəti varsa, məncə, haman xalq arasında mütədavil, ona görə də milli ruha aşina nəğmələrin ahəngdar bir məcmuəsi olmağıdır» (50, 301). Mütəfəkkir qeyd edir ki, milli mədəniyyəti inkişaf etlirmək üçün Üzeyir bəy kimi mütəxəssislərə ehtiyac var: «Zənn www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 297 edirəm ki, möhtərəm musiqarımız Üzeyir bəyin milli nəğməxanalarımız olan saz aşıqları ilə milli romanlarımız olan aşıq hekayələrini daha ziyadə tədqiq edəcək olurlarsa, əsil türk aləmində payidar ola biləcək əsərlərini bundan sonra yazacaqlardır. Bunun üçün əlbəttə lazımıdır ki, lazım gələn elmlərlə silahlandıqdan sonra Peterburqu tərk ilə Qafqasiyaya gələnlər və burada kəndləri gəzmək surətilə millət ruhu və millət musiqisinə aşina olsunlar. Əlbəttə ki, böylə də edəcəklərdir» (50, 306-307). O, Ü.Hacıbəylinin «Arşın mal alan» opperetasını isə görmədən arvad almaq məsələsi baxımından aktual və ciddi mövzu hesab edirdi. Onun fikrincə, «görmədən evlənmək» ictimai bir bəladır ki, Üzeyir bəy bunu çox yaxşı anlamışdı. M.Ə.Rəsulzadə Ü.Hacıbəylinin «Şah Abbas və Xurşidbanu» operasının tamaşasından isə narazı qaldığını gizlətmir: «Bilməm nə vaxta qədər qiyafə və mənzərələrdən şikayətçi olacağam. Qiyafələr İran qiyafəsindən ziyadə Qafqasiya qiyafəsinə bənzəyrdi. Gərək Müstavirin və gərək sair əsgərlərlə əhalinin sərpuşları qədim qafqasiyalı hacısının uzun və qiyqac börkü ilə indiki qoçu papağına bənzər börklər deyil, külah nəmədi olmalı idi. Sonra İranda şəhər əhalisinin əksəriyyətinin əbası olar. Əlbəsə də rəngarəng olar. Halbuki, mövzunu təşkil edən operadakı qiyafələr Şah Abbas, Xurşidbanu və vəzirlərdən başqa hamısı qap qara idi. Bunlara nə üçün qara geydirilmişdir-bilinmiyor» (50, s.312). «Qaçaq Kərəm» pyesinin tamaşasından yazarkən Rəsulzadə qeyd edir ki, H.Ərəblinski həqiqətən artistdir. Oyunda mühüm bir mövqeyə sahib olan Ərəblinski, ancaq kiçik xətalara da yol verib. O yazır: «Bir az əcələ edib tələsməsi və bundan hasil olan təkrarları ilə qızışıb da, nə özünə, nə də səhnəyə www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 298 298 yaraşmayan "bir kəlmə"ni işlətməsi olmasaydı yeddi ildən bəri itirmiş olduğum dramanı bu kərə tapmış olacağdım» (50, 395). Rəsulzadə tamaşadakı qadın rolunun ifaçısı Gülsabah xanımdan isə razılıqla yazır: «Gülsabah xanım Bakı türk səhnəsində ilk dəfə görünüyorlar. Bu xanım gərək artistanə ətvari və gərək ustadanə rəftarı ilə bütün nəzərləri cəlb ediyordu. Bu bəlkə də birinci xanımdır ki, türkcə şiyveyi- təkəllümü bir türk xanımının şiyvəsindən çox az fərq ediyor. Bu vaxta qədər Azərbaycan türk səhnəsinə çıxan qeyri-türk xanımların demək olar ki, hamısı bu cəhətdən ləngiməkdə idilər. Gülsabah xanım bu nöqsanı izalə etmiş kimi oluyor» (50, 395). Əhməd bəy Məlikovun «Rüstəm və Zöhrab» pyesinin eyni adlı tamaşasından yazan Rəsulzadə deyirdi ki, pyesin özündə bəzi qüsurlar var: «Əsaslı bir qarışıqlıq əsərin məzmununu tərtibilə anlamağa mane olduğu kimi, pyesə də bollu olan bunca sükutlar (pauzalar), bundan hasil olan təkrarlamalar, canlı artistlərin drama tamaşası göstərməsindən ziyadə tamaşanı bir elektro-bioqraf mənəzərəsinə bənzədir. Bu cəhət zavallı artistləri dəxi olduqca sıxıb əzişdirir. Oynamağa rol yox, söyləməyə söz az» (30, 419). Rəsulzadə onu da qeyd edir ki, pyes yaxşı bir dildə yazılmayıb və mənzərələr də qənaətbəxş deyil. Tamaşaya gəlincə Rəsulzadə yazır: «Məşhur həqiqət bu kərə də isbat edildi ki, iqtidarsızca yazılmış olan bir əsər ən iqtidarlı artistləri də məhv edər. Ərəblinski də bu gecə böylə bir şeyə giriftar olmuşdu. Fəqət bunda müqəssir olan başqası deyil, özüdür… Rejissor özü olduğu üçün Ərəblinski cümə axşamındakı müvəffəqiyyətsizliyin günahını da ancaq özü dəröhtə Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|