Microsoft Word Lokaútgáfa í einu skjali
Yüklə 305,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rannsóknir, þróun og nýsköpun
- Velferðarmál og samfélag Heilbrigðis- og félagsþjónusta og önnur opinber þjónusta
- Umhverfi Orku- og sorpmál
- Verslun og þjónusta
- Sameining, samstarf
- Stoðkerfi, byggðastefna Ábendingar til ríkisvaldsins
- Stoðkerfið
- Tækifæri til eflingar
Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun 84
hugmynd um gagnaver aftast í kaflanum, í umfjöllun um tækifæri. Þessi atriði komu m.a. fram á fundunum: - Á Blönduósi eru nokkur framleiðslufyrirtæki, matvælaframleiðslufyrirtækið Vilko, trésmiðjan Stígandi sem gengur mjög vel á innréttingamarkaði. Léttitækni sinnir framleiðslu og þjónustu og rekur verslun í Reykjavík. Ísgel framleiðir gelpoka, kælipoka, annars vegar er matvælalína sem hefur verið nýtt í sjávarútvegi, hins vegar heilsulína sem nýtist sem bakstrr fyrir íþróttamenn. Ullarþvottastöð Ístex var flutt frá Hveragerði til Blönduóss fyrir um 10 árum og hefur gengið mjög vel, helst að vanti ull til að þvo. Þar vinna 10-12 manns á vöktum allan sólarhringinn. - Á Blönduósi er tölvuþjónusta, pípulagningaþjónusta, verktakar á ýmsum sviðum, bifreiða- og dekkjaverkstæði, tvær hárgreiðslustofur, bókhaldsstofur og innheimtufyrirtækið Mótus með fimm stöðugildi. - Á vélaverkstæðinu á Skagaströnd starfa um sex starfsmenn, tveir starfa á rafmagnsverkstæði og þessi verkstæði hafa sérhæft sig í þjónustu við sjávarútveg. Svo er þar trésmiðja með nokkra starfsmenn. - Gámaþjónusta (sorphreinsun) fyrir Húnavatnssýslur er staðsett á Skagaströnd, endurvinnsla er í þróun í nýju húsi, þar starfa fimm manns. Þjónusta þeirra nær víðar um Norðurland. Sorpvinnslusvæði fyrir Norðurland vestra er staðsett í Austur-Húnavatnssýslu. Rannsóknir, þróun og nýsköpun: Tvö háskólasetur eru á þessu svæði: Háskólasetur frá háskólanum á Hólum sinnir textílfræði og hafísfræðum og er staðsett við Kvennaskólann á Blönduósi, húsnæði sem hefur verið endurnýjað að hluta. Á Skagaströnd er fræðasetur Háskóla Íslands, tengt sagnfræði. Á Skagaströnd er einnig sjávarlíftæknisetrið Biopol með rannsóknir tengdar hafinu, en hjá Biopol eru fimm starfsmenn.
Lögregla á Blönduósi þjónar allri Húnavatnssýslu. Heilbrigðisþjónusta er á Blönduósi og þjónar einnig Skagaströnd með læknisþjónustu, en hjúkrunarfræðingur er til staðar á heilsugæslustöðinni á Skagaströnd. Flestir íbúar Austur-Húnavatnssýslu sækja tannlæknaþjónustu á Sauðárkrók, þar sem enginn tannlæknir er á svæðinu. Dvalarrými fyrir aldraða eru bæði á Blönduósi og Skagaströnd. Þessi atriði komu fram á fundunum: - Samdráttur hefur orðið á fjárframlögum til heilbrigðisstofnunarinnar á Blönduósi sem veikir starfsemi hennar. - Í tengslum við innheimtumiðstöð sektargreiðslna eru 12 störf á Blönduósi. - Hnitbjörg er kjarni átta íbúða í eigu Blönduóssbæjar. Það eru íbúðir fyrir aldraða með sjálfstæða búsetu, án stuðnings. Sveitarfélögin í A-Hún. og Skagaströnd eiga þessar íbúðir saman. Svo er öldrunardeild við heilbrigðisstofnunina á Blönduósi. Sveitarfélögin veita heimilishjálp og heimsendingu á mat og styðja við félagsstarf aldraðra, en þessi þjónusta er að tilstuðlan byggðasamlagsins. - Heilsugæslustöð á Skagaströnd er nýbyggð, þar er hjúkrunarfræðingur með fasta viðveru og læknir kemur reglulega frá Blönduósi. Dvalar- og hjúkrunarheimili aldraðra, Sæborg, er starfrækt á Skagaströnd. Þar eru níu búseturými og allt að 10 starfsmenn. Óttast er að rýmum verði fækkað vegna niðurskurðar.
