Microsoft Word CumshudovaPakize2230az doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dissertasiyanın qurulu
4 kəsb edir. Bu baxımdan, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi zəruriliyi və imkanları məsələləri Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Qeyd edilənlərin aktuallığı nəzərə alınaraq dissertasiya işi qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi məsələlərinin öyrənilməsinə həsr olunmuşdur. Tədqiqatın məqsədi qeyri-neft sektorunun inkişafının mövcud vəziyyətinin kompleks təhlili əsasında bu sektorun inkişaf istiqamətlərinə dair elmi cəhətdən ə saslandırılmış təklif və tövsiyələr işləyib hazırlamaqdan ibarətdir. Tədqiqatın məqsədinə uyğun olaraq aşağıdakı vəzifələrin həll edilməsi qarşıya qoyulmuşdur: - milli iqtisadiyyatın sahə strukturunun formalaşmasına təsir edən amillər müəyyən edilməsi; - iqtisadi inkişafda təbii resursların rolunun və milli iqtisadiyyatda holland sindromunun baş vermə mexanizminin araşdırılması; - qeyri-neft sektorunun inkişafını zəruri edən amillər müəyyən edilməsi; - qeyri-neft sektorunun inkişafının dövlət tərəfindən tənzimlənmə mexanizminin xüsusiyyətlərinin açıqlanması; - milli iqtisadiyyatın mövcud sahə sturukturunun araşdırılması; - ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişaf dinamikasının qiymətləndirilməsi; - ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün biznes mühitinin qiymətləndiril- məsi; - qeyri-neft sektorunun inkişaf imkanları və prioritetləri müəyyənləşdirilməsi; - qeyri-neft sektorunun inkişafının dövlət tərəfindən stimullaşdırılması yollarının müəyyən edilməsi. Tədqiqatın obyekti kimi Azərbaycanın qeyri-neft sektoru seçilmişdir. Tədqiqatın predmetini qeyri-neft sektorunun inkişafı məsələlərinin tədqiqi təşkil edir. Tədqiqatın nəzəri və metodoloji əsasını iqtisad elminin klassiklərinin və aparıcı iqtisadçı alimlərin əsərləri, Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunları, Respublika prezidentinin fərmanları, Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları, digər hüquqi-normativ sənədlər təşkil edir.
5
nı Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin və qtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinin məlumatları, Milli Bankın və digər dövlət qurumlarının ilkin hesabatları, elmi-praktik konfransların materialları təşkil edir. Tədqiqatın elmi yeniliyi aşağıdakılardan ibarətdir: - milli iqtisadiyyatın sahə strukturunun formalaşmasına təsir edən amillər aşkar edilmişdir; - qeyri-neft sektorunun inkişafını zəruri edən amillər müəyyən edilmişdir; - qeyri-neft sektorunun inkişafının dövlət tərəfindən tənzimlənmə mexaniz- minin xüsusiyyətlərinin açıqlanmışdır; - ölkədə milli iqtisadiyyatın mövcud sahə sturukturu və qeyri-neft sektorunun inkişaf dinamikası qiymətləndirilmişdir; - qeyri-neft sektorunun inkişaf imkanları və prioritetləri müəyyənləşdirilmiş- dir;
- qeyri-neft sektorunun inkişafının dövlət tərəfindən stimullaşdırılmasına dair təklif və tövsiyyələr hazırlanmışdır. Dissertasiyanın quruluşu və həcmi . Dissertasiya işi giriş, üç fəsil, nəticə və istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından və 83 səhifədən ibarətdir. Dissertasiya işinin birinci fəsli “Milli iqtisadiyyatda qeyri-neft sektorunun inkişafı- nın nəzəri əsasları” adlanır. Bu fəsildə milli iqtisadiyyatın sahə strukturunun formalaş- masına təsir edən amillər müəyyən edilmbi, iqtisadi inkişafda təbii resursların rolu və milli iqtisadiyyatda holland sindromunun baş vermə mexanizmi araşdırılmış, qeyri-neft sektorunun inkişafını zəruri edən amillər müəyyən edilmiş, qeyri-neft sektorunun inki- ş afının dövlət tərəfindən tənzimlənmə mexanizminin xüsusiyyətlərinin açıqlanmışdır. Dissertasiya işinin ikinci fəsli “Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişafının mövcud vəziyyətinin qiymətləndirilməsi” adlanır. Bu fəsildə ölkə iqtisadiyyatının mövcud sahə sturukturu araşdırılmış, ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişaf dinamikasının və mövcud biznes mühit qiymətləndirilmişdir. Dissertasiya işinin üçüncü fəsli “Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişa- fının perspektiv isiqamətləri” adlanır. Bu fəsildə ölkədə qeyri-neft sektorunun 6 inkişaf imkanları və prioritetləri müəyyənləşdirilmiş, bu sektorun inkişafının dövlət tərəfindən stimullaşdırılması yollarının müəyyən edilmişdir.
