Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

65 

aidio)  yazıldı.  Həmin  lentlər T ürkiyə  Notariuslar 

Birliyi tərəfindən yazılı hala gətirildi. 30 cild olan  

bu elmi mübahisələr, Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən 

kitab şəklində çap ediləcək. 

Mübahisələrin  hamısı  danışıq  dilinə  xas  olan  üs-

lubdadır.  Hətta  bunların  məzmunu,  ifadələri  belə 

dəyişdirilmədi.  Yalnız,  bəzi  imla  (qrammatika) 

səhvləri  düzəldildi.  Komissiya  45  nəfərdən  ibarət 

olmasına  baxmayaraq,  əsasən  (ortalama  olaraq) 

25  nəfər  ilə  çalışdı.  Dəniz  ticarəti  və  sığorta  ki-

tablarında isə alt komissiya, mövzular xüsusi  ixti-

saslaşma tələb etdiyi üçün, daha az şəxs ilə  çalışa  

bildi. 

Komissiya  516  iclas  həyata  keçirdi.  Buna  alt 

komissiyaların  iclasları  daxil  deyildir.  Bu  sahədə  

188 iclas ilə, dəniz ticarəti alt komissiyanın xüsusi 

bir  yeri  var.  Həmin  alt  komissiyanın  üzvləri  ko-

missiya  iclaslarına  da  gələrək,  böyük  fədakarlıqla 

çalışdılar. 

Həm komissiyada, həm də, alt komissiyada xarici 

(əcnəbi) dildə olan mətnlər və ədəbiyyatlar müza-

kirə edildi. Çox vaxt eyni mətnin (qanun) Alman, 

Fransız və Đngilis dillərindəki variantları müzakirə 

edildi. 

Bundan  başqa,  Komissiya  ilk  iclaslarında  hazır-

layacağı qanun layihəsinə dair ümumi fikirlər üzə-

rində müzakirə apardı və qərarlar aldı. Bu qərarlar 

aşağıdakılardır. 

1.  Qüvvədə  olan  T icarət  Qanunun  əlli  ilə  yaxın 

ömrü  var və  dolayısıyla,  bu  qanuna  əsasən  hazır-

lanmış  kitab,  məqalə,  monoqrafiya və  digər  elmi 

çalışmalar ilə əldə edilən bir təcrübə (müktəsabat) 

mövcuddur. 

Bundan  başqa,  həm  alimlər, həm  də,  hüququ  tət-

biq  edənlər  qanunun  maddə  mətnlərini  və  maddə 

nömrələrini  əsasən  əzbər  bilirlər.  Buna  görə  də, 

mövcud  təcrübənin,  yazılı  əsərlərin  tələf  olma-

ması üçün, mümkün olduğu  qədər qanunların mü-

hafizə edilməsində fayda olduğu qərara alındı. La-

kin, lüzumlu olduğu halda, həmin təcrübə və ədə-

biyyatın  tamamilə  dəyişdirilməsinə  də  yol  veri-

ləcəkdir. 

Hazırlanan  qanunda  da,  maddə  nömrələrinin  də-

yişdirilməsinin  çətinliklər  meydana  gətirəcəyi 

aydındır.  Az  sayıda  dəyişiklik  edilməsi  ilə  maddə 

nömrələrinin  mühafizə  edilməsinin  lüzumlu  oldu-

ğu  qərarlaşdırıldı.  Yeni  maddələr  isə,  Đsveçrə təc-

rübəsində  olduğu  kimi  qanun  maddələrinin  altına 

a,b,c  variantları  şəklində  əlavə  edilməsi  qərarlaş-

dırıldı. 

Layihə hazırlanırkən xüsusilə AĐ-nın uyğunlaşdır-

ma  çalışmaları nəzərə  alındı.  Buna  görə  də,  alın-

Đlk  toplantısını  10/02/2000  tarihinde  yapan 

Komisyon  Đstanbul  Üniversitesi  Hukuk  Fa-

kültesi  T icaret  Hukuku  Anabilim  Dalı  Baş-

kanı  Prof.  Dr.  Ünal  Tekinalp'i  başkanlığa, 

Yargıtay  19.  Hukuk  Dairesi  Başkanı  Coşkun 

Koçak'ı  da  başkan  yardımcılığına  seçmiştir. 

Komisyon çalışmaya başladıktan sonra Bakan 

olurlarıyla genişlemiştir. 

Komisyon  ilk toplantısında T ürk Ticaret  Ka-

nununun  altı  kitaptan  meydana  gelmesini  ka-

rarlaştırmış ve her kitap için bir alt komisyon 

kurmuştur.  T asarının  her  kitabına  ilişkin 

(kısmî)  tasarı  alt  komisyonda  hazırlanmış, 

tartışılmış  ve  daha  sonra  Komisyona  sunul-

muştur.  

