www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
118
D i l h ə c m e t i b a r i l ə n i t q d ə n ç o x g e n i Ģ d i r .
Ç ü n k i d i l ü m u m x a l q a m ə x s u s d u r , n i t q i s ə
a y r ı c a b i r f ə r d ə a i d d i r . D i l d ə i Ģ l ə d i l ə n
s ö z l ə r i n y a l n ı z m ü ə y y ə n b i r q i s m i f ə r d i n
ü n s i y y ə t p r o s e s i n d ə i s t i f a d ə e d i l i r .
D i l d ə n
f ə r q l i
o l a r a q
n i t q i
ü n s i y y ə t
p r o s e s i n i n ö z ü h e s a b e d i r l ə r . B u p r o s e s
m ə l u m a t , g ö s t ə r i Ģ , s u a l , ə m r v ə s . Ģ ə k l i n d ə
h ə y a t a k e ç i r . H ə r b i r s ö z ü m u m i l ə Ģ d i r m ə
m a h i y y ə t i n ə m a l i k d i r . O n a g ö r ə d ə n i t q
p r o s e s i n d ə h ə r b i r s ö z ö z ü n ü n m ü v a f i q
m ə n a s ı n d a ç a t d ı r ı l m a l ı d ı r . B u n a i s ə s ö z ü
m ü v a f i q k o n t e k s t d ə i Ģ l ə t m ə k l ə n a i l o l m a q
m ü m k ü n d ü r .
N i t q d ə s ö z l ə r i n m ə n a s ı n ı n k ö m ə y i i l ə
m ü v a f i q
m ə z m u n u
ç a t d ı r m a q l a
y a n a Ģ ı
d a n ı Ģ d ı ğ ı m ı z a ö z e m o s i o n a l m ü n a s i b ə t i m i z i
d ə b i l d i r i r i k .
N i t q i n f u n k s i y a l a r ı v ə x ü s u s i y y ə t l ə r i .
Y u x a r ı d a
d e y i l ə n l ə r d ə n
n i t q i n
i n s a n
h ə y a t ı n d a ə v ə z o l u n m a z ə h ə m i y y ə t ə m a l i k
o l d u ğ u n u g ö r ü r ü k . N i t q ü n s i y y ə t p r o s e s i
k i m i i n s a n l a r ı n f i k i r , t ə c r ü b ə m ü b a d i l ə s i n ə
i m k a n y a r a d ı r . N i t q i n ə h ə m i y y ə t i o n u n
f u n k s i y a l a r ı n d a ö z ü n ü a y d ı n g ö s t ə r i r . N i t q i n
f u n k s i y a l a r ı n ı n ə z ə r d ə n k e ç i r m ə z d ə n ə v v ə l
ü n s i y y ə t v a s i t ə s i o l a n d i l i n f u n k s i y a l a r ı n a
d i q q ə t y e t i r ə k . A d ə t ə n , d i l i n ü ç f u n k s i y a s ı n ı
q e y d e d i r l ə r : 1 ) d i l i c t i m a i - t a r i x i t ə c r ü b ə n i n
m ö v c u d o l m a s ı , s a x l a n m a s ı v ə v e r i l m ə s i
v a s i t ə s i d i r ; 2 ) d i l k o m m u n i k a s i y a , e l ə c ə d ə
i n s a n ı n d a v r a n ı Ģ ı n ı t ə n z i m e t m ə k v a s i t ə s i d i r ;
3 ) d i l i n t e l l e k t u a l f ə a l i y y ə t i n s i l a h ı d ı r .
D i l i n b u f u n k s i y a l a r ı n i t q i n d ə f ə a l i y y ə t
i s t i q a m ə t i n i t ə y i n e d i r . M ö v c u d p s i x o l o j i
ə d ə b i y y a t a
ə s a s ə n
n i t q i n
f u n k s i y a l a r ı n a
a Ģ a ğ ı d a k ı l a r ı a i d e t m ə k o l a r .