7
M LL QT SAD YYATDA QEYR -NEFT SEKTORUNUN NK ŞAFININ NƏZƏR ƏSASLARI 1.1. Milli iqtisadiyyatın sahə strukturunun formalaşmasına təsir edən amillər Milli iqtisadiyyatın dayanıqlı və tarazlı inkişafı ona daxil olan bütün sahələ- rinin inkişaf səviyyəsindən, səmərəli fəaliyyətindən və inkişaf tempindən asılıdır. Milli iqtisadiyyatda ayrı-ayrı sahələrin payı onun inkişaf səviyyəsini müəyyən edir. Belə ki, inkişaf etmiş ölkələr aqrar inkişaf, sənayenin inkişafı və xidmət sahələrinin inkişafına əsaslanan postindustrial inkişaf mərhələlərini keçmişlər. Bununla belə, bu inkişaf mərhələləri əsasən ölkənin malik olduğu iqtisadi potensialın reallaşma səviyyələri ilə müəyyən olunur. Çünki sənaye hesabına inkişaf imkanları məhdudlaşdıqda xidmət sahələri hesabına inkişaf imkanları formalaşır. ngilis iqtisadçısı Adam Smit qeyd edirdi ki, məhsuldar qüvvələrin inkişafında böyük tərəqqi əmək bölgüsü nəticəsində baş vermişdir. Mübadilə etmək imkanı ə mək bölgüsünün dərinləşməsinə səbəb olduğundan, onun (əmək bölgüsünün) səviyyəsi mübadilə imkanlarının hədləri ilə, yəni bazarın həcmi ilə məhdudlaşır. Bu baxımdan, xüsusilə kiçik ölkələrin daxili bazarlarının məhdud olması onların beynəlxalq əmək bölgüsündə aktiv iştirak etmələrini stimullaşdırır, milli təsərrü- fatların ixtisaslaşmasını artırır. Bu ixtisaslaşma nəticəsində də iqtisadiyyatın nisbətən səmərəliliyini artırmaq mümkün olur. Hər bir ölkənin malik olduğu resursların strukturu və texnoloji biliklərinin səviyyəsi müxtəlif olduğundan ayrı-ayrı ölkələrdə müəyyən məhsulların istehsalına çəkilən xərclərin səviyyəsi də müxtəlif olur. Məhdud iqtisadi resurslardan səmərəli istifadə olunması üçün müəyyən məhsulun istehsalı üzrə nisbi üstünlüklərə malik olan ölkədə onun istehsal edilməsi tələb olunur. Buna görə də hər bir ölkə digər ölkəyə nisbətən daha az xərclə istehsal edə bildiyi məhsullar üzrə ixtisaslaşmalı və bu məhsuları digər ölkədə özünə nisbətən ucuz başa gələn məhsullara mübadilə etməlidir. Eyni zamanda, beynəlxalq ticarətin inkişaf etməsi miqyasdan qənaətin ə ldə olunmasına, yəni məhsul buraxılışını artırmaq hesabına istehsal xərclərini Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|