Microsoft Word be-8-24. 12 azeri
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Təhsil prosesində valideynin rolu
Irine Şubitidze Vətəndaş İnteqrasiyası və Millətlərarası Münasibətlər Mərkəzi İkidilli təhsildə şagirdlərin akademik nailiyyətlətri üçün ailə amili Abstrakt Məqalədə təhsil prosesində, xüsusilə də ikidilli təhsil prosesində ailənin/valideynlərin rolu verilir. Uşağın koqnitik-psixoloji və akademik inkişafına böyük təsir göstərən bir neçə mühüm amil mövcud- dur: valideynlərin təhsili, onların dünyagörüşləri, övladlarının təhsillərindən gözlənilən nəticələr, təhsil üçün müvafiq mühitin yaradılmasını, ailədə intizamı, təhsil prosesinə onların cəlb olunma səviyyəsini, ev tapşırıqlarının hazırlıq prosesində onun iştirakını nəzərdə tutan dəstəyin verilməsi. Bunlar təhsilin səviyyəsini əhəmiyyətli şəkildə müəyyən edən səbəblərin siyahısının bir hissəsidir. Ailə məsuliyyətlə bölüşməklə həm öz övladı üçün, eləcə də müəllim üçün təlim-təhsil prosesini asanlaşdıra və maraqlı edə bilər. Məqalədə xarici ölkənin təcrübəsi və tədqiqatların misalında ikidilli təhsil prosesində vali- deynin rolunu təhlil etməyə çalışacağıq, çünki Gürcüstanda ikidilli proqramlar hələ ki, pilotlaşdırılma prosesindədir və bu cəhətdən dərinləşdirilmiş tədqiqalar mövcuddur, hansılar birmənalı nəticələrin edilməsi imkanını verir.
Bir çox hallarda tədris prosesində müəllimin rolu haqqında danışırıq, çoxlu sayda tədqiqatlar keçirilir, çoxlu sayda kitablar və ya məqalələr yazılır, həm müəllimlərin, eləcə də məktəbin administratorları üçün bir çox treninq və seminar- lar keçirilir. Heç kimin şübhəsi yoxdur ki, onların ümumi təhsil prosesində, eləcə də ikidilli təhsilin tətbiqində rolları əhəmiyyətlidir, amma buna pa- ralel olaraq təhsil prosesində heç də az əhəmiyyətə malik olmayan valideynin rolunu inkar etməməliyik. Nailiyyətli təhsil sistemi məhz müəllimin, valideynin və
uşağın effektli əməkdaşlığının nəticəsidir. Peşəkar müəllim ki- mi, valideyn tərəfindən də öz məsuliyyətini tam dərk etmək və paylaşmaq şagirdin akademik nailiyyətini müəyyənləşdirir. İkidilli təhsil prosesində valideynin rolu daha vacibdir. İkidilli təhsilin aktuallığına baxmayaraq nəinki Gürcüstanda, eləcə də bütün dünyada hələ ki, bir izahat yoxdur ki, tam olaraq ikidilli təhsilin mənasını və təyinatını müəyyənləşdirsin. Bu anlaşılmazlıq valideynlərin çaşbaşlığının daha bir səbəbidir, eləcə də az informasiya şərtlərində. Dilemma qarşısında duran azlıq nümayəndələri olan valideynlər tərəfindən tez-tez səslənilən müəyyən qorxular və suallar var ki, övladlarını ikidilli məktəbə qoysunlarmı, harada uşaqlar ana dili ilə yanaşı, dövlət dilini də öyrənəcəklər və ya yalnız ana dilində təhsil alacaqlar və ya da ki, dövlət dilində təhsil aparılan məktəbə qoysunlar. İkidilli təhsillə əlaqədə olan bu qorxular və mövhumatların səbəbi həm ümumilikdə ikidilli təhsilin, eləcə də onun üstünlükləri haqqında valideynlərin az
məlumatlandırılmasıdır. Məqalədə valideynlərin cəlb olunması ilə əlaqədar əsas problemləri və Gürcüstanda 2006- cı ildən bu günə qədər mövcud vəziyyəti təhlil etməyə çalışacağıq. Ümumilikdə, Gürcüstanda ikidilli təhsilin tətbiq edilmə prosesini təsvir edən bir neçə kiçikçiqyaslı tədqiqatların nəticələrini təhlil edəcəyik.
