Mavzu: Musiqiy didni rivojlantirishda ko’p ovozli musiqaning o’rni

Frantsuz qo’shig’i frantsuz tilidagi musiqiy kompozitsiyalarning janrlari to’plamini belgilaydi, ularning eng qadimgisi O’rta asrlarning oxiri va Uyg’onish davriga tegishli. U musiqiy kelib chiqishi jihatidan asosan klassik yoki badiiy musiqadan tashkil topgan.
20- asrning birinchi yarmi bu asr davomida jazz , rok va pop kabi musiqiy oqimlarning ta’siri ostida bo’lgan janrning tug’ilishini anglatadi . Kabare kabi maxsus joylarda efirga uzatilgandan so’ng , texnik taraqqiyot ( fonografik disklarni ishlab chiqarish va tarqatish, mikrofondan foydalanish, ommaviy axborot vositalarida yoritish) qo’shiqlar va ularning ijrochilarini keng miqyosda ommalashtirish imkonini berdi .
Chanson o’rta asrlarning oxiri va Uyg’onish davridagi polifonik frantsuz qo’shig’ining janriga ishora qiladi. Dastlabki qo’shiqlar ballada, rondeau yoki virelay shaklida bo’lgan. Garchi ba’zi bastakorlar keyinchalik mashhur she’riyatga turli xil shakllarni bergan bo’lsalar ham, birinchi qo’shiqlar ikki, uch yoki to’rt ovozli, keyin xvi asrda to’rt ovozli edi. Ba’zan qo’shiqchilarga cholg’u asboblari hamroh bo’lgan. Ushbu turdagi qo’shiqning birinchi muhim bastakori Guillaume de Machaut bo’lib, u xiv asrda sobit shakllarda uchta ovoz uchun asarlar yaratgan. Guillaume Dufay va Gilles Binchois (1400-1460), Filipp Yaxshining ruhoniysi, u Burgundiya hududidan bo’lganligi sababli "Burgundiya qo’shiqlari" deb nomlangan qo’shiqlar yozgan , keyingi avlodning eng muhim qo’shiq mualliflari edi (taxminan 1420-1470). Ularning qo’shiqlari, uslubi jihatidan juda sodda bo’lsa-da, odatda strukturaviy tenor bilan uch qismdan iborat. Musiqashunos Devid Follows 1415-1480 yillardagi Polifonik qo’shiqlar katalogida Burgundiya repertuarini o’z ichiga oladi. Ushbu asarlar odatda uchta ovozda ( discantus ) bo’lib, faol yuqori ovoz ikkita pastki ovoz ( tenor va alto ) ustiga o’rnatiladi, odatda bir xil diapazonni taqsimlaydi. Josquin Des Prés (1521) vafotidan keyin Burgundiya qo’shig’i Parij qo’shig’i bilan almashtirildi.¹²
Messa (frans. messa, mitto— yuboryapman) —1) katolik xristianlarda asosiy ibodatlardan biri (liturgiya)ning nomi. Xristianlarning eʼtikrdiga ko’ra, Messa jarayonida ibodat qiluvchilar Iso Masihga qo’shilish orqali o’z gunoxlaridan xalos bo’ladilar. Injil parchalarini o’qish, diniy aytimlarni kuylash hamda Iso Masihni hayoti va o’limini ifodalovchi maxsus harakatlardan iborat. Messani o’tkazish tartibi va tarkibi ko’p asrlar davomida shakllanib, 16-asrda hozirgi ko’rinishga ega bo’ldi; 2) Uyg’onish davridan boshlab Yevropa madaniyatida eng yirik diniy mussha janri, lotin matnlariga aytiladigan vokal yoki vokal-cholg’u turkumi. "Oddiy" (missa ordi-narium), "tantanavor" (missa solemnis) hamda "qisqa" (missa brevis) turlari mavjud. "Oddiy" Messada asosiy qismlarning nomlari — "Kyrie eleison" ("Xudo o’zing kechirgin"), "Gloria" ("Shon-sharaflar bo’lsin"), "Gredo" ("Ishonaman"), "Sanktus" ("Muqaddas") va "Benedictus" ("Marhamatli"), "Agnus Dei" ("Xudo arzandasi") — matnning boshlang’ich so’zlaridan olingan. Dastlab bir ovozli, grigorian xoraln asosidagi aytimlardan iborat bo’lgan. Keyinchalik, kompozitorlar yaratgan ko’p ovozli Messalar rivoj topgan (ilk namunalaridan biri — G. de Mashoning to’rt ovozli M.si, 1364). O. Lasso, Palestrina, keyingi davrda I.S. Bax, V. Motsart, L. Betxoven, F. Shubert, A. Brukner, 20-asrda I. Stravinskiy, B. Britten, B. Martinu, F. Pulenk, K. Penderetskiylar va boshqalarning Messalari mashhur. Motam Messasi — rekviyemdir.¹³

4. 
   XVII asr. Polifoniyaning cholg’u pyesalarida ham rivojlanishi, vokal janrlari cheklovlaridan ozod bo’lish, registr diapazonining kengayishi, polifonik rivoj usullarining boyitilishi. Gomofoniya yuksalishi bilan bog’langan yangi polifonik uslub kristallizatsiyasi.