www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs
Mərkəz
i
Ümumi psixologiya. Psixologiya
165
mümkündür. Onları nəzərdən keçirək.
1. ġüursuzluqda mövcud olan heyvani instinktlər, eyibli, bizi
insani sifətdən məhrum edən ənənələr – İblis.
2. Bizdə nəsldən, etnosdan gələn, dərk etmədiyimiz, lakin bizi
özünə cəlb edən ənənələr - Yoldan çıxaran.
3. ġəxsi Ģüursuzluğun məzmununu təĢkil edən unudulmuĢ, aktual
olmayan, bizim tərəfimizdən rədd edilən hadisələr, arzular, motivlər,
biliklər – Qeyri mən.
4. Özümüz, bizi əhatə edənlər, yaĢadığımız aləm haqqında Ģüurun
koqnitiv elementləri - Mən.
5. Mövcud sosial mühitdə, xalqda, cəmiyyətdə qəbul olunmuĢ
qiymətlərin, əxlaq normaları, mənəvi əsasların insan tərəfindən dərk
edilməsi – Peyğəmbər.
6. Bütün insanlar üçün eyni olan və real Ģəkildə onların Ģüurunda
bəĢəriyyətin mədəni irsi kimi möhkəmlənən ümumbəĢəri keyfiyyətlər –
Allah.
Ġnsan Ģəxsiyyətində yuxarıda qeyd olunan struktur yaradıcı
elementlərindən birinin olması onun tamlığının Ģərti hesab olunur.
Lakin bunlardan birinin və ya bir hissəsinin üstünlüyü xüsusi Ģəkildə
müəyyənləĢdirilir.
III. 5. 4. ġəxsiyyət haqqında əsas nəzəriyyələr
Məlum olduğu kimi, Ģəxsiyyət və onun psixologiyası dərin
köklərə malikdir. ġəxsiyyət psixologiyası sahəsində nəzəri tədqiqatlar öz
əsaslarını qədim dünyanın mütəfəkkirlərinin iĢlərindən almıĢdır. Lakin
Ģəxsiyyət psixologiyası bir eksperimental elm kimi XX əsrin birinci
onilliyindən meydana gəlmiĢ və bu sahədə geniĢ əhatəli tədqiqatlar
aparılmıĢdır. ġəxsiyyətin eksperimental tədqiqinin əsası A.F.Lazurski,
Q.Olport, R.Kettel tərəfindən qoyulmuĢdur.
ġəxsiyyət haqqında aparılmıĢ çoxsaylı tədqiqatlar bu sahədə
müxtəlif baxıĢ və nəzəriyyələrin meydana gəlməsinə səbəb olmuĢdur.
Həmin nəzəriyyələri qruplaĢdırmıĢ olsaq təxminən aĢağıdakı əsas
nəzəriyyələri qeyd edə bilərik: klassik nəzəriyyə, klinik nəzəriyyə,
eksperimental nəzəriyyə, koqnitiv nəzəriyyə, bihevioristik nəzəriyyə,
humanistik
nəzəriyyə. Həmin nəzəriyyələr və onların qısa
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
166
xarakteristikası ilə tanıĢ olaq (Ģəkil 7).
Klassik nəzəriyyə. ġəxsiyyət haqqında klassik nəzəriyyə
qrupuna Z.Freydin psixoanalitik nəzəriyyəsini, K.Yunqun analitik
nəzəriyyəsini, A.Adlerin fərdi psixologiya nəzəriyyəsini aid etmək olar.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
Шяхсиййят щаггында ясас
нязяриййяляр
Классик
нязяриййя
Клиник
нязяриййя
Експери
-
ментал
нязяриййя
Когнитив
нязярий
-
йя
Бищевиор
ист
нязярий
-
йя
Щумани
стик
нязярий
-
йя
З. Фр
ей
д
ин
п
си
х
о
ан
ал
ити
к
н
я
зя
рий
й
я
си
К
.
Й
у
н
г
у
н
а
н
ал
ити
к
н
я
зя
рий
й
я
си
А
.
А
д
ле
рин
ф
я
рд
и
п
си
х
о
ло
э
ий
а
н
я
зя
рий
й
я
си
Шякил 7. Шяхсиййят щаггында ясас нязяриййяляр
К
.
Х
о
рн
ин
ин
н
ев
ро
з
н
я
зя
рий
й
я
си
Е. Фр
о
мм
у
н
к
о
н
се
п
си
й
ас
ы
С
.
С
ал
лив
ен
ин
ин
те
рп
ер
со
н
ал
н
я
зя
рий
й
я
си
Е.Ер
ик
со
н
у
н
е
г
о
-п
си
х
о
ло
э
ий
ас
ы
Г
.
О
лп
о
рт
в
я
Г
. М
ер
ре
й
ин
п
ер
си
о
н
о
ло
jи
н
я
зя
рий
й
я
си
Р
.
К
о
тте
лин
ф
ак
то
р-
ан
ал
ити
к
н
я
зя
рий
й
я
си
А
.
К
ел
лин
ин
«
шя
х
си
й
й
я
тин
к
о
н
ст
ру
к
тла
р»
ня
зя
рий
й
я
си
Л. Фест
ин
г
ер
ин
к
о
г
н
ити
в
д
иссо
н
ан
с
н
я
зя
рий
й
я
си
Б
.
С
к
ин
н
ер
ин
н
я
зя
рий
й
я
си
А
.
Б
ан
д
у
р
в
я
Д
.
Д
о
лла
рд
ын
со
си
ал
тя
лим
н
я
зя
рий
й
я
си
К
.
Р
о
ъъе
рс
ин
ю
зь
н
ь
ак
ту
ал
ла
шд
ыр
ма
н
я
зя
рий
й
я
си
А
.
М
ас
ла
у
н
у
н
ю
зь
н
ь
ак
ту
ал
ла
шд
ыр
ма
н
я
зя
рий
й
я
си
Р
.
М
ей
й
ин
е
к
зи
ст
ен
си
о
н
ал
п
си
х
о
ло
э
ий
асы
167