Microsoft Word A. Guler dissertasiya doc
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. nformasiya iqtisadiyyatında kapital v ə onun əsas xüsusiyy ətl əri
17 aşağıdakıları birləşdirir. 1. nformasiya texnologiyalarının istehsala daxil olması. 2. nformasiya texnologiyalarının kütləvi tətbiqi və standartlaşdırılmış sistemlərin üstünlüyü. 3.
nformasiya istehsalı və informasiya texnologiyaları sahəsində məhsuldarlığın digər sahələrdən artıq yüksəldilməsi. 4. Üstünlüyü ələ almış informasiya və biliklər istehsalına keçid. Bütün bunlar onu göstərir ki, informasiya və informasiya texnologiyaları standartlaşma kecərək istehsala daxil olmuş və buradakı məhsuldarlıq iqtisadiyyatın digər sektorlarında da davamlı inkişafı təmin etmişlər. Hazırda informasiya iqtisadiyyatının mühüm elementi informasiya amilli texnologiyalar qismində dünya bazarında yerini möhkəmləndirir. Tədqiqatlar gostərir ki, informasiya texnologiyaları bazarlarında iki ölkələr qrupu səmərəli işləyir: 1. nkişaf etmiş fundamental elmi potensialı olan qabaqcıl ölkələr (ABŞ, Boyuk Britaniya, AFR, Yaponiya və bəzi başqaları );
2. Birinci qrup ölkələrin innovasiya və texnologiyalarından istifadə edən ölkələr (Tayvan, Cin, Cənubi Koreya və başqaları). Bu iki qrup hələlik bir-birini effektiv tamamlayır və dünya informasiya texnologiyaları bazarının əsas hissəsinə malikdirlər. Lakin yeni inkişaf mərhələsində üçüncü ölkələr qrupu da meydana gəlmişlər. Bu sıraya özlərinin rəqabətqabiliyyətli yüksək texnologiyaları ilə dünya bazarlarına çıxa bilən Finlandiya, Norveç və srail daxil edilir. Bu imkanı onlar təlim, elm və təhsil sahəsindəki nailiyyətləri və informasiya texnologiyaları sistemlərinin fövqəladə effektiv modernləşməsi ilə təmin etmişdir. Aparılan təhlilin nəticəsi olaraq belə bir qənaət hasil edilir ki, informasiya cəmiyyətinin üstünlüyü ələ aldığı hazırkı məqamda informasiya iqtisadiyyatı sürətli atrım templəri ilə irəliləyir, dunya bazarının seqmental sistemini təbədullatlara uğradaraq qlobal xarakter alır. Bu əsnada bəşər sivilizasiyasının muasir inkişaf mərhələsində iqtisadi münasibətlərin yeni tipi formalaşır. Yeni iqtisadiyyat tipini ənənəvi iqtisadiyyatdan fərqləndirən mühüm özəllik isə onun
18 məhsulun maya dəyərindəki, ayrıca informasiya adlı xərc komponenti ilə təmsil olunmasındadır. stehsal amili, mühüm bazar mexanizmi elementi olmaqla həm də, iqtisadi fəaliyyətin ayrıca növüdür. Əmtəə kimi istehlak olunan ictimai rifahdır. qtisadi informasiya işgüzar və hakimiyyət dairələrinin tərəfindən qərarlar qəbul olunması və ictimai rəy formalaşdırılarkən istifadə edilən resurs və ehtiyatdır. 19
1.2. nformasiya iqtisadiyyatında kapital və onun əsas xüsusiyyətləri
fərdə gələcəkdə nemətlər axınını təmin edən vasitədir. Nemət anlayışı subyektiv olduğundan kapital anlayışı da subyektivdir və onun hamılıqla qəbul edilmiş təfsiri ola bilməz. Kapitalın məhsuldarlığı (səmərəliyi, effektivliyi) kapitalın həcminin kəmiyyət qiyməti ilə onun doğurduğu nemətlər axınının nisbətidir. Kapitalın məhsuldarlığına onun fərd tərəfindən əldə edilən nemətlər axınına təsir göstərmək qabiliyyəti kimi tərif verirlər. Nəzəriyyələr kapitalı adətən iki üsulla təsnif edir.
