Microsoft Word Az?rbaycan?n qeyri-neft sek dis doc
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
48
- metallurgiya sənayesi 1,8
0,9 03.
Elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı 5,2 5,2
Qeyd: Cədvəl 2.6. ARDSK-nin məlumatları əsasında müəllif tərəfindən hazırlanmışdır .
Cədvəl 2.6.-dan bu nəticəyə gəlmək olar ki, hazırda Azərbaycanın real sənaye sahələrinin potensialından zəif istifadə edilməsi davam etməkdədir. Çünki, qida və neft məhsullarının istehsalı istisna olmaqla, heç bir real emal sənayesi sahəsi ümumi istihsalın strukturunda 1 %-lik belə xüsusi çəkiyə malik deyillər. Kimya və metallurgiya sənaye sahələri isə 2005-ci ildəki mövqelərini itiriblər və s. 2005-2013-cü illərdə iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə sənaye istehsalının indekslərində də azalma müşahidə edilmişdir və bu göstəricilər Cədvəl 2.7.-də verilmişdir. Cədvəl 2.7. Azərbaycan Respublikasında iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə sənaye istehsalının indeksləri (əvvəlki ilə nisbətən, %lə)
2005
2010 2011
2012 2013
Bütün sənaye, o cümlədən: 133,5
102,6 95,0
97,8 101,8
01. Mədənçıxarma sənayesi 141,5 101,2
91,6 95,8
100,7 02.
Emal sənayesi, o cümlədən: 116,0
109,4 107,1
105,4 105,8
03. Elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı 105,3 108,1
108,4 111,7
103,2 04.
Su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi və emalı 88,4 98,5
112,0 101,3
111,7 Qeyd: Cədvəl 2.7. ARDSK-nin məlumatları əsasında müəllif tərəfindən hazırlanmışdır .
Cədvəl 2.7.-dən bu mülahizəni irəli sürmək olar ki, 2005-2013-cü illərdə ölkədə sənaye istehsalının indekslərinin sabit dinamikasını təmin etmək mümkün olmamışdır. Əksinə, 2010-cü ildən başlayaraq bütün sənaye üzrə, əsasən mədənçıxarma sənayesində indekslər azalmağa doğru istiqamətlənmişdir. Emal sənayesinin 2012-2013-cü illərdə müvafiq olaraq, 105,4 % və 105,8 % indekslərə malik olması belə, ümumi sənayenin azalma tendensiyasının qarşısını ala bilməmişdir. Bu baxımdan tədqiqat işində qeyri-neft sektoru sahələrinin istehsal potensialının artırılması ilə bağlı aparılan araşdırmaların, söylənilən fikir və
49
mülahizələrin, irəlidə veriləcək təklif və tövsiyyələrin nə dərəcədə mühümlüyünü təsəvvür etmək bir qədər asanlaşır. Çünki, emal sənayesinin sürətli inkişafına nail olmadan, qeyri-neft sektoru sahələrinin rəqabət qabiliyyətini təmin etmədən ölkə üzrə güclü sənaye potensialını formalaşdırmaq vəzifəsinin öhdəsindən gəlinməsi real görünmür. Ölkənin emal sənayesinin işinin bir sıra əsas göstəriciləri Cədvəl 2.8.-də verilmişdir. Cədvəl 2.8. Azərbaycan Respublikasında emal sənayesinin işinin əsas göstəriciləri
2005 2013 01.
Məhsulun həcmi (qüvvədə olan faktiki qiymətlərlə), mln. manat 3073,1 6777,2
02. Natural ifadəsində istehsal:
1,3 60,9
polietilen, min ton 53,0
76,0 bərk polietilen borular, şlanqlar, qollar, ton 1895 26162
sement, min ton 1537,9
2120,3 ət, cəmi, min ton 130,7 284,5
qənd və şəkər tozu, min ton 3,6
414,1 bitki yağları, min ton 64,1 100,2
üzüm şərabı, min dkl 400,5
753,1 Qeyd: Cədvəl 2.8. ARDSK-nin məlumatları əsasında müəllif tərəfindən hazırlanmışdır .