İkidilli təhsil həm valideynlər üçün, eləcə də müəllimlər, məktəbin müdiriyyəti və
ümumiyyətlə, tam əhali üçün hələ də yeniliyi təqdim edir. Bu çox mürəkkəb və çoxtərəfli hadisədir və onun lazımi şəkildə həyata keçirilməsi üçün illər və böyük resurslar lazımdır ki, nəticə müsbət olsun. Bir çox treninqlər və ya seminarlar müəyyən şəkildə yeniliyi cəmiyyətə İkidilli təhsil, #8, 2011
çatdıra bildi, valideynlər üçün müəyyən şəkildə informasiya çatdırıldı, amma bunlar kifayət etmirlər, xüsusilə də böyük şəhərlərdən və rayon mərkəzlərindən fərqli olaraq hələ də müəyyən informasiya vakuumu və təhsilin nisbətən aşağı səviyyəsi mövcud olan regionlarda. Bu, etnik azlıqların kompakt şəkildə yaşadıqları regionlara da şamil edilir, burada informasiyanın azlığına əhalinin dövlət dilində aşağı dil bilgisi əlavə olu- nur. Bu
da öz
növbəsində informasiya izolyasiyasının daha bir əhəmiyyətli dəstəkverici amilidir. Valideynləri tez-tez bütün yenilik və ikidilli təhsildəki üstünlüklərlə tanış etmək mümkün ol- mur. Bu da öz növbəsində ikidilli təhsilin effektli şəkildə həyata keçirilmə prosesinə mane olur. Valideynlərin bir çoxu övladlarının ictimai işlərin istənilən sahəsinə inteqrasiyası və cəlb olunması üçün dövlət dilinin tədrisinin üstünülyünü və əhəmiyyətini dərk etmir. Valideynlər dərk etmirlər ki, ali təhsil almaq, gələcəkdə işlə təmin olmaq və ümumiyyətlə, uşağın aktiv vətəndaş kimi formalaşması üçün dövlət dilini bilməsi nə dərəcədə önəmlidir. (Beiker, 2007). Maraqlıdır ki, valideynin dərs prosesində ro- luna hansı
amillər mane
olurlar? Azlıq
nümayəndələri olan valideynlərin dominant mədəniyyətə, dilə və xalqa qarşı mənfi
münasibətləri uşağın
dünyagörüşünün formalaşmasında öz əksini
tapır. Bəzən
valideynlər düşünürlər ki, ikidilli təhsil zamanı onların övladlarına xüsusi ehtiyacı olan şagird kimi baxacaqlar və bu da onun seqreqasiyasına, dərs prosesindən təcrid olunmasına səbəb olacaqdır. Problemin qarşısının alınması üçün valideynlərin bir hissəsi yalnız ana dilində təhsil alınan məktəbdə övladlarının təhsil almalarını seçirlər, yaxud da dərs prosesinin yalnız dövlət dilində aparıldığı məktəbi seçirlər (Pugliese, 2010). Ümumiyyətlə, təhsil prosesində valideynin rolu və cəlb olunması haqqında çox söylənib və yazılmışdır da, amma ikidilli təhsil öz mənası ilə daha mürəkkəb haldır, nəinki təkcə ana dilində təhsil almaq. Bunun üçün də valideynin rolu da ikidilli təhsil proqramlarının həyata keçirilmə prosesində xüsusidir. Pilotlaşdırmanın ilkin mərhələsində dövlət dilini bilməməklə yaranmış informasiya vakuumu ikidilli təhsilə qarşı mənfi münasibətlərin formalaşması üçün önəmli ön şərti yaradırdı. Dünyanın müxtəlif ölkələrində keçirilən tədqiqatlar göstərirlər ki,
təhsil prosesində valideynin rolu və cəlb olunması, peşəkar müəllim kimi vacibdir. Valideynin cəlb olunması müxtəlif formalarla özünü büruzə verə bilər, ən əhəmiyyətli amillərdən birini isə vali- deynin və müəllimin əməkdaşlığı təqdim edir, xüsusilə də etnik azlıqların ikidilli/çoxdilli təhsili ilə işimiz olduğunda. Uşağa təhsil prosesində nailiyyət əldə etməsində valideynin və ailənin cəlb olunması və dəstəyi kimi heç nə yardım etmir. Valideynlərin soyuqqanlığı və az dəstək vermələri uşağın aka- demik nailiyyətinə təsir göstərir. Bunun üçün də valideynlərin dərs prosesində öz rollarının əhəmiyyəti barədə informasiyaya malik olmaları çox vacibdir. Valideynlərin əksəriyyətinin yalnız bir istəyi var ki, övladı nailiyyətli olsun, amma öz rolunu isə əhəmiyyətsiz hesab edir və tez-tez nailiyyətsizliyin səbəblərini müəllimdə, məktəbdə, uşağın özündə axtarırlar. Bütün bu sadalanan amillər şübhəsiz ki, çox vacibdir, am- ma valideynin rolu onların arasında ən vacib şərti təqdim edir. Məktəbdə, həyatda olduğu kimi, şagirdlərin maraqlandırılması və xoş əhval- ruhiyyə əldə etmələri üçün valideynlər tərəfindən daimi dəstəyin verilməsi çox vacibdir. Uşağın təhsili və
ümumiyyətlə, şəxsiyyət kimi formalaşması prosesinə bir neçə amil səbəb olur. Valideynlər adekvat
şəkildə övladlarının imkanlarını qiymətləndirməli və bunu nəzərə al- maqla
onun təhsilini və gələcəyini planlaşdırmalıdırlar. Akademik nailiyyəti asanlıqla əldə edə bilməyən uşaqlara xüsusi diqqət verilməlidir. Uşağın müəyyən geriliyinin və
uğursuzluğunun hər
bir mərhələsində valideynlərin dəstəyi vacibdir. Dəstək xüsusilə də məktəbin ibtidai pilləsində təhsil alan uşaqlar üçün mühümdür, çünki onlar yeni mühitə və qay- dalara uyğunlaşmalı olurlar. Eləcə də hər bir nailiyyət, ən əhəmiyyətsizi belə, valideyn tərəfindən dəstəkləndirilməlidir. Yazı-oxu bacarıqlarının inkişafı, riyaziyyat və müxtəlif mürəkkəb fənlər – şagirdin məktəbdə üzləşdiyi çətinliklərin tam siyahısı deyil. Onların müəllimlərlə, sinif yoldaşları ilə, yaxud da sadəcə həmyaşıdları ilə problemləri ola bilər. Bəzən on- lara sadəcə valideynin simasında – yoldaş lazımdır. Onunla öz fikirlərini bölüşürlər, onlar- dan məsləhətlər və dəstək alırlar. İkidilli təhsil, № 8, 2011
Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|