Microsoft Word biznesin mu?Ssis?Nin qiymetlendirilmesi

57 
 
son  dərəcə  həssas  olması  səbəbindən  onun  istifadəsi  üçün  bu 
kəmiyyətə dəqiq bazar göstərişləri zəruridir. 
Kapitallaşdırma  metodunun  tətbiqi  aşağıdakı  mərhələlərdən 
keçir : 
• Maliyyə hesabatının təhlili. 
• Kapitallaşdırılacaq mənfəət kəmiyyətinin seçimi. 
• Dəyərin ilkin kəmiyyətinin müəyyən edilməsi. 
• Fəaliyyət 
göstərməyən  aktivlərin  mövcudluğuna  görə 
düzəlişlərin aparılması. 
• Qiymətləndirilən payın nəzarət və ya qeyri-nəzarət xarakterinə, 
eləcə də likvidliyinə görə  düzəlişlərin aparılması. 
Birbaşa 
kapitallaşdırma 
metodunun 
ə
sas 
üstünlüyü 
hesablamaların 
sadəliyindədir. 
Bundan 
başqa, 
birbaşa 
kapitallaşdırma  metodu  bu  və  ya  digər  dərəcədə  bazar 
konyukturunu əks etdirir. Bu onunla əlaqədardır ki, onun tətbiqi 
zamanı  daşınmaz  əmlakla  sövdələşmələrin  kifayət  qədər  böyük 
kəmiyyəti  götrülür  və  onların  gəlir  və  dəyər  baxımından  təhlili 
aparılır. 
Birbaşa kapitallaşdırma (BK)  metodunun aşağıdakı hallarda 
istifadəsi məqsədəuyğundur: 
-
  bazar  sövdələşmələri  haqqında  informasiyalar  mövcud 
olmadıqda; 
-
  obyekt əgər hələ tikilməyibsə və deməli, sabit gəlirlər rejiminə 
çıxmayıbsa; 
-
  təbii  fəlakət  nəticəsində  obyekt  ciddi  dağıntılara  məruz 
qaldıqda (daha doğrusu, ciddi yenidənqurma tələb olunur). 
Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  birbaşa  kapitallaşdırma    metodu 
ciddi nöqsanlara malikdir.Cari dəyərin hesablanması düsturunda 
illik 
gəlirdən 
istifadə 
olunur. 
Daşınmaz 
ə
mlakın 
qiymətləndirilməsi  zamanı  həmin  gəlir  kimi  “xalis  əməliyyat 
gəliri” deyilən  gəlir növü tətbiq edilir.Bu gəlir potensial ümumi 
gəlirdən  bütün  mümkün  itkilər  və  əməliyyat  məsrəfləri  
(əvəzetmə  ehtiyatları  daxil  olmaqla  )  çıxdıqdan  sonra  alınır. 

