16
tərcümeyi-halının və əmək stajının öyrənilməsi, özünü artıq necəsə göstərmiş
insanların seçimi və s. daxildir.
Tanınmış amerikalı tədqiqatçı liderlik Stiven
Kovi iddia edir ki, liderlərin işgüzar fəallığın nəinki yuxarı səviyyələrdə hətta
bütün səviyyələrdə tapmaq olar
9
. Ən yaxşı liderlər adətən dəyərlərin ümumi
kompleksinə tərəfdardırlar, hansına ki, ədalət bərabərlik, qərəzsizlik, bütövlük,
dürüstlük, etibar daxildir. Hər bir insan aşağıdakı səkkiz meyarların köməyi ilə
liderliyə özünün yararlı olmasını müəyyən edə bilər:
1)
fasiləsiz özünü təkmilləşdirmə;
2)
başqalarının işinə diqqətlə yanaşmaq;
3)
müsbət enerji, xeyirxahlıq emissiya və mənfi enerji münaqişənin aradan
qaldırılması;
4)
başqalarına inam;
5)
vaxtın və səylərin rasional bölgüsü;
6)
daxili əminlik, optimizm, hadisələrə təzə baxış, macəralar kimi həyatın
götürməsi;
7)
özünütənqid etmə, dözüm, tolerantlıq, başqaların xidmətlərini və özünü ifadə
etməyə onlara bərabər hüququnun tanınması;
8)
fiziki sağlamlıq haqqında qayğı, intellektual və mənəvi inkişaf.
Bu tipli liderlər əllərində hakimiyyət uzun müddət saxlıya bilirlər. Məhz onlar
yuxarıda göstərilən şəksiz nüfuza malik olan həqiqi liderdir
10
.
2.
Liderliyin inkişafı — məqsədyönlü formalaşmadır və uyğun olan
keyfiyyətlərin və bacarıqların dərinləşməsidir.
Təşkilatda liderliyin idarəetmə
probleminin bu aspekti çox və ya az miqdarda formalaşdırmaq, öz-özünə təhsil
alma, təlimlər və praktik təcrübə yolu ilə lider qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək
imkanlarını nəzərə alınır.
Onların istifadəsi “lider olmağa” qrupun və ya
kollektivin tanınmasını əldə etməyə kömək edir. Bu prosedurlara daxildir.
9
Четыре
правила успешного лидера, Стивен Кови, "Альпина Паблишер", — 2013, səh 19.
10
Веснин
В.Р. Менеджмент для всех. - М., 2006, səh 116
17
a)
Möhkəm lider olmaq arzusu, özündə əminliklər, hazırlıqlar qərarlar qəbul
etmək və məsuliyyəti öz üzərinə almaq, ümumi məqsədlərin
reallaşdırmasında ardıcıllıqlar və inadlar, şəxsi gücün şüurları, hədəfin
nailiyyətinə inamlar, azarkeşlik və s. məqsədlərə nail olmaq üçün əxsi
motivasiyanın hazırlanması və ya təkmilləşdirməsi;
b)
Fərdi intellektual və mənəvi liderlik keyfiyyətlərinin inkişafı.
Həmdə bu
keyfiyyətlər ilk növbədə, peşəkar səriştə, təmizlik (səmimiyyət, ortaq-
görülmüş əxlaqi normalara riayət) var ki, onsuz bir qayda olaraq nüfuz
qazanmaq mümkün deyildi. Ağlın çevikliyi, bacarığı, inkişaf etmiş
intellekti, görünən problemlərin mahiyyətini anlamaq sürəti, məqsədlərini
planlaşdırmaq və s. aiddir.
c)
Lider və onun xeyirxahlığından sosial etibarlılığı təmin edilməsi, qrupunun
üzvləri ilə münasibətlərdə ünsiyyət mədəniyyəti hesab edilir: fikirlərini
aydın və dəqiq ifadə etmək bacarığı, onları anlamaq, dərk etmək bacarığı,
digər insanların ləyaqətinə hörmət, diqqət, məsləhət vermək, qeydlər etmək,
düzgün dinləmək, əməkdaşlarının qayğı və problemləri göstərmək, onlara
dəstək və s.
d)
Qrupun bütün üzvlərinin vəziyyətini tez və düzgün qiymətləndirmək,
maraqlarını, sorğular və gözləntilərinin alınması, bacarıq və vərdişlərini
bilmək və xüsusiyyətlərini nəzərə almaq. Liderlik üçün öz güclərinin və
qrupun imkanlarının vəziyyətini düzgün qiymətləndirilməsi daha çox
ə
həmiyyətlidir.
Qrup fəaliyyətinin bu müvəffəqiyyəti olmadan uğur əldə
edilə bilən deyil. Təkrarlanan uğursuzluqlar adətən liderə inamın itkisinə
aparır.
3.
Qrup üzvlərinin təşkilati məqsədləri ilə sıx əlaqə, fərdi məqsəd və
maraqlarının inteqrasiyası, ehtiyaclarının həyata keçirilməsi, nümayəndəlik və
kollektivin ayrı-ayrı üzvlərinin qrup kimi bütövlükdə maraqlarının qorunması
bu təşkilatın fəaliyyətinə zərər vuran dağıdıcı qrupların yaranması üçün şəraiti
18
aradan qaldırır, həmçinin əməkdaşlar gözlərində rəhbərin nüfuzunu və
emosional liderliklə bağlı işgüzar liderliyin əhəmiyyətini yüksəldir.
4.
Formal və qeyri-formal liderliyin rəhbərin fəaliyyəti ilə əlaqələndirilməsi.
Tabe olanlar həmişə rəhbərlikdə müdiri görməməyi arzu edirlər və ya
emosiyaları quru texnokratın həyəcanlarından məhrum olmuş, həm də ən yaxşı
ə
xlaqlı keyfiyyətlərə malik olan, yalnız təşkilatın effektivliyi haqqında və özü
haqqında şəxsən qayğısına qalmayan insan əməkdaşlara daha yaxın hesab etmək
olar.
5.
Liderlərin təşkilati inteqrasiyası, onların fəaliyyətinin və dağıdıcı liderliyin
aradan qaldırmasının konstruktiv istiqamətinin təminatı.
Liderlərin inteqrasiyası
mövcud rəhbərin loyallığının təminatını güman edir. Təşkilatın hədəflərinin
reallaşdırmasına əsaslandırılmış ən bacarıqlı işçilərin seçilməsinə dəstək onların
peşəkarlıqla vəzifələrinin artması, təbii surətdə yaranmış qruplarla və onların
liderləriylə xeyirxah münasibətlərin və əməkdaşlığın qaydaya salması,
formallaşdırılması məqsədəuyğundur.
Sosial-psixoloji ədəbiyyatlarda təsnifatı üzrə bölmə rəhbərliyinin liderlik
müxtəlif tipləri mövcuddur. Liderləri mövcudluğuna görə üç əsas tiplərə
ayırırlar:
Avtoritar tipli lider;
Demokratik tipli lider;
Neytral tipli lider.
Avtoritar tipli lider üçün sərt, təkbaşına qərarların qəbulu səxsi
keyfiyyətlər kimi ilə xarakterizə olunur.
Demokratik tipin lider münasibətlərin
qeyri-formal insan aspektinə maraq göstərərək konkret qərarların
hazırlanmasına (təkmilləşdirməsinə) cəhd edir.
Liderin neytral tipli üçün
kollektiv işlərdən kənar tam tənhalıq xarakterikdir. Təşkilatda liderin
Dostları ilə paylaş: |