Á Blönduósi er hluti íbúðarhúsnæðis nýttur undir frístundabyggð, þ.e. í einkaeigu og ekki í heilsársbúsetu. Bærinn á 35 leiguíbúðir og þær eru allar í leigu. Erfitt er að fá leigt. Húsnæðismál hafa verið í jafnvægi á Skagaströnd. Nes listamiðstöð leigir félagslegar íbúðir af sveitarfélaginu en leigir einnig íbúðir á almennum markaði.
Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun 85
Umhverfi Orku- og sorpmál: Hitaveita er á Húnavöllum og á Blönduósi, að öðru leyti er rafmagn nýtt til húshitunar í Húnavatnssýslum. Nú hefur verið ákveðið að leggja hitaveitulögn frá Reykjum á Húnavöllum og til Skagastrandar og er það eitt af 11 samþykktum verkefnum sóknaráætlunar landshluta (fjárlög 2012). Á fundunum kom einnig fram að hugsanlega verði Blönduvirkjun stækkuð á næstu árum og tengist það mögulegri uppbyggingu gagnavers. Þá yrðu byggðar þrjár nýjar byggingar, sem m.a. myndi þýða aukin fasteignagjöld fyrir Húnavatnshrepp.
Samgöngur voru mest ræddar í Húnavatnshreppi. Þar þarf að bæta vegi sem eru mikið til malarvegir. Umræða um Svínavatnsleið heyrist af og til en samkvæmt ákvörðun samgönguráðherra stendur ekki til að fara þá leið í bráð með þjóðveg eitt. Atriði sem rædd voru á fundunum: - Svínavatnsleið (Húnavallaleið) skiptir litlu fyrir Húnavatnshrepp, en gæti þó einfaldað skipulag skólaaksturs. Ef þessi leiðin verður farin hefur það að ýmsu leyti neikvæð áhrif. Trúlega yrði farið yfir nokkrar jarðir með tilheyrandi spjöllum. Mögulega er þetta verri leið veðurfarslega séð. Hins vegar er líklegt að þessi vegur komi, en um hann eru skiptar skoðanir. Meðan vegakerfið er í lélegu ástandi er þó skrítið að eigi að setja fleiri milljarða í þessa leið sem er ekkert forgangsmál. Þetta eru ekki hagsmunir íbúa á svæðinu. - Helsta baráttumál í Húnavatnshreppi er að fá vegina innan sveitarfélagsins bætta, m.a. fyrir vinnusókn út fyrir hreppinn. Vegur að Þingeyrum er varla akfær, en þangað fara margir ferðamenn. Malbika á Reykjabraut frá þjóðvegi eitt og að Húnavöllum, því verki var frestað en hófst að nýju á árinu 2011. Mokað er tvisvar í viku en yfirleitt er ekki mikill snjór. - Á Blönduósi er hörð barátta að halda þjóðvegi eitt í gegnum bæinn. Það er hagsmunamál, t.d. varðandi ferðaþjónustu. - Það er of dýrt að ferðast með rútu og það dregur úr nýtingu slíkra samgangna. Hins vegar er hækkun á eldsneyti líka skattur á landsbyggðina. - Hækkun bílprófsaldurs er ógnun við landsbyggðina. Ungmenni eru þá lengur háð foreldrum um akstur. - Verið er að vinna að verkefni um almenningssamgöngur tengt sóknaráætlun, en þrýstingur er á slíka lausn vegna skólaaksturs fyrir framhaldsskóla á Sauðárkrók, svo nemendur geti farið daglega á milli. Hins vegar þarf að bæta Skagastrandarveg frá Þverárfjallsafleggjara að Blönduósi, enda hefur orðið gífurleg aukning á umferð þar (það verkefni er á samgönguáætlun, sjá framar). - Skagavegur hefur lengi verið á áætlun og verður samt aldrei af. Hann hefur verið bættur en er alls ekki nógu góður. Margt er að sjá á þeirri leið sem er í raun ónumin, t.d. Kálfshamarsvík. Vegabætur þarna eru hagsmunir fyrir bændur og ferðaþjónustu á öllu svæðinu. Verslun og þjónusta Íbúar Húnavatnshrepps sækja mest verslun á Blönduós, en einnig víðar. Þeir sækja t.d. tannlæknaþjónustu á Sauðárkrók eða til Reykjavíkur. Ýmis þjónustufyrirtæki eru á Blönduósi, eins og fyrr er nefnt. Í svörum við þjónustukönnuninni kom fram að bæði á Skagaströnd og Blönduósi eru dagvöruverslanir, en