Tərtibçi:
Elçin Cəfərov
, versiya 15.01
1987-ci ildə Yaponiyanın ərazisi ABŞ-ın ərazisinin 3%-i qədər olsa da, sahəsinin dəyəri (qiymət etibarilə) 2 dəfə çoxdur. (təxm $
8 trln) (Forbes iyul 2006)
İqtisadi inkişaf tempinə görə:(“İzvestiya” 04.11.03)
Çin
Hindistan
ABŞ
İndoneziya
Braziliya
Pakistan
Rusiya
Rusiya dövlət borcu qızıl-valyuta eht
1997 $ 200 mlrd $ 13 mlrd
2004 $ 114 mlrd $ 100 mlrd
Türkiyənin ümumi borcu (2001 əvv.) - $ 100 mlrd.
Argentinanin xarici borcu (2003 sent/) - $ 90 mlrd.
Gürcüstanın xarici borcu (2003 avq.) $ 2.75 mlrd.
Tərtibçi:
Elçin Cəfərov
, versiya 15.01
Nobel mükafatı
Elm aləmində ən çox dinamitin ixtiraçısı kimi tanınan Alfred Nobel ölümündən bir qədər əvvəl bu mükafatın təsis olunmasını
vəsiyyət etmişdi. Onun ölümündən sonra açıqlanmış vəsiyyəti bütün dünyada heyranlıqla, doğma İsveçdə isə hiddətlə
qarşılanmışdı. Nobel öz xüsusi fondu üçün o dövrə görə fantastik kapital-33 milyon İsveç kronu saxlamışdı. Kapitalın gəliri (il
ərzində toplanmış faizlər), Nobelin iradəsinə görə ötən il ərzində bəşəriyyətin tərəqqisinə böyük töhfə vermiş adamlara mükafat
şəklində verilməli idi. Həmin məbləğə nisbətən çox az, cəmi 1,5 milyon kron miras alan qohumları və yaxınları isə elə o saat
sənədi protest etmişdilər. Təhqiqat, demək olar ki, 4 il davam etdi. Və yalnız 1901-ci ilin 10 dekabrında - Alfred Bernhard
Nobelin vəfatı günü - vəsiyyət təntənəli şəkildə yerinə yetirildi. Vilhelm Rentgen (fizika), Yakob Vant-Qoff (kimya), Emil fon
Berinq (fiziologiya və təbabət),
Rene Sülli-Prüdom (ədəbiyyat) və
Anri Dünan (Sülh mükafatı) ilk laureatlar oldular.
Qaydalar:
• Yalnız bir dəfə Nobel mükafatı laureatı olmaq olar.
• 1976-cı ildən yalnız sağ olan şəxslərə verilir.
• Namizədlərin siyahısı 50 il gizli saxlanılır.
Tərtibçi:
Elçin Cəfərov
, versiya 15.01
• Qaliblərin adları oktyabr ayında elan edilir, 10 dekabr – mükafatın yaradıcısının ölüm günündə mükafatın təqdimat mərasimi
keçirilir. Stokholmda fizika, kimya, fiziologiya, tibb, ədəbiyyat və iqtisadiyyat, Osloda isə sülh mükafatı təqdim edilir. Hər bir
Nobel mükafatının dəyəri 10 milyon İsvec kronuna (təqribən 1 milyon avro) bərabərdir. Namizədlərə pul mükafatı ilə yanaşı
Nobelin şəkli əks olunmuş medal və diplom da təqdim olunur.
İki dəfə Nobel mükafatı almışdır:
Amerikalı Con Bardeen 1956 və 1972-ci illərdə Fizika üzrə Nobel Mükafatına layiq görülüb.
İngilis kimyaçı Frederik Sanger 1958 və 1980-ci illərdə Nobel alıb.
Amerikalı kimyaçı Linus Paulinq fərqli nominasiyalarda 1954-cü ildə Kimya üzrə Nobel mükafatı, 1962-ci ildə isə Nobel Sülh
Mükafatı alıb.
İki dəfə Nobel Mükafatı almış ən məşhur qadın elm xadimi Mariya Kuridir. O, 1903-cü ildə radiasiya tədqiqatlarına görə, 1911-
ci ildə kimyəvi elementlər – polonium və radiumun tapılmasına görə
Üçqat Nobel mükafatı laureatı:
Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (1917, 1944, 1963).
