Microsoft Word bmt-1 az cavablariBenovse doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
28
apardı. 1679-cu ildə imzalanmış Nimvegen sülh müqaviləsinə əsasən Fransa Belçika ərazisinin bir qismini aldı. XVII əsrin 80-ci illərində Avropada vəziyyət Fransanın əleyhinə dəyişdi. Birincisi, Osmanlı qoşunları 1683-cü ildə Vyananı tuta bilmədi və az sonra Dunayın arxasına çəkilməyə məcbur oldu. kincisi, ngiltərə və Hollandiyanın eyni mövqedən çıxış etməsi ilə ə laqədar Fransanın maliyyə yardımına ehtiyac qalmadı. Üçüncüsü, 1686-cı ildə Papa XI nnokentinin təşəbbüsü ilə bir sıra dövlətlər (Avstriya, spaniya, sveç, ngiltərə) Avropada Fransaya qarşı «Auqsburq liqasında» birləşdilər. 1688-1697-ci illərdə Fransa ilə «Auqsburq liqası» arasındakı müharibə Fransanın məğlubiyyəti ilə qurtardı. 1697-ci il (Risvik) müqaviləsinə ə sasən, Fransa işğal etdiyi ərazilərin çox hissəsini qaytardı. 15.XVII əsrin ikinci yarısında Rusiyanın xarici siyasəti. XVII əsrin ikinci yarısında Şərqi Avropada bütün məsələlər Rusiyanın iştirakı ilə həll olunurdu. Yəni Rusiya Avropanın böyük dövlətlərindən birinə çevrilmişdi. XVII əsrdə Rusiyanın xarici siyasəti Ukrayna və Belarus torpaqlarının Rusiyaya birləşdirilməsi, Baltik sahillərinə çıxmaq, Türkiyə və Krıma qarşı mübarizə kimi vəzifələrin həllinə yönəlmişdi. Bu vəzifələr bir-biri ilə bağlı idi və bu da onların həllini çətinləşdirirdi. XVII əsrin ikinci yarısında Polşada mövcud böhran Rusiya üçün əlverişli şərait yaratmışdı. Ukrayna və Belarusda Polşaya qarşı milli-azadlıq hərəkatı onların Rusiyaya birləşdirilməsini asanlaşdırdı. Rusiya hökuməti 1653-cü ilin oktyabrında Ukraynanın Rusiya ilə birləşməsinə razılıq verdi. 8 yanvar 1654-cü ildə Pereyaslavl radasının qərarı ilə Ukrayna Rusiyaya birləşdirildi. Rusiya Belarus və Litvanı, sveç isə Varşava və Krakovu ələ keçirdi. Rusiya Avstriya, Danimarka və Brandenburqla sveçə qarşı koalisiya yaratdı. sveç Rusiyanın Baltikə çıxmasına mane olurdu. 1661-ci ildə Rusiya sveçlə Kardis müqaviləsini bağlayıb Pribaltikada tutduğu yerlərdən imtina etdi. Türkiyə təhlükəsi Rusiya və Polşanı 1667-ci ildə Andrusovo sülhünü imzalamağa məcbur etdi. Smolensk və solsahil Ukraynası Rusiyaya verildi. Rusiyanın iştirakı olmadan Polşa
29
Türkiyə ilə müqavilə bağlaya bilməzdi. 1676-1681-ci illərdə Rusiya-Türkiyə müharibəsi oldu. Baxçasaray müqaviləsinə görə Türkiyə Ukraynanın Rusiyaya keçməsini tanıdı. Türkiyə ilə düşmən olan Rusiya Səfəvilər dövləti ilə yaxınlaşmağa başlamışdı. Hər iki ölkə iqtisadi əməkdaşlıqda maraqlı idi. Bu dövrdə Hindistan tacirləri tez-tez Həştərxana gəlirdilər, Rusiyada onlara bəzi imtiyazlar verilmişdi. Lakin ölkələrin uzaqlığı və Asiyanın bu hissəsində əlverişsiz beynəlxalq şərait Rusiyaya o zaman Hindistanla daimi əlaqələr yaratmaq imkanı vermirdi. Çinlə əlaqələrin yaradılması, xüsusən ruslar Yeniseyin yuxarılarında və Uzaq Şərqdə irəlilədikcə Rusiyanın torpaqları Monqolustanın və Çinin sərhədlərinə doğru genişləndiyi vaxt daha müvəffəqiyyətli oldu. Rusiya hökuməti Çinlə dinc münasibətlər yaradılmasına inadla çalışırdı. 1689-cu ildə Qolovinin səfirliyi Monqolustanın bitərəfliyi haqqında onunla müqavilə bağladı. Elə həmin il Çinlə də Nerçinsk müqaviləsi bağlandı. Bu müqaviləyə əsasən Amurboyunda hər iki dövlət arasında şərti sərhəd müəyyənləşdirildi. Rusiya ilə Çin arasında ticarət ə laqələrinə razılıq verildi. 