íbúar Húnavatnshrepp sækja gjarnan verslun og aðra þjónustu á Blönduós. Þeir fá þó þjónustu hárgreiðslukonu í Húnaver og yfir sumartímann er boðið upp á veitingar í skólanum á Húnavöllum þar sem rekin er gistiþjónusta. Á Blönduósi eru tvær hárgreiðslustofur, bókhaldsþjónusta, tölvuþjónusta, fleira en eitt veitingahús, áfengisverslun og á Skagaströnd eru allir þessir þjónustuþættir nema áfengisverslun. Öll þjónusta iðnaðarmanna er til staðar á Blönduósi og Skagaströnd, en íbúar Húnavatnshrepps sækja þjónustu á Blönduós, nema trésmiðja er í sveitarfélaginu. Smárabær á Blönduósi selur raftæki, byggingarvörur og fleira. Tölvuþjónusta er sótt á
Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun 86
Sauðárkrók. Matvöruverslun (Samkaup Úrval) á Skagaströnd er með svipað verð og í nágrannabyggðum, auk þess er í bænum netverslun og lyfjaverslun. Menntun Fjarnámsver eru bæði á Skagaströnd og Blönduósi. Allar bekkjardeildir eru í grunnskólanum á Húnavöllum. Tónlistarskóli er einn fyrir alla Austur-Húnavatnssýslu. Sundlaug er í öllum sveitarfélögunum, en sundlaugin á Skagaströnd þó einungis opin á sumrin, annars er sótt á Blönduós. Tölur um fjölda nemenda eru fyrir skólaárið 2010-2011. Þessi atriði komu fram: - Á Húnavöllum er grunn- og leikskóli, þar er einnig skrifstofa sveitarfélagsins og sumarhótel í húsnæði skólans. Í grunnskólanum eru 63 börn og 12 í leikskóla. Skólinn er fyrir alla bekki. Börnum fer fækkandi og þannig verður það áfram m.v. mannfjöldatölur. Lengsta fjarlægð í skólaakstri er 50-60 km aðra leið. Nota þarf sjö skólabíla því það er búið innst í dölum, í Svartárdal, Vatnsdal og víðar. Í grunnskólanum á Blönduósi eru 125 börn og tæplega 70 í leikskóla, einnig börn úr dreifbýli. Leikskólinn tekur inn börn frá sex mánaða aldri. Hjá skólanum starfa um 20 manns og svipað á leikskólanum. Svo er samstarf í íþróttum og um félagsstarf af ýmsu tagi. Á Skagaströnd eru rúmlega 100 börn í grunnskóla og 35-40 í leikskóla. Börn úr Skagabyggð eru bæði í skólanum á Skagaströnd og á Blönduósi. - Unglingar úr Húnavatnshreppi sækja sum hver framhaldsskóla á Sauðárkróki, en flest fara þó til Akureyrar. Unglingar frá Blönduósi sækja einnig framhaldsskólann á Sauðárkróki, en fara þó að meirihluta til Akureyrar. Um helmingur unglinga frá Skagaströnd sækja framhaldsskóla á Sauðárkróki, aðrir fara á Akureyri eða annað. Skólaakstur myndi líklega auka sókn í Fjölbrautaskólann á Sauðárkróki. Menning Í svörum við þjónustukönnuninni kom fram að aðkomnir menningarviðburðir séu nokkuð algengir á svæðinu. Kvikmyndasýningar eru á Blönduósi og þar starfar leikfélag. Íbúar Húnavatnshrepps sækja félagsstarf aldraðra til Blönduóss. Þessi atriði voru m.a. nefnd á fundunum: - Menningarsjóður Lárusar Ægis á Skagaströnd veitir styrki til menningarviðburða og það hefur mikið að segja fyrir menningarlíf á svæðinu. - Mörg félög eru starfandi og félagsstarf einnig sótt út fyrir svæðið, t.d. á Sauðárkrók. Skíðasvæðið í Tindastóli er vel sótt. - Margir viðburðir á Skagaströnd tengjast Nes listamiðstöð sem gefur bænum menningarlegt yfirbragð. - Kántrídagar er íbúahátíð á Skagaströnd, haldin um miðjan ágúst. Í tengslum við þá er skipulögð gönguferð á Spákonufell, Þórdísarganga, sem er tvisvar á sumri. - Tvö ungmennafélög starfa í Húnavatnshreppi, íþróttafélög eru á Skagaströnd og Blönduósi. - Karlakór Bólstaðahlíðarhrepps er skipaður félögum af svæðinu öllu (og úr Skagafirði) og aðrir kórar eru einnig starfandi.
