Microsoft Word biznesin mu?Ssis?Nin qiymetlendirilmesi

87 
 
                                C
o
= M * D * T 
M-illik mənfəət man., D-sənaye mülkiyyəti obyektinə düşən 
mənfəət  payı,  T-mənfəətin  hesablanılması  aparılan  vaxt 
müddətidir. 
Sənaye  mülkiyyəti  obyektinə  düşən  mənfəətin  kəmiyyəti 
texnikanın  səviyyəsindən,  onun  hüquqi  müdafiəsindən  iqtisadi 
amillərdən nou-haunun mövcudluğundan və s.  asılıdır və bazar 
şə
raitində praktiki olaraq məhdudlaşmır. 
Kəşfin  istifadəsi  yalnız  lisenziya  müqaviləsi  əsasında 
mümkündür.  Ona  görə  də  kəşfin  dəyəri  qanuna  uyğun  olaraq 
lisenziyanın  dəyəri  üzrə  müəyyənləşdirilir.  Lisenziyanın 
qiymətinin  müəyyənləşdirilməsinin  ümumi  qəbul  olunmuş 
hallarından  biri  onun  dəyərinin  alıcının  (lisenziatın)      aldığı 
mənfəət  üzrə  qiymətləndirilməsidir.  Lisenziatın  əldə  edəcəyi 
nəzərdə tutulan mənfəət aşağıdakı kimi hesablanır:           
                         M=B * Q * (T
D
-T
O
) * +1                                     
burada,  B-gözlənilən  məhsul  buraxılışının  orta  illik  həcmi 
(həqiqi  məlumatlar  olmadıqda  avadanlıqların  məhsuldarlığı 
haqqında  pasport  məlumatlarından  istifadə  oluna  bilər).  Q- 
lisenziya  üzrə  hazırlanmış  məhsul  vahidinin  qiyməti  (əsasən 
dünya  qiyməti),  T
D
-lisenziya  müqaviləsinin  fəaliyyət  müddəti 
(əsasən 5-10 il), T
O
-lisenziya predmetinin tətbiq olunması dövrü 
(1-3 il), H-bu və ya digər sənaye sahəsində mənfəət norması (bir 
qayda olaraq 0,1-0,2). 
Lisenziyanın  dəyəri  (qiyməti)  –  C
e
  alıcının  əldə  etdiyi 
mənfəətdən pay (D) kimi hesablanır: 
                               C
e
=D * M 
Sənaye  mülkiyyəti  obyekti  kimi  kəşfin  dəyəri  royaltinin 
bazasında hesablanmış lisenziya qiyməti üzrə aşağıdakı düsturla 
hesablanır: 
                       C
e
=B * Q * (T
D
-T
O
) * R 

---

88 
 
burada,  R-  royaltinin  ölçüsüdür  (lisenziya  üzrə  məhsul 
vahidindən  cari  ayırmalar)-istehsalın  həcmindən  və  məhsulun 
dəyərindən asılıdır, 1-12 % arasında tərəddüd edir. 
Nou-haunun ötürülməsi üzrə müqavilələrdə royaltinin həcmi 
müqavilənin xarakterindən asılı olaraq 20-60 % azalır.Məsələn: 
  ötürülən  obyekt  patentlərlə  müdafiə  olunur-  20-40  %  aşağı 
düşür; 
  ötürülən obyekt məlumdur, lakin onun mənimsənilməsi üçün 
ə
lavə tədqiqatlar və əhəmiyyətli kapital qoyuluşu zəruridir-20-
40 % aşağı düşür; 
  nou-hau  bazarda  tanınmış,  lakin  lisenziat  üçün  maraq  kəsb 
edən obyektə verilir-40-60 % aşağı düşür. 
Ə
mtəə  nişanının  dəyəri  əmtəə  nişanı  ilə  qorunan  məhsulun 
satışından əldə olunan mənfəətin hissəsi kimi hesablanır:
 