Nobel mükafatını qəbul etməmişdir:
Vyetnamlı məşhur siyasi xadim Le Duc Tho ölkəsindəki vəziyyəti əsas gətirərək mükafatı qəbul etməyib. Fransız yazıçı Jan-Pol
Sartr isə hər cür rəsmi mükafata qarşı olduğu üçün Nobel Ədəbiyyat Mükafatından imtina edib. Elm nominasiyalarında
mükafatlardan imtina hallarına rast gəlinməyib.
Üç elmi nominasiyada ən çox Nobel Mükafatı alan ölkələr arasında Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ) başda dayanır. Fizika,
kimya və tibb sahəsində mükafatların 43 faizi ABŞ-dan olan elm adamlarına verilib. ABŞ-ın ardından müvafiq olaraq Almaniya,
İngiltərə və Fransa gəlir.
ABŞ prezidentlərindən 4 nəfər Nobel mükafatına layiq görülmüşdür:
Teodor Ruzvelt (1906), Vudro Vilson (1919), Cimmi Karter (2002), Barak Obama (2009)
Ən gənc laureat Pakistanlı hüquq müdafiəçisi 17 yaşlı Pakistanlı MalalaYusifzay olmuşdur.
Coğrafiya
* İnsanlar üçün optimal hava 22°C və təxminən 50 % rütubətlikdə mövcuddur
* Yer kürəsində ən sürətli külək 1999-cu ildə Oklahoma ştatında əsib. Onun sürəti saatda 509 km olub.
* 5000 metr yüksəklikdə təzyiq azalması səbəbiylə su 70 °C’də qaynayır.
* Bədənimizdə hər dəqiqə təxminən 300 milyon hüceyrə ölür.
* 50 Amerika ştatından 23-nün okeana çıxışı var.
* Təbii tədqiqatlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, insanın sağ ağ ciyəri sol ağ ciyərinə nisbətən daha çox oksigen qəbul edir.
* 1 damla neft 25 litr suyu yararsız hala salır.
* 18 fevral 1979-cu ildə Saxara səhrasına qar yağmışdır.
* Təxminən Yer kürəsinin 70% -i su ilə örtülüdür. Bundan yalnız 1%-i içməli su kimi yararlıdır.
* Orta ölçülü aysberqin çəkisi təxminən 20 millyon tondur. Ən böyük aysberq 1956-cı ildə qeydə alınmışdır. Onun uzunluğu 320
km, eni isə 96 km olmuşdur ki, bu da Belçikanın ərazisindən böyükdür.
* 1971-ci ildə Yaponiyanın İşiqaki adasında qeydə alınmış ən böyük dalğanın hündürlüyü 85 metrə çatırdı.
* Ən hündür şəlalə - Anhel şəlaləsi Venesuelada yerləşir və 1054 metr hündürlükdən tökülür.
* Dünyada ən iri dolu dənəsi - çəkisi 750 qram olub və 1970-cı ilin sentyabr ayında ABŞ-nın Kanzas ştatında düşüb.
* Hər adama ildə orta hesabla 400 kq oksigen lazımdır.
* Fotosintez prossesi - gündüz günəş işığının təsiri ilə baş verir. Gecə isəı bitkilər də digər canlı orqanizmlər kimi oksigeni udur,
karbonu buraxırlar. Lakin bitkilərin nəfəs almağa sərf etdikləri oksigen istehsal etdiyindən 20 dəfə azdır.
* Günəş Yerə hər saniyədə 16,76 x103 KC enerji göndərir.
* Planetin çaylarının enerji resursları 1 ildə 73 trilyon kVt/saatdır.
* Dünya okeanında 5,5 mln.ton qızıl vardır.
* Hind okeanının şimal və cənub hissələrindəki mütləq yüksəklik fərqi 9 metrdir.
* Dünya okeanının ümumi sahəsi 361,1 mln km
3
-dır.
* Yerdə həyat 1,8 milyard il əvvəl yaranıb.
* Bir ildə bir adam üçün su sərfi 800 m3-dir.
* İnsan çəkisinin 98%-ni 5 element (O, K, H, Ca, N) təşkil edir.
* Su yeganə nemətdir ki, üç – bərk, maye və qaz formasına malikdir. Bundan başqa onun özündə bir sıra digər komponentləri, o
cümlədən atom molekullarını da birləşdirmək xüsusiyyəti var
* Planetin 75 faizi su ilə örtülüdür. Yer kürəsindəki suyun 97,5 faizini okean suları təşkil edir. Yalnız 2,5 faiz su təmizdir. Təmiz
suyun 70 faizi buzlaqlarda cəmləşib. İnsanın əldə edə biləcəyi 30 faiz suyun yalnız 1 faizi içmək üçün yararlıdır ki, bu da dünya