---

58 
 
Müvafiq  informasiya  kommersiya  sirlərinə  aid  olduğuna  görə 
onun  əldə  edilməsi  son  dərəcə  məhduddur.  Beləliklə,  bazar 
sövdələşmələri 
haqqında 
informasiyaların 
yığılması 
və 
kapitallaşdırılma  əmsalının  hesablanması  mürəkkəb  problem 
sayılır.  Metodun  tətbiqi  zamanı  bir  sıra  problemlər  meydana 
gəlir:  
-
  müəssisənin xalis gəlirini necə müəyyən etməli ? 
-
  kapitallaşdırma dərəcəsini necə seçməli? 
Xalis  gəlirin  hesablanması  zamanı  hesablamaların  aparıldığı 
vaxt  dövrünün  düzgün  seçilməsi  zəruridir.  Bu  keçmiş  dövr 
(adətən  5)  dövr  ərzində  gəlirlər  haqqında  məlumatlar  və  yaxın 
gələcəyə proqnozlar ola bilər. 
Mənfəətin  kapitallaşdırılan  kəmiyyəti  kimi  vergilərin 
ödənilməsindən  sonrakı  xalis  mənfəət  və  ya  vergilər  ödənilənə 
qədər  mənfəət  və  ya  pul  axınının  kəmiyyəti  çıxış  edir.  Gəlir 
bazası (mənfəət, pul axını və s.) biznesin spesifik cəhətinə uyğun 
gəlməlidir.  Gəlir  bazası  kimi  kapital  tutumu  müəssisələr  üçün 
amortizasiya  ayırmalarının  xeyli  rolu  ilə  əlaqədar  olaraq  pul 
axınını  istifadə  etmək  olar.  Konsaltinq,  reklam  biznesində, 
sığorta 
agentliklərinin, 
hüquqi 
kontorların 
və 
s. 
qiymətləndirilməsində  gəlir  bazası  xidmətlərin  həcmi  sayıla 
bilər. ABŞ və Qərbi Avropa qiymətləndiriciləri gəlir bazası kimi 
vergilərin ödənilməsinə qədər mənfəəti və kreditlərə görə faizləri 
nəzərə  alırlar.  Aydındır  ki,  gəlir  bazası  qiymətləndirilən  şirkətə 
rəğmən ölçülə bilən olmalıdır. 
Gəlir  bazasının  görünüşünü  əsaslandırmaqla  bir  neçə  illər 
ə
rzində onun kəmiyyətini hesablamaq lazımdır ki, bu da biznesin 
dəyərinin müəyyən edilməsi üçün istifadə olunacaqdır. Bu halda 
mühasibat  məlumatları  müəyyən  təshihlər    aparılmasını  tələb 
edir:  qeyri  –istehsal  və  birdəfəlik  (qeyri  –tipik  )  məsrəflər 
çıxarılmalı  və  mühasibat  uçotunun  vahidliyi  təmin  olunmalıdır 
(vahid  uçot  siyasəti,  gəlirin  müəyyən  edilməsi  sistemi, 
amortizasiya  normaları  və  s.).  İnflyasiyanın  təsirini  çıxarmaq 
(qiymət  və  xərclər  sabit  qəbul  edilmişdir)  və  ya  inflyasiya 

---

59 
 
indekslərinə  daha  keçmiş  dövrlərin  göstəricilərini  təshih  etmək 
lazımdır. 
Təcrübədə  kapitallaşdırılan  kəmiyyət  kimi  çox  vaxt  son 
hesabat dövrünün mənfəəti seçilir. 
Eyniləşdirilmiş  obyektlər  üçün  bazar  ekstraksiyası  üsulu 
xalis  əməliyyat  gəlirinin  kəmiyyəti  və  daşınmaz  əmlak 
obyektlərinin  satış  qiymətləri  haqqında  informasiyanın  statistik 
işlənməsinə  əsaslanır.  Kapitallaşdırma  əmsalı  3  mərhələdə 
aşağıdakı düstur əsasında hesablanır:
                                                   
 
                                        V     
n 
                          R
0
 =             ∑ R
i 
,   
                  
                  
                  
                   
  
  
  
 N  
N  
N  
N  
i=1
i=1
i=1
i=1    
burada, 
R
i 
–i 
obyektinin  gəlirlərinin  kapitallaşdırılması 
ə
msalıdır.                                                            
                                             V
i
        
                                   R
i 
=   
                                              D
i 
Hesablama mərhələləri aşağıdakılardır: 
-
  Əmlak  növünün  gətirə  biləcəyi  xalis  əməliyyat  gəlirinin 
müəyyən edilməsi məqsədilə analoq obyektlərin icarə haqqnın 
ölçüsü  təshih  olunur.  Zərurət  yarandıqda  analoq  obyektlərin 
satış qiymətinin təshihləri aparılır. 
-
  Ümumi kapitallaşdırma əmsalı müəyyən olunur. 
-
  Ümumi  kapitallaşdırma  əmsalından  diskontlaşdırma  dərəcəsi 
çıxılır. 
Daşınmaz  əmlak  obyektinin  satış  qiyməti  və  icarə 
dərəcəsinin  kəmiyyəti  məlum  olduqda  kapitallaşdırma  əmsalı 
aşağıdakı düstur əsasında müəyyən edilə bilər: 
 
                   
                     A 
                  R
 
=   
                               Q 

---