16.XVIII əsrin birinci yarısında beynəlxalq münasibətlər. Fransanın xarici siyasəti. Fransa kralı XIV Lüdovikin təşəbbüsü ilə 1701-ci ildə başlanmış “ spaniya irsi” uğrunda müharibə 1714-cü ilə qədər davam etmişdi. “ spaniya irsi”nə kral taxtı, spaniyanın Latın Amerikasındakı müstəmləkələri və Avropadakı mülkləri daxil idi. XIV Lüdovik özünü “ spaniya irsi”nin varisi hesab edirdi. “ spaniya irsi”nə sahiblik Fransanın həm Avropada, həm də dünyada hegemonlu- ğ unu təmin edə bilərdi. spaniya taxtına həm də Avstriya şahzadəsi Karl iddia edirdi, çünki o, spaniya kralı III Filipin nəvəsi idi. Fransa ngiltərə və Hollandiya ilə Avstriyaya qarşı ittifaq yaratmağa çalışırdı. XIV Lüdovikin məqsədi Fransanın ə leyhinə koalisiya yaranmasının qarşısını almaq idi. Fransa ngiltərə və Hollandi- yanı inandırmağa çalışırdı ki, spaniya taxtına bir sülalənin tək sahib olması Avro- pada qüvvə tarazlığını poza bilər. Avstriya imperatoruna isə XIV Lüdovik bildir- mişdi ki, Avropada sülhü qorumaq üçün “ispan irsi” böyük dövlətlər arasında
30
bölünməlidir. 1698 və 1700-cü illərdə Fransa ilə ngiltərə, Hollandiya və Avstriya arasında spaniya mülklərinin bölüşdürülməsinə dair sazişlər imzalanmışdı. Bu sazişlər spaniya kralı II Karldan gizli imzalanmışdı. 1700-cü ildə spaniya kralı II Karl varisi olmadığına görə taxtı XIV Lüdovikin nəvəsi Filipə vəsiyyət etmişdi. Bu yolla kral ispan mülklərinin parçalan- masının qarşısını almaq fikrində idi. Amma Filip Fransa və spaniyanı vahid dövlətdə birləşdirə bilməzdi. Lakin XIV Lüdovik nəvəsinin təcrübəsizliyini bəhanə gətirib hər iki dövləti özü idarə etməyə başlamışdı. Fransaya qarşı ngiltərə, Hol- landiya, Avstriya, Portuqaliya, Brandenburq, Danimarka və Savoyya güclü koali- siya yaratdılar və 1701-ci ildə müharibəyə başladılar. 1713-cü ildə imzalanan Utrext müqaviləsinə əsasən V Filip spaniya kralı kimi qaldı, lakin o və onun varis- ləri həm də Fransa kralı ola bilməzdi. Belçika və taliyadakı spaniya mülkləri Avstriyaya verildi. XV Lüdovikin dövründə (1715-1774) Fransanın xarici siyasəti uğurlu olmadı. Bir sıra müharibələrdə Fransanın iştirakı məcbur deyildi. Belə ki, Fransa bu müharibələr nəticəsində Kanadanı, Luiziananı və Hindistandakı mülklərini itirmişdi. XVIII əsrin əvvəlində Rusiya Fransa ilə yaxınlaşmağa çalışırdı. La-kin Fransa müttəfiq kimi Türkiyə, Polşa və sveçdən ayrılmaq istəmirdi, ona görə Rusiya Fransanın rəqibi olan Avstriya ilə yaxınlaşdı. Fransanın sveç və Türkiyədən Rusiyaya qarşı istifadə etmək cəhdləri nəticəsiz oldu. Fransa 1733- 1735-ci illərdə “Polşa irsi” uğrunda müharibədə iştirak etdi. Bu dövrdə Polşanın daxili çətinlikləri ilə əlaqədar Rusiya, Fransa və Avstriya Polşaya öz təsirlərini artırmağa çalışırdılar. Lakin Fransa Leşinskinin Polşa taxtına çıxarılmasına nail ola bilmədi. Fransa kralı XV Lüdovik Avstriyaya qarşı mübarizə aparır və protestant knyazları müdafiə edirdi. Fransa “Avstriya irsi” uğrunda müharibədə Prussiyanın tərəfində iştirak etmişdi. Yeddiillik müharibə ərəfəsində Fransa Avstriyanın müttəfiqi oldu. Bu zaman Fransa Prussiyanın güclənməsini və Avstriyanın zəifləməsini, ngiltərəyə qarşı mübarizə üçün imkan yarandığını nəzərə almışdı. Lakin Fransa öz məqsədlərinə nail ola bilmədi. XV Lüdovik 1743-cü ildə xarici Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|