Eins og annars staðar á landinu er samstarf um ýmsa þætti milli sveitarfélaga á svæðinu, en einnig víðar um Norðurland vestra. Samstarf við Skagfirðinga hefur vaxið með tilkomu vegar yfir Þverárfjall. Þessi atriði voru rædd á fundum okkar: - Samstarf er mikið, byggðasamlög um margt og fer eftir málaflokkum. Svo er víðara samstarf eins og SSNV. Málefni fatlaðra er á grunni NV. Félags- og skólaþjónusta er í A-Hún, byggðasamlag er um menningu og atvinnumál og tónlistarskóli er starfræktur í gegnum annað byggðasamlag. Á Blönduósi eru sorpmál á vegum gámaþjónustu úr Reykjavík. Húnavatnshreppur er í byggðasamlagi með Blönduósi, Skagaströnd og Skagafirði, allt eftir Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun 87
málefnum. Samstarf er um tónlistarskóla, félags- og skólaþjónustu, brunamál með Blönduósi, sorpmálin eru á sér samningi. Samlag er um menningarmál og atvinnumál, héraðsskjalasafn, safn á Reykjum í samstarfi alls svæðisins og Stranda. Að Heimilisiðnaðarsafni standa öll sveitarfélög í A-Hún. o.fl. aðilar. - Stór sameining varð á árunum 2005-2006. Það er mikið samstarf á Norðurlandi vestra og kannski nóg eitt og sér. Það er ekki nóg að horfa á íbúafjölda, það þarf líka að horfa á landsvæði og stærð þess. Það þarf að tryggja aðkomu jaðarbyggða að stjórnsýslu, að valdið safnist ekki allt í miðstöðina. Smæðin getur líka verið þröskuldur í fámennu samfélagi. Svo virðist sem endastöðvar eða jaðarsvæði eigi erfitt uppdráttar. Það aukast ekki tekjur við sameiningu, hugsanlega má spara eitthvað, en þjónustuþörfin minnkar ekki. Þjónustustig breytist, skilvirkni eykst kannski líka - Byggðasamlögin geta verið þung í vöfum. Það er annað samhengi í stærri einingum og oft auðveldara að vinna að markmiðum í stærra samhengi. - Það er hálfpartinn verið að þvinga fólk til sameiningar gegnum framlög Jöfnunarsjóðs. En fjármunir verða að fylgja auknum verkefnum. Það er sífellt verið að færa fleiri málaflokka til sveitarfélaga, skóla, málefni aldraðra, fatlaðra o.fl.
það þarf stærri einingar til að taka við því. Það koma kannski upp einskonar hverfasamtök, að svæðin myndi hópa til að hafa aukin áhrif á stjórnsýsluna. - Það skiptir að frumkvæðið sé hjá sveitarfélögunum sjálfum, ekki stjórnvöldum. Þau sveitarfélög sem eiga mest saman og starfa saman ættu að sameinast. - Skagaströnd-Blönduós-Húnavatnshreppur-Skagabyggð er eitt vinnusóknarsvæði. T.d. starfa margir af þessu svæði á Vinnumálastofnun. Sjómenn koma líka víða að. Fólk úr Húnavatnshreppi sækir vinnu á Blönduós. Hins vegar sækir fólk lítið vinnu í Skagafjörð. Fjallið er hindrun, en samt vegur ferðakostnaður kannski þyngst. Eitthvað er þó um að fólk af Skagaströnd sæki vinnu þangað. - Það þarf að skoða frekari sameiningu og kannski ætti að sameina Norðurland vestra í eitt sveitarfélag. - Það ber að virða vilja íbúanna, það er lýðræði. Það er tilhneiging til miðstýringar, þ.e. tilhneiging stærsta kjarnans að hygla sér. Stjórnsýslan er flókin og erfitt að hafa mannafla til að sinna henni. Samt er kannski ekkert flókið að afgreiða mál þegar þau fara fyrst í gegnum nefndir, eins og hjá stærri sveitarfélögum, eða hjá byggðasamlögum. - Mörg verkefni hafa notið stuðnings frá vaxtarsamningi. Mikið er reynt að fá söfn, setur og handverksfólk til að vinna saman, en það getur tekið mjög langan tíma. Setrin fá smá aura frá ríkinu; það eru alltof mörg setur og