Microsoft Word Hazir kitab docx
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
9 ilə yaxından tanış olduqca o cür yüksək bir şəxsiyyətlə eyni torpaqda doğulmağınla, onunla eyni millətə mən- subluğunla fəxr edir, özün də eləcə mübariz olmaq istəyirsən. Etiraf etməliyik ki, qələmə alınmış mövzu asanlar- dan deyil. Ən böyük çətinlik aradan xeyli illər ötdüyünə görə həqiqəti olduğu kimi üzə çıxarmaqdır. Mənim fikrimcə, bu əsərin üstünlüklərindən biri məhz müəllif- lərin əsl həqiqəti başa düşməkdə oxucuya yardım etməsi- dir. Belə ki, müstəntiqlər bir çox hallarda saxta sənədlər tərtib edib, yaxud müttəhimin fikirlərini özünün istədiyi şəkildə yazaraq protokolu ən müxtəlif yollarla ona imzalatdırıb. Aradan 70 il keçdikdən sonra oxucu üçün həqiqətin harada, yalanın harada olduğunu müəyyənləş- dirmək ya hədsiz çətinləşir, ya da, sadəcə, mümkünsüz olur. Bu zaman müəlliflərin peşəkar tarixçi izahları yalanla gerçəyin sərhədlərini seçməkdə ona yardım edir. Əsərin müsbət keyfiyyətlərindən biri də müəlliflərin yalnız Ə.Qədimovun həyatını işıqlandırmaqla qalmaması, yeri gəldikcə onun fəaliyyət göstərdiyi mühiti, çevrəsini də oxucuya tanıtmasıdır. Boynumuza alaq ki, Ə.Qədi- movla istər Türkiyədə, istərsə də Azərbaycanda çiyin- çiyinə çalışmış, eyni ictimai-siyasi mühitdə bulunmuş, yaxud onunla eyni “cinayət”də ittiham edilmiş şəxslər haqqında bu kitabda verilən məlumatların həlledici qismi tam yenidir və Azərbaycanın elm tarixində onlara ilk dəfə rast gəlirik. Bu da, təbii ki, əsərin elmi dəyərini daha da artırır. 10 Ə.Qədimov haqqındakı bu kitabda ən xoşuma gələn cəhətlərdən biri də onun ütülənməmiş, ancaq cilalı və hamıya anlaşıqlı, cazibəli bir dildə yazılması, tez-tez keçidlər edilməsi nəticəsində oxucunun yorulmasına im- kan verilməməsidir. Mən müəllifləri bu dəyərli əsər münasibətilə təbrik edir, onlara yeni yaradıcılıq uğurları diləyirəm. İnanıram ki, kitab elmi ictimaiyyətimizdə böyük maraq doğuracaq. Eyni zamanda, bunu da arzu edirəm ki, Əliabbas Qədimov haqqında elmi araşdırmalar yalnız bu kitabla məhdudlaşmasın, onun həyat və yaradıcılığı bundan sonra da neçə-neçə monoqrafiyanın mövzusu olsun. 11 BAŞLANĞIC Rusiya imperiyasını “xalqlar həbsxanası” adlandıran, xalqların bu imperiyadan ayrılmağadək öz müqəddəratını təyin etmək hüququ olduğunu bildirən və bu müddəanı mənsub olduqları Rusiya Sosial-Demokrat Fəhlə Partiya- sının (RSDFP) məramnaməsinə hələ 1903-də daxil edən əqidəli iskraçı-kommunistlər 1917-də hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra “xalqların xilaskarı” maskasını bir kənara atdılar. Onlar Rusiyanın hakim dairələrinin yüz illərcə sürdürdüyü imperiya siyasətini daha məkrli üsullarla, xüsusi hərisliklə davam etdirdilər. Əqidəyə dönüklüyün, sözlə iş arasında kəskin təzadın bu heyrətamiz örnəyinə münasibətini rus tarixçisi belə ifadə edib: “1917-ci il oktyabr inqilabı rus müstəmləkəçiliyinə son qoymaq əvəzinə, ona yeni təkan verdi” (20, 54). İçində Azərbaycanımızın da bulunduğu, başında bü- tün zəmanələrin ən qaniçən diktatorlarından biri Stalin’in durduğu “Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı” (SSRİ) adlı ucsuz-bucaqsız xalqlar həbsxanasında kommunist- lərin qurduğu nəhəng repressiya dəyirmanı 20 milyon- dan artıq insanı öz dənliyində üyütdü. Bu, bəşər tarixin- dəki ən böyük cinayətlərdəndi. Sovet repressiyasının alovu Azərbaycanı da bürüdü. Düzünü deməli olsaq, bu repressiya 28 aprel 1920-dən – “Azərbaycan Cümhuriyyəti” adlı ilk müstəqil dövlətimiz XI ordunun süngüləriylə yıxıldığı gündən başlanıb. Azərbaycanda kütləvi terror aparmaq üçün XI ordu 12 Bakıya ayaq basar-basmaz özünün Xüsusi Şöbəsi’ni işə saldı, əslində ona, ancaq formal baxımdan Azərbaycan hakimiyyətinə tabe olan “müstəqil” Azərbaycan Fövqəladə Komissiyası ’nı və Azərbaycan Ali İnqilabi Tribunalı’nı yarat- dı, iki ayın içində 20-dən artıq generalımızı, xeyli Parla- man və hökumət üzvümüzü, sayagəlməz milli düşüncəli soydaşımızı şəhid etdi. Bu qurumlar Azərbaycanda (Gəncə, Zaqatala, Şəki, Şəmkir və b. yerlərdə) müxtəlif illərdə baş qaldırmış xalq üsyanlarını da qan dənizində boğdular. Onların üçünün də başında ilk vaxtlar Rusiyadan gəlmiş Türk-müsəlman düşmənləri dururdu. Rusların Azərbaycan hakimiyyətində yerləşdirdiyi bir çox yaltaq rəhbərlərsə onların xalqa qan uddurmasını alqışlayırdı. Məsələn, guya Azərbaycanın qanuni başçısı olan Azər- baycan İnqilab Komitəsinin (AİK) sədri Nəriman Nərima- nov XI ordunun rəhbəri Levandovskiyə çox bahalı brilyantlarla bəzədilmiş və üstündə “Minnətdar Azərbay- can xalqından hədiyyə” yazılmış qılınc bağışlamışdı, AİK sədrinin müavini Mirzədavud Hüseynov’sa Gəncə üsyanı yatırıldıqdan bir həftə sonra şəhərin küçələrinin yerli sakinlərin meyitləriylə dolu olduğunu desə də XI ordunun buradakı əməliyyatının yüksək səviyyədə keçi- rildiyini və alqışa layiq olduğunu bildirirdi. Tribunalın sədri qeyri-müsəlman (Baltikyanı xalqlardan birinin nümayəndəsi), ancaq azərbaycanlılara “Hacı İlyas” kimi tanıdılmış, adı heç bir sənəddə açıqlanmamış M.Hacilias soyadlı birisi əsl qaniçən manyakdı. Azərbaycanda rəhbər Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|