N i t q i n
b i r i n c i
f u n k s i y a s ı
ə Ģ y a l a r ı ,
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs
Mərkəz
i
Ümumi psixologiya. Psixologiya
119
h ə r ə k ə t i ,
v ə z i y y ə t i
a d l a n d ı r m a q d ı r .
B u ,
n i t q i n
s i q n i f i k a t i v v ə y a
s e m a n t i k f u n k s i y a s ı
a d l a n ı r .
B u
f u n k s i y a
i n s a n
n i t q i n i
h e y v a n l a r ı n
ü n s i y y ə t i n d ə n
f ə r q l ə n d i r i r .
H e y v a n l a r ı n ç ı x a r d ı ğ ı s ə s ə Ģ y a l a r ı d e y i l ,
o n l a r ı n ö z v ə z i y y ə t l ə r i n i b i l d i r i r . Ġ n s a n d a
i s ə m ü ə y y ə n s ö z d e y i l ə r k ə n h ə m i n s ö z l ə
b a ğ l ı
h ə r
h a n s ı
c i s m i n ,
h a d i s ə n i n
t ə s ə v v ü r l ə r i c a n l a n ı r .
N i t q i n
s o n r a k ı
f u n k s i y a s ı
o n u n
ü m u m i l ə ş d i r m ə f u n k s i y a s ı d ı r . N i t q s ö z l ə r ə
ə s a s l a n d ı ğ ı n a g ö r ə d a i m a ü m u m i l ə Ģ d i r m ə y ə
i m k a n y a r a d ı r .
N i t q i n m ü h ü m f u n k s i y a l a r ı n d a n b i r i d i
k o m m u n i k a t i v f u n k s i y a d ı r . B u f u n k s i y a d a
ö z n ö v b ə s i n d ə m ə l u m a t v e r m ə v ə f ə a l i y y ə t ə
t ə h r i k e t m ə v ə z i f ə l ə r i n i y e r i n ə y e t i r i r .
Ü m u m i y y ə t l ə g ö t ü r d ü k d ə n i t q i n k ö m ə y i
i l ə b a Ģ q a l a r ı i l ə ü n s i y y ə t s a x l a y ı r , f i k i r
m ü b a d i l ə s i
e d i r ,
i c t i m a i
t ə c r ü b ə n i
m ə n i m s ə y i r ,
z ə n g i n l ə Ģ d i r i r ,
y e n i
n ə s l ə
v e r i r i k .
N i t q v a s i t ə s i i l ə h i s s l ə r i m i z i , a r z u v ə
i s t ə k l ə r i m i z i ,
b u
v ə
y a
d i g ə r
c i s m ə ,
h a d i s ə y ə m ü n a s i b ə t i m i z i b i l d i r i r i k .
N ə h a y ə t n i t q v a s i t ə s i l ə b a Ģ q a l a r ı n a t ə s i r
e d i r ,
o n l a r ı n
d a v r a n ı Ģ
v ə
r ə f t a r l a r ı n d a
m ü ə y y ə n d ə y i Ģ i k l i k y a r a d ı r , h ə r h a n s ı b i r i Ģ i
y e r i n ə y e t i r m ə y ə t ə h r i k e d i r i k .
B ü t ü n b u f u n k s i y a l a r l a y a n a Ģ ı o l a r a q
n i t q i n
ö z ü n ə m ə x s u s
x ü s u s i y y ə t l ə r i
d ə
m ö v c u d d u r . B u n l a r a n i t q i n m ə z m u n l u l u ğ u ,
a n l a ş ı q l ı l ı ğ ı , t ə s i r l i l i y i v ə i f a d ə l i l i y i n i a i d
e t m ə k o l a r . N i t q i n m ə z m u n l u l u ğ u o n d a i f a d ə
o l u n a n m ə l u m a t ı n ə h a t ə d a i r ə s i n d ə n a s ı l ı d ı r .
N i t q d ə i f a d ə o l u n a n f i k i r v ə h i s s l ə r i n h ə c m i
n ə q ə d ə r g e n i Ģ o l a r s a , v e r i l ə n m ə l u m a t l a r