Memleket Hikâyeleri / Ayfer Tunç

Ece’nin  kadınlar  hamamı  cefaları
Ece  sanat  yönetmeni  olarak  çalışacağı  bir  filmin  senaryosunu 
okuyor.  Günümüzde  geçen  hikâye  fena  değil,  mekânları  kur­
mak zevkli olacak.  Ama senaryoda  bir kadınlar hamamı sahne­
si  var,  buna  takılıyor.  Takılmasının  nedeni  sahnenin  senaryo­
daki  işlevi  filan  değil,  tümüyle  oryantalist  bir yaklaşımla yazıl­
mış olması.  Senarist  kadın üstelik, ama ya  hayatında  hiç  hama­
ma gitmemiş ya da  klişelerin  izinden yürümeyi  tercih  ediyor.
Sahne  rakı,  şişkebap,  lokum,  kahveci  güzeli,  fes  türünden 
ucuz  turistik  klişelerin  ve  Türk  sinemasında  yaratılan  kadın­
lar hamamı  imgesinin bir uzantısı. Neredeyse yüz yıl öncesinde 
kalmış bir  imge,  her  türlü  kreatif  üretimde  olduğu  gibi bu  se­
naryoda  da  o  bayat cilayla  parlatılmış.  Zaten  hamam,  çıplaklı­
ğın başlı  başına sorun olduğu bu memlekette ya yabancılara pa­
zarlanan  turistik bir görüntüdür,  ya  kolaycı bir erotizm  katali­
zörüdür ya  da düşük  nitelikli  komedi unsurudur.
Oysa  eskiden  bu  topluma  antikçağlardan  miras  kalan  ha­
mamlar  kültürel  bir  değerdi.  Aynı  zamanda  temel  bir  ihtiyaç, 
kendine  özgü bir sosyalleşme mekânıydı ve mimari bir şahane- 
likti.  Ama bugün hamamın hayati bir işlevi yok. Anadolu’da  gi­
derek daralan yerini ve azalan  değerini  hâlâ korumaya çalışıyor 
olsa  da,  büyük şehirlerde ite  kaka yaşatılan  bu  kültür,  spa  veya
133

---

sauna  ile  turistik  mekân  arasında  bir  yere sıkıştı.  Belki  de film­
lerde  artık  asıl anlatılması gereken  bu  değişimdir.
Kadınlar hamamı denince herkesin aklına Adile Naşit-Müjde 
Ar,  göbek taşma  dizilmiş  zeytinyağlı  sarma  tencereleri,  üzüm, 
incir,  şeftali  dolu  meyve tepsileri,  ut  ve  dümbelek çalan,  şarkı 
söyleyip  göbek  atan,  peştamal  giymiş  şişman  kadınlar  geliyor. 
Türk  sinemasında  hamam  sanki  bir  kadınlar  kulübü,  onlara 
has bir eğlence  merkezi,  hamam  sahnelerinden vur patlasın  çal 
oynasın bir eğlence, bir neşe taşıyor.  İyi de Ece’nin gittiği yerler 
hamam  değil  miydi?  O  niye  böyle  bir  eğlenceye  tanık olmadı?
Hamam  aslında  eğlenceden  çok  bedensel  temizlik,  rahatla­
ma  ve  sefa  vaat  eden  bir  yer.  Bu  yüzden,  (söz  konusu  filmler­
de  kısmen  gerçeklik payı  taşıyan)  gelin  hamamı  eğlenceleri  ta­
rihe  karıştıysa  da,  hamam  sefası  değişerek,  dönüşerek,  spa’la- 
şarak sürüyor.
Ece  böyle  düşünüyor ama  bir  yandan  da  dürüst  olması  ge­
rek.  Hamam sefasına düşkün bir babaannenin torunu olmasına 
rağmen  hayatı boyunca en fazla  beş-altı  kere hamama gitmiştir. 
Titizliği  obsesyon  boyutlarındaki  annesi  hamama  adım  atmaz, 
çocuklarına  da attırmazdı  çünkü.  Ama beş-altı kere gitmek bile 
kadınlar  hamamı  hakkında  fikir edinmesine,  zihinlere  yerleş­
miş  imgenin  en  azından  son  otuz  yılda doğruyu  işaret  etmedi­
ğini görmesine  yetti.  Bu  hamam  ziyaretlerinden  üçünü  çok  iyi 
hatırlıyor.  Üçünün de  çok sarsıcı  öyküleri  var  çünkü.
Altı  yaşında.  Babasının  işi  nedeniyle  Bursa’da  oturuyorlar. 
Annesi insan mantar olur,  mikrop kapar,  uçuk çıkarır gerekçe­
siyle  hamam,  kaplıca ve havuza karşı  olduğu  için Bursa’nın kü­
kürtlü,  şifalı  sularıyla  tanışmamış  henüz.  Ama  bir  gün,  hafta­
da  bir  hamama  gitmezse  kurtlanacağını  zanneden  babaannesi 
Amasya’dan ziyaretlerine geliyor ve annesinin önce yarım, son­
ra tam ağızla itirazlarına rağmen Ece’yi alıp hamama götürüyor.
Yerlisi  olduğu şehirden daima Amasya’mız diye  söz  eden ba­
baannesi  büyük  amcası  ve  ailesiyle  birlikte  oturuyor.  Yeşilır- 
mak kıyısındaki üç  katlı,  görkemli  ahşap  evleri,  daha  doğrusu 
konakları  tarihi eser statüsüne  alınınca şehrin  göbeğinde  bulu­
134