                             C
ə
n
= K * M
ə
n 
burada, C
ə
n
- əmtəə nişanının dəyəri, man., K-əmtəə nişanı ilə 
qorunan məhsul istehsalının xarakterini nəzərə alan əmsaldır və 
aşağıdakı şkala ilə müəyyənləşdirilir: 
  K- 0,1-ə qədər-fərdi istehsal; 
  K-0,1-0,2-kiçik seriyalı istehsal; 
  K-0,2-0,3-seriyalı istehsal 
  K -0,4-0,5-kütləvi istehsal 
M
ə
n
-əmtəə nişanı ilə qorunan məhsul satışından mənfəətdir:
 
                         M
ə
n
=H * B *Q  
H-mənfəət  norması,  B-əmtəə  nişanının  əsas  fəaliyyəti 
müddətində satılan məhsulun həcmi, Q-əmtəə nişanı ilə qorunan 
məhsul vahidinin ehtimal olunan qiymətidir, man. 
Ə
mtəə  nişanı  ilə  qorunan  məhsul  istehsalının  xarakterini 
dəqiq  müəyyənləşməsi  mümkün  olmaqıdqa,  K  əmsalı  ekspert 
yolu ilə K=∏/∏ kimi müəyyənləşdirilir. 
burada, ∆M-əmtəə nişanının yaratdığı əlavə mənfəətdir. 
Sənaye mülkiyyəti obyektinin dəyəri (C
S
)  aşağıdakı düsturla 
hesablanır: 

---

89 
 
                              C
S
=Z * R
M
 * R
t 
burada,  Z-sənaye  mülkiyyəti  obyektinin  yaradılması  və 
qorunması ilə əlaqədar olan bütün məsrəflər, man. 
K
M
-sənaye  mülkiyyəti  obyektinin  mənəvi  köhnəlməsi 
səviyyəsini  uçota  alan  əmsal,  K-sənaye  mülkiyyəti  obyektinin 
texniki-iqtisadi əhəmiyyətliliyi əmsalıdır: 
                              Z= C
1
 + Z
2 
C
1
-sənaye  mülkiyyəti  obyektinin  işlənilməsinin  dəyəridir, 
man. O, elmi-tədqiqat işlərinin tam həcmdə yerinə yetirilməsinə 
və  konstruktor-texniki,  texnoloji  və  layihə  sənədləşmələrinin 
bütün  mərhələlərinin,  məsələn  rentabelliyi  nəzərə  almaqla 
eskizdəki  işçi  layihəsinə  qədər  bütün  işləri  görmək  üçün  sərf 
olunan istehsal məsrəflərinin faktiki məbləğidir. O halda ki, ETİ 
və  ya  konstruktor-texniki,  texnoloji  və  layihə  sənədləşməsi 
qismən  yerinə  yetirilir  və  ya  sənaye  mülkiyyəti  obyektinin 
işlənilməsinə  yalnız  ETİ  səbəb  olur,  sənaye  mülkiyyəti 
obyektinin  dəyəri  faktiki  yerinə  yetirilən  işlərin  məsrəfləri  üzrə 
hesablanır.  Sənaye  nümunələri  və  əmtəə  nişanları  üçün-dizayna 
məsrəflər  kimi  hesablanır.  Z
2
  –sənaye  mülkiyyəti  obyektinin 
hüquqi  qorunmasına  məsrəflərdir,  man.  (sifarişlərin  verilməsinə 
rüsumların  ödənilməsi,  ekspertizanın  keçirilməsi,  patentin 
alınması  və  onun  qüvvədə  saxlanılması  üçün  rüsumların 
ödənilməsi, valyuta məsrəfləri). 
                     
                    C
1
= (Z
e.t
+Z
k.t
) * (1+     R
k      
) 
                                                         100 
 
Z
e.t
-sənaye  mülkiyyəti  obyektinin  yaradılması  ilə  əlaqədar 
ETİ-in  yerinə  yetirilməsinə  məsrəflər,  man.,  Z
k.t
-  sənaye 
mülkiyyəti  obyektinin  yaradılması  ilə  əlaqədar  konstruktor-
texniki,  texnoloji  və  layihə  sənədləşməsinin  işlənilməsinə 
məsrəflər, man., R
k
-rentabellikdir(1%). 

---