Cədvəl 2.8.-in təhlili göstərir ki, hazırda qeyri-neft sektorunda, o cümlədən sənaye sahələrində rəqabətqabiliyyətli sənaye potensialının artırılmasına ciddi təsir göstərə biləcək məhsulların çeşidi məhduddur və onların genişləndirilməsi zərurəti strateji vəzifə kimi çıxış edir. Son illərdə Azərbaycanda dinamik inkişaf tendensiyası ilə fərqlənən qeyri-neft sektorlarından biri də -tikinti sənayesidir. Əgər 2005-ci ildə tikinti işlərinin ümumi həcmi 1558,0 mln. manat idisə, bu rəqəm 2013-cü ildə 8227,1 mln. manat təşkil etmişdir. 2005-2013-cü illlərdə 62 mlrd. manata yaxın vəsait əsas kapitala yönəldilmişdir. 2013-cü il ərzində əsas kapitala yönəldilmiş 17,9 mlrd. manat vəsaitin 73,0 %-i qeyri-neft sektorunun inkişafına istiqamətlənmişdir . Digər bir dinamik inkişaf tempi nümayiş etdirən qeyri-neft sektoru kimi – nəqliyyat sahəsini qeyd etmək olar. 2013-cü ildə nəqliyyat sektorunda yükdaşımaların ümumi həcmi 218,0 mln. ton təşkil etmişdir ki, bu da 2005-ci illə müqayisədə 1,7 dəfə çoxdur. Nəqliyyat 50
sektorunda yük dövriyyəsinin ümumi həcmi 2013-cü ildə 90,9 mln. ton səviyyəsinə çatmışdır ki, bu da 2005-ci ilə nisbətən 3,4 dəfə artıqdır. Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizində yük daşımaların ümumi həcmi 2005-ci ildəki 46,7 mln. tondan 2013-cü ildə 59,0 mln. ton səviyyəsinə qədər artmışdır . Başqa bir qeyri-neft sektoru sahəsi olan – Rabitə sahəsində informasiya və rabitə xidmətlərinin həcmi 2005-2013- cü illərdə 3,2 dəfə artaraq, 2013-cü ildə 1528,1 mln. manat təşkil etmişdir. KT-nin inkişaf indeksi 2005-ci ildə 2,58 olmuşdursa, bu göstərici 2013-cü ildə 8,32-yə yüksəlmişdir. KT sektorunun sürətli inkişafı qeyri-neft sektorunun prioritet sahələrindən biri statusunu almağa imkan verib. Ölkədə KT-nin inkişafı ilə bağlı Strategiyalar və Dövlət proqramları həyata keçirilməkdədir. Bu proqramlardan AR-da rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2010-2012-ci illər üçün Dövlət Proqramı (Elektron Azərbaycan), AR-nın nkişafı Naminə nformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları üzrə Milli Stategiya (2003-2012-ci illər) və digərlərini qeyd etmək olar. Akademik Ə. Abbasov qeyd etmişdir ki, görülmüş tədbirlər nəticəsində KT infrastrukturu genişləndirilib, müasir xidmətlərə və bəzi KT məhsullarının ixrac edilməsinə başlanılıb . Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peykinin fəaliyyəti artıq ölkəmizə gəlir gətirməyə və qeyri-neft ixracının potensialını genişləndirməkdədir. Qeyri-neft sektorunun mövcud vəziyyətinin təhlilində bu sahənin inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edən sahibkarlığın inkişafı dinamikası göstəriciləri də diqqəti cəlb etmişdir. Sənəddə qeyd olunur ki, hazırda özəl sektor ÜDM-də 85 %, vergi daxilolmalarında 72,4 % təşkil edir. Özəl bölmədə istehsalın həcmi sənaye məhsulunun 81,4 %-i səviyyəsindədir. Aqrar sektor, sənaye, ticarət, mehmanxana və iaşə xidməti, tikinti, nəqliyyat, rabitə kimi istehsal və xidmət sahələrində qeyri-dövlət bölməsinin payı 70-99 % arasında dəyişir. 2013-cü il ərzində müəssisə və təşkilatların sayı 2012-ci ilə nisbətən 8,9 % artaraq, 86 min vahiddən çox olmuşdur. 2013-cü ildə kiçik müəssisələrin sayı 10 % artmış və hazırda 62,2 min vahiddən çoxdur. Fiziki şəxslərin sayı isə 5,2 % artaraq 455 min vahidə çatmışdır. Ümumyyətlə, Azərbaycanda iqtisadiyyatın fəaliyyət növləri üzrə müəssisələrin tərkibi və yeni yaradılmış müəssisələr üzrə 01.01.2014-cü il vəziyyətə emal
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|