vantar stefnu og skipulag. Stoðkerfi, byggðastefna Ábendingar til ríkisvaldsins: Eftirfarandi atriði komu fram á fundunum: - Með hækkandi eldsneytisverði verður staða dreifðra byggða erfiðari. Auknar álögur stjórnvalda hafa mikið að segja. - Stærsta ógnunin er að öll stjórnsýsla og jafnvel grunnþjónusta er að færast til Reykjavíkur. Niðurskurður hins opinbera sem snertir sjúkrahús, sýslumannsembætti og lögreglu og heimamenn hafa ekkert um það að segja. Aukning er aldrei á útstöð, heldur hjá miðstöð. - Menn horfa framhjá sjálfsákvörðunarrétti sveitarfélaga, það er t.d. tónninn varðandi nýtingu auðlinda.. Allur fréttaflutningur er á forsendum höfuðborgarsvæðisins. Það skortir þekkingu og skilning, t.d. hjá fjölmiðlum. - Breytingar í sjávarútvegi eru áhyggjuefni og fyrirhugaðar breytingar á kvótakerfi eru ógnun við landsbyggðina. Þessir fjármunir færu allir suður á höfuðborgarsvæðið. Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun 88
- Á Skagaströnd eru áhyggjur af þeim opinberu störfum sem til staðar eru. Starfsemi Vinnumálastofnunar eru tímabundin vegna atvinnuástandsins. En mögulega verður hægt að halda ákveðnum fjölda starfa á staðnum. Stoðkerfið: Einnig er fjallað um stoðkerfið í kafla um Húnaþing vestra og sú umfjöllun á einnig við hér. Þessar skoðanir komu m.a. fram á fundunum: - Það vantar sýn í stoðkerfinu, verkefni skarast, það er sambandsleysi milli aðila. Það ætti að efla t.d. atvinnuþróunarstarfið og gera meira staðbundið. Nýsköpunarmiðstöð hefur t.d. ekki verið sýnileg á þessu svæði og engin kynning á starfseminni. Vaxtarsamningurinn var ekki að harmonera , en nú fer hann undir SSNV sem er gott. SSNV og atvinnuráðgjöfin hafa reynst vel.
Tækifæri til eflingar Á fundunum komu fram eftirtaldar hugmyndir:
Gagnaver er áhugavert tækifæri fyrir svæðið. Enn eru margir óvissuþættir og erfitt að segja hvenær niðurstaða liggur fyrir. Gagnaver er tækniiðnaður og mögulegt að sprotafyrirtæki myndu spretta í kringum það. Búið er að taka frá 270 hektara svæði rétt við Blönduós, skipulagt fyrir þessa starfsemi. Húsið sem byggt yrði er upp á 160 þúsund fermetra. Í fyrstu yrðu til 20 störf við fyrirtækið og yrði kannski allt að 100 störf, en það tæki samt 10-15 ár. Þetta er 200 milljarða fjárfesting. Um er að ræða geymslu á rafrænum gögnum fyrir Morgan- Stanley bankann sem er með höfuðstöðvar í Bandaríkjunum og útibú um allan heim. Þeir ætla að loka og fækka gagnaverum og búa til stærra ver. Ísland er vel staðsett milli Bandaríkjanna, Evrópu og Asíu og það er ástæðan fyrir því að það er horft hingað til lands. Staðsetningin hér sparar tíma og svo er græn orka. Orkan er ekki vandamál til að byrja með, en þarf að athuga í framtíðinni þegar á að stækka. Störfin eru sérhæfð. Störf yrðu fyrir smiði, rafvirkja, húsverði, vaktmenn, fólk sem hefur eftirlit með tölvubúnaði o.fl. og svo afleidd störf. Erfitt að segja hvenær þetta liggur fyrir. Sæstrengur til Bandaríkjanna yrði möguleiki ef af þessu verður.
Það er vaxtarbroddur í ferðaþjónustu. Það eru miklir hagsmunir fólgnir í uppbyggingu ferðaþjónustu á svæðinu, t.d. á Hveravöllum (t.d. heilsutengd ferðaþjónusta) og svo skíðasvæðisins í Tindastóli. Þarna er sóknarfæri fyrir t.d. sumarhúsin á Blönduósi og hægt að lengja ferðamannatímabilið. Veiði í rjúpu o.fl. gæti líka lengt ferðamannatímann.
Yüklə 305,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|