Komisyon alt komisyonlardan gelen kısmî ta-

sarıları  madde  madde  ele  alarak  tartışmış  ve 

kabul  etmiştir.  Komisyonda  yapılan tartışma-

ların  -"ticarî  işletme  kitabına  ilişkin  ilk  otu-

rumlar  hariç - tümü  banda  alınmış  ve  bantlar 

T ürkiye  Noterler  Birliği tarafından  çözdürül-

müştür.  30  cilt  civarında  bulunan  bu  tartış-

malar  Adalet  Bakanlığı  tarafından  kitap 

halinde yayınlanacaktır.  

T artışmalar,  tamamıyla  konuşmaların  özgün 

halini  yansıtmakta  olup,  bunların  daha  sonra 

içerik ve hatta ifade itibariyle değiştirilmeleri 

yoluna  gidilmemiş,  sadece  olabildiği  oranda 

imlâ  yanlışları  düzeltilmiştir.  Komisyon  45 

kişiden  oluşmasına  rağmen  ortalama  25  kişi 

ile  çalışmış,  deniz  ticareti ve  sigorta  kitapla-

rında  ise,  konuların  özel  uzmanlık  gerektir-

mesi dolayısıyla bu sayı daha da düşmüştür.  

Komisyon  516  oturum  yapmıştır.  Buna  alt 

komisyon oturumları dâhil değildir. Bu konu-

da, 188 oturumla deniz ticareti alt komisyonu 

özel  bir  yeri haizdir.  Anılan  komisyonda  yer 

alan  arkadaşlar  Komisyon toplantıları  yanın-

da büyük bir özveri ile çalışmışlardır. 

Gerek  Komisyonda  gerek  alt  komisyonlarda 

yabancı  metinlerin  ve  literatürün  özgün  me-

tinleri  tartışılmıştır.  Çoğu  kez  aynı  metnin 

Almancası,  Fransızcası  ve  Đngilizcesi  değer-

lendirme ve tartışma konusu olmuştur. 

Öte yandan, Komisyon ilk toplantılarında, ha-

zırlanacak  kanun  taslağına  ilişkin  genel  dü-

şünceler üzerinde yoğunlaşmış ve bununla il-

gili  kararlar  almıştır.  Bunlar özellikle  şunlar-

dır. 

1.  Mevcut T icaret  Kanununun  elli  yıla yakın 

geçmişi dolayısıyla, bu kanuna göre hazırlan-

mış  kitap,  makale,  tebliğ  vs.  dolayısıyla  bü-

---

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

66 

ması  məcburi  olan  əsasnamə  normaları  qanun-

vericiliyimizə  daxil  ediləcəkdir,  alınması  iradəyə 

bağlı  olan  normalar  (aktlar)  isə,  sistemimizə  uy-

ğun gəldiyi halda, alınacaqdır.  

2.  Layihə  hazırlanarkən  T icarət  Hüququmuzun  

mənbəyi olan və  axır  vaxtlar əsaslı  dəyişikliklərə 

məruz  qalan  Đsveçrə  və  Almaniya  qanunverici-

liklərindən  də,  faydalanılacaq  və  lüzumlu  olduğu 

halda  bu  qanunların  yenilikləri  qanunvericiliyi-

mizə daxil ediləcəkdir. 

T icarət  Qanunu  cəmiyyətin  əsas  hissəsini  maraq-

landıran bir qanun olduğu  üçün, əlaqədar təşkilat-

lara  məktublar  yazılaraq,  dəyişdirilməsi  və  əlavə 

edilməsini  istədikləri  mövzular  haqqında  məlu-

matlarını  və  tövsiyələrini  göndərmələri  istənilə-

cəkdir. 

3.  Qüvvədə  olan T icarət  Qanunun  bütövlüyü  mü-

hafizə  ediləcək  və  T icarət  Qanununda  tənzimlə-

nən, lakin, başqa qanunlarda da tənzimlənən möv-

zular  (məsələn,  haqsız  rəqabət)  ticarət  qanunun-

dan çıxarılmağa çalışılacaqdır. 

Bundan  başqa,  son  dövrlərdə,  Ticarət  Qanundan 

çıxarılmaq  istənilən,  lakin, tamamilə T icarət  Qa-

nunun  predmetinə  daxil  olan  mövzular  yenə, 

T icarət  Qanununda tənzimləndi.  Bu  yol  ilə  qanun 

vahidliyinin pozulmasına mane olundu. (Məsələn, 

Sərmayə  Bazarı  Qanunu  təkcə,  inzibati  normalar 

tənzimləyən  bir  qanun  şəklində  qəbul  ediləcək  və 

mülki  (özəl)  hüquqa  aid  normalar  həmin  qanun-

dan çıxarılacaqdır). 