çərçivəsində kapital zahiri, daxili və sosial kapitala bölünür. Zahiri kapital kapital sahibinin bilavasitə iştirakı olmadan nemətlər axını yarada bilən obyektlərin məcmusudur. Zahiri kapital adətən maddi formada olur, bir şəxsdən digərinə verilə, satıla, vəsiyyət edilə bilər və s. Başqa sözlə, zahiri kapital likvidlik xassəsinə malikdir. Zahiri kapitala dəzgah, bina, istiqraz və i.a. nümunə ola bilər. Daxili kapital fərdin əldə etdiyi nemətlər axınına təsir göstərən keyfiyyətləridir. Daxili kapital sahibindən ayrılmazdır və yalnız onun bilavasitə iştirakı ilə fəaliyyət göstərə bilər. O, verilə, satıla, vəsiyyət edilə bilməz. Daxili kapitala musiqi istedadı, insanın cazibədar görkəmi, sağlamlığı, təhsili nümunə ola bilər.
Sosial kapital fərdin digər insanlarla saxladığı və onun əldə etdiyi nemətlər axınına təsir göstərən əlaqələri sistemidir. Sosial kapital həm zahiri, həm də daxili kapitalın xüsusiyyətlərinə malikdir. Zahiri kapital kimi sosial kapital da fərdə münasibətdə zahiri olan obyektləri − digər fərdləri əhatə edir. Buna görə də sosial kapitalın məhsuldarlığı onun zahiri insani komponentlərinin tərkibindən və keyfiyyətindən asılıdır. Daxili kapital kimi sosial kapital da sahibinin bilavasitə iştirakı ilə fəaliyyət göstərir. Buna görə də sosial kapitalın məhsuldarlığı sahibinin şə xsi keyfiyyətlərindən asılıdır. Sosial kapitala misal kimi fərdin dostluq, ailə və işgüzar əlaqələrini göstərmək olar. 20
nemətlərin dəyərinin ölçülməsinə ə sas yanaşmaların − dəyər, utilitarist, natural-maddi və natural-zaman yanaşmalarının təhlilinə əsaslanır. Dəyər yanaşması belə bir ehtimalı əsas götürür ki, nemətin dəyəri onun bazar qiyməti ilə eynidir. Belə olduqda kapitala pul gəlirlərinin mənbəyi kimi tərif verilir. Pul gəlirlərinin axını verilmiş faiz dərəcəsi ilə diskontlaşdırma vasitəsi ilə bir dəyər göstəricisi şəklində ifadə edilir. Kapitalın dəyər təfsiri ənənəvi olaraq iqtisad elmində hakim mövqe tutmuşdur. Kapital termini altında iqtisadçılar pul formasında ifadə olunmuş zahiri kapitalı başa düşürdülər. Kapitala qiymətli kağızları, istehsal avadanlığını, pul vəsaitlərini aid edirdilər. Lakin XX əsrin ikinci yarısında T. Şultsun və Q. Bekkerin ə sərləri sayəsində «insan kapitalı» nəzəriyyəsi hamılıqla qəbul olundu. Bununla da daxili dəyər kapitalının iqtisadiyyatda rolu təsdiq edildi. Bekkerə görə insan kapitalı insanın əldə etdiyi pul gəlirləri axınına təsir göstərən şəxsi keyfiyyətləridir. nsan kapitalının həcmi insana bu keyfiyyətlərin verilməsi məqsədi ilə çəkilmiş pul məsrəflərinin həcmi ilə eyniləşdirilir. Bu nəzəriyyə yuxarıda, Dəyər sosial kapitalı abzasında daha ətraflı şərh olunmuşdur − sosial kapital fərdin digər insanlarla saxladığı və onun əldə etdiyi nemətlər axınına təsir göstərən əlaqələri sistemidir.
bunu əsas götürür ki, nemətin dəyəri onun həmin fərdə təmin etdiyi faydalılıq və ya məmnunluq ilə eynidir. Kapitala subyektiv faydalılığın mənbəyi kimi tərif verilir. nsanların zövqləri müxtəlif olduğundan kapital subyektiv kateqoriya kimi çıxış edir ki, bu da utilitarist yanaşma çərçivəsində ağlabatan kapital nəzəriyyəsi qurmağa imkan vermir. Buna görə də Kapital Kapitalın ölçülməsi üsulu dəyər natural-maddi natural-zaman Daxili nsan kapitalı - Kreativ kapital Sosial Dəyər sosial kapitalı - Şə xslərarası Zahiri Maliyyə kapitalı, istehsal kapitalı Fiziki
- Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|