---

nan  bir apartmana  taşınmışlar.  Evleri  geniş,  kaloriferli,  banyo­
da şofben var;  kim  ne zaman isterse girip gürül gürül yıkanabi­
lir.  Ama  şofben,  küvet,  basınçlı  duş  filan  hiçbiri  babaannesini 
kesmiyor.  İnsan  göbek  taşma  şöyle  boylu  boyunca  uzanıp  bu­
har  içinde  yatmadıkça,  kabarmış  kirlerini  natıra  keseletmedik­
çe  temiz  olduğunu  nasıl  hissedebilir  ki?
Hafızasında hamamın ilk görüntüleri biraz bulanık.  Nasıl bir 
kapıdan  geçtiler,  ilk  ne  yaptılar  hiç  hatırlamıyor.  Hangi  hama­
ma  gittiklerini  de  hatırlamıyor.  Ama  üstünden  otuz  yıl geçtiği 
halde,  buhardan  göz  gözü  görmeyen sıcaklık  kısmına  girdikle­
rinde  yaşadığı şoku  hâlâ  unutmadı.
Hamamın  nakışlı  kubbeleri,  mermer  kurnaları,  iri  tutamak- 
lı işlemeli  muslukları,  su  şırıltısı,  kubbenin  göz göz pencerele­
rinden süzülen ışık huzmeleri filan çok etkileyici,  tamam.  Ama 
Ece’nin çevresi  bir sürü  çıplak  kadınla  dolu, bildiğin çırılçıplak 
ve çok  çirkin  kadınlar.
Sadece  başlarından  aşağı  tas  tas su  dökünüp  duran  iki  kadın 
morlu  kırmızılı  peştamala  sarınmış,  onlar  da  kimseyi  umursa­
madan  oralarını  buralarını  açıp  sabunlanıyorlar.  Geri  kalanın 
üstünde  ıslanıp  kıçlarına yapışmış  don  var  sadece.  Bazılarında 
o  bile  yok,  önlerine  bir  hamam  tası  tutmuşlar,  gevşek  gevşek 
dolaşıyorlar;  yürürken  sarkmış,  içleri  boşalmış  popoları  boş 
torbalar gibi sallanıyor.
Ece’nin  ilk düşündüğü  şey  kadın  vücudunun  çok  çirkin  ol­
duğu.  Gençken  idare  ediyor  ama  yaşlanınca  korkunç  bir  şey 
oluyor  vücut.  Hamamdaki  kadınların  büyük  çoğunluğu  or­
ta  yaşlı  veya  yaşlı  kadınlar.  Vücutları  nispeten  düzgün  bir-iki 
genç  kadın  var,  onlar  külot-sutyen  yıkanıyorlar.  Genç  kızlar 
hamama  pek  gelmiyor,  şehirlerde  herkesin  evi  banyolu  artık, 
yıkanmak sorun  olmaktan çıktı. Ama yaşlılar hamam  sefası ge­
leneğinden henüz  kopmuş  değiller.
Şişmanların karınları öyle sarkmış ki, göbek delikleri kaybol­
muş,  bellerini  katman  katman  yağ  tabakaları  sarmış.  Bazıları­
nın karınları doğum çatlaklarından halitaya dönmüş.  İslak tah­
ta  takunyalar  içinde  sıcak  sudan  buruşup  şişmiş  çirkin  ayak­
lar geçiyor Ece’nin önünden, hastalıklı etkisi uyandıran boğum
135

---