III. Layihənin Kitablarına Əsasən 

Tə nzimlənən Yeniliklər və  Də yişikliklə r 

A. Ticari Müə ssisə  Kitabı 

1. Ticari Müəssisə  

Layihənin ticari  müəssisə  kitabının  əsas  elementi 

olan,  “ticari  müəssisə”  hüququmuza,  1957-ci  il 

tarixli və 6762 sayılı Qanun ilə daxil edildiyi vaxt 

bütün  Avropada  yeni  bir  anlayış  idi.  1942-ci  il 

tarixli  Đtaliya  Mülki  Qanununda  nəzərdə  tutulan 

bu  anlayış,  üstündən  keçən  əlli  il  ərzində  demək 

olar ki, bütün Avropa Ticarət Hüququna təsir etdi. 

T icarət  Hüququ  termini  əvəzinə, T icari  Müəssisə 

Hüququ  termininin  istifadə  edilməsi  haqqındakı 

təkliflər bu gün belə mövcuddur. 

T icari  müəssisə,  təşəbbüs  məfhumları  ədəbiyyat-

da ümumiyyətlə qəbul edilməklə birlikdə, rəqabə-

tin  mühafizəsi,  haqsız  rəqabət  və  işlətmə  (müəs-

sisə)  qrupları  hüququ  kimi,  hüquq  sahələrində 

əsasən  istifadə  edilən  məfhumlardır.  Bəhs  edilən 

qaydalar,  müəssisə  (təşəbbüs)  baxımından  həyata 

yük  bir  müktesebatı  vardır.  Ayrıca  hem 

teorisyenler hem de uygulamacılar bütün ola-

rak  kanuna,  madde  metinlerine  ve  madde 

numaralarına  aşinadır.  Bu  nedenle  mevcut 

müktesebatın  boşa  gitmemesi  için  mümkün 

oldukça  bunların  korunmasında  veya  tadil 

edilmelerinde  yarar vardır.  Ancak  gerekli ol-

ması  halinde  de  tümüyle  değiştirilmesi  nok-

tasında bir güçlük bulunmamaktadır. 

2. Yeni hazırlanacak olan kanunda madde nu-

maralarının  değiştirilmesi  büyük  zorluklara 

sebebiyet  vermektedir.  Bu  nedenle,  hazırla-

nacak taslak  büyük  değişiklikler  getirmez ve 

sadece mevcut kanunun sınırlı bir tadilatından 

ibaret kalırsa  madde  numaraları  değiştirilme-

yecek,  yeni  ilaveler  kanun  maddelerinin  al-

tına Đsviçre örneğinde olduğu gibi a,  b, c şek-

linde eklenecektir. 

3. T aslak hazırlanırken, özellikle Avrupa Bir-

liğine uyum çalışmaları bağlamında uyumlaş-

tırma  çalışmaları  gerçekleştirilecek,  bu  bağ-

lamda  alınması  zorunlu  yönerge  hükümleri 

mevzuatımıza  aktarılacak;  alınması  ihtiyari 

olanlar  ise  sistemimize  uygun  olduğu  ölçüde  

iktibas edilecektir. 

4. T aslak hazırlanırken, T icaret  hukukumuza 

mehazlık eden ve son dönemlerde ciddi deği-

şiklikler  yaşamış  Đsviçre  ve  Alman  mevzua-

tından  yararlanılacak  ve  gerekli  değişiklikler 

mevzuatımıza aktarılacaktır. 

5.  T icaret  Kanununun  toplumun  önemli  bir 

bölümünü  ilgilendirmesi  nedeniyle  ilgili  ku-

rum  ve kuruluşlara  yazılar  çıkarılarak,  değiş-

tirilmesi  veya  eklenilmesi  gerekli  gördükleri 

düzenlemeler  hakkında  görüş  ve  tavsiyeleri 

alınacaktır. 

6.  Halen  mer’i  Ticaret  Kanunun  bütünlüğü 

korunacak  ve  Ticaret  Kanunu  içerisinde  dü-

zenlenmiş  ve  başka  ülkelerde  ayrı kanun  ko-

nusu  olan  çeşitli  başlıkların  ayrı  kanunlarda 

düzenlenmesi  yoluna  gidilmeyecektir  (örne-

ğin haksız rekabet kanunu gibi).  

Öte  yandan  son  dönemlerde  ticaret  Kanunu 

dışına  taşınmaya  çalışılan  ancak  tamamıyla 

ticaret  kanununu  ilgilendiren  çeşitli  konular 

yine  ticaret  kanunu  içerisinde  düzenlemeye 

kavuşturulacak,  kanun  bütünlüğünün  bozul-

masına  izin  verilmeyecektir  (örneğin  Serma-

ye  Piyasası  Kanunu  sadece  idari  düzenleme-

ler  getiren  bir  kanun  haline  getirilecek  özel 

hukuka  ilişkin  düzenlemelerden  arındırıla-

caktır). 

---