Microsoft Word Lokaútgáfa í einu skjali

Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun  

76  

Verslun og þjónusta 

Á  Hvammstanga  er  verslun,  byggingavörudeild  o.fl.  á  vegum  kaupfélagsins  og  þjónustustig  er 

þokkalegt.  Verslun  á  Hvammstanga  stendur  ágætlega  varðandi  matvöru,  byggingarvöru  og 

vefnaðarvöru. Verslunin Hlín selur  gjafavöru o.fl. og svo er  rekin verslun tengd prjónastofunni  og 

söluskáli. Ekki er verslun á Laugarbakka. Verslun og þjónusta er meira sótt suður en austur á við. Það 

skiptir um milli austur- og vestur Húnavatnssýslu, íbúar Blönduóss sækja t.d. þjónustu til Skagafjarðar 

og  Akureyrar. Engin verslun er lengur á Borðeyri. Ekki er hefð fyrir að sækja þjónustu í Búðardal þótt 

þangað sé ekki langt. Malarvegur yfir Laxárdalsheiði kann að spila þar inn í.     

Menntun 

Í Húnaþingi  vestra er  einn grunnskóli  en þrjár  deildir, eða kennslustaðir. Á Hvammstanga er  1.-4. 

bekkur,  en  5.-10.  bekkur  á Laugarbakka.  Á Borðeyri  eru  nemendur  1.-7.  bekkja.  Tölur  um  fjölda 

nemenda miðast við skólaárið 2010-2011. Eftirfarandi kom m.a. fram á fundunum: 

- 

Nemendur grunnskólans eru um 170 og hefur fjölgað og eins í leikskóla. Skólinn á Borðeyri er 

fyrir  1.-7.  bekk og voru  12 börn  þar.  Átta nemendur  úr  Bæjarhreppi  voru  í 8.-10.  bekk á 

Laugarbakka  haustið 2010 og foreldrar skiptust  á að keyra þau. Í Húnaþingi vestra er flókið 

net  skólaaksturs með  einar  10  leiðir.  Lengsti  akstur  aðra  leið  er  um  65-70  km  í  fyrrum 

Bæjarhreppi.  

- 

Leikskóli er   á Hvammstanga. Nýbúið að byggja við leikskólann og eru rúmlega 70 börn. Sjö 

börn  eru  í  dagvistun  sem  er  í  skólahúsinu  á  Borðeyri.  Engar  dagmæður  starfa  í 

sveitarfélaginu. Akstursstyrkir eru greiddir til foreldra úr dreifbýli.  

- 

Húnaþing vestra á aðild að FNV (Fjölbrautaskóla Norðurlands vestra) og  unglingar hafa sótt 

skóla þangað, en einnig til Akureyrar  og víðar. Áhugi er  fyrir  því að fá framhaldsskóladeild 

fyrir  fyrstu  tvö  skólaárin  sem  útibú  frá  FNV og  verið  er  að  undirbúa  það  sem  hluta  að 

sóknaráætlun  landshluta.  Húsnæði  og  búnaður  er  til  staðar.  Þetta  er  mál  sem  snertir 

byggðaþróun, fólk fer með börnunum og það er dýrt að senda krakkana burt.   

Menning 

Í Húnaþingi vestra er gott framboð menningarstarfs og viðburða. T.d. kórastarf, unglistahátíð síðustu 

helgi í júlí, prjónaklúbburinn Langafit, sviðamessa í október, fjöruhlaðborð á vorin. Þessir viðburðir 

eru vel sóttir. Þorrablót er haldið í fyrrum Bæjarhreppi, svo er þar búnaðarfélag, ungmennafélag og 

kvenfélag. Íbúar svæðisins sækja talsvert til höfuðborgarinnar, enda samgöngur þangað greiðar.   

Sameining, samstarf 

Fyrir  sameiningu sóttu íbúar  Bæjarhrepps mikið þjónustu í Húnaþing vestra. Víðtækt  samstarf  var 

fyrir hendi og Bæjarhreppur keypti margvíslega þjónustu af Húnaþingi vestra. Bæjarhreppur var líka 

kominn inn í samstarf SSNV, í stað Fjórðungssambands Vestfjarða. Börn úr efri bekkjum grunnskóla 

sóttu skóla í Húnaþingi vestra. Það var samstarf um íbúðir fyrir aldraða, um skóla og félagsmál.   

Stoðkerfi, byggðastefna 

Ábendingar til ríkisvaldsins: 

Mikið  var  fjallað  um  sparisjóðsmálið  svokallaða  á  fundunum.  Forsaga  þess var  sú  að  sparisjóðir 

Bæjarþings,  Húnaþings  og  Stranda  sameinuðust  1998  og  sá  sparisjóður  sameinaðist  Sparisjóði 

Keflavíkur  árið  2007.  Stofnfé  var  aukið  í  tveimur  áföngum,  úr  19  mkr.  í  1,9  milljarð.  Um  200 

stofnfjáreigendur, þar af um 140 í Húnaþingi vestra og Bæjarhreppi tóku þátt í þessu og tóku lán fyrir 

aukningunni.  Af  þessu höfðu margir  þungar  áhyggjur  og ástandið hafði  mikil  áhrif  á íbúana, enda 

beinlínis fjárhagsleg ógnun við marga á svæðinu. Í desember 2011 urðu þau tíðindi að Landsbankinn 

---

Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun  

77  

felldi niður hluta þessara skulda og staðan því breytt. Þetta mál var mikið rætt  á fundunum og er í 

raun ekki alveg til lykta leitt og því eðlilegt að gera grein fyrir því hér. Þessi atriði voru rædd: 

- 

Á Norðurlandi  vestra eru hlutfallslega mörg opinber  störf, þótt  þeim hafi  reyndar  fækkað 

þvert á loforð. Með flutningi Fæðingarorlofssjóðs til Hvammstanga flutti menntað fólk heim 

aftur. Slíkar aðgerðir skila árangri, t.d. hækkar menntunarstig.  

- 

Það átti að standa vörð um lánastofnun í héraði sem hefði skilning á þörfum í héraði. Menn 

voru nánast skyldugir til þess að hjálpa, en auðvitað var líka gróðahyggja. Jafnvel vanskilafólk 

fékk að kaupa fyrir tugi milljóna. Bréfið var trygging 

 

sem fólk taldi ekki það sama og veð. En 

þetta var  allsherjar  sjálfskuldaábyrgð.  Menn héldu  að sparisjóðurinn væri  skyldugur  til  að 

kaupa bréfin aftur, menn þyrftu í mesta lagi að borga einhverja vexti. Þannig var málið sett 

upp.  Fólk  hafði  engar  forsendur  til  að  skilja  þetta.  Nokkrir  aðilar  hefðu  beinlínis  orðið 

gjaldþrota ef gengið hefði verið að þeim. Það var mikil óvissa.  

- 

Skattlagning  á  olíu  er  eitt  stærsta  vandamálið  og  mun  stærra  en  kyndingarkostnaður. 

Flutningskostnaður  er  mjög stór  liður, t.d. fyrir  fyrirtækin. Olíugjald er  landsbyggðaskattur. 

Innbyggður kostnaður fyrir landsbyggðina, fyrirtækin þurfa þá að borga lægri laun ef þau eiga 

að hafa svipaða afkomu og fyrir sunnan.  

Stoðkerfið: 

Höfuðstöðvar SSNV eru á Hvammstanga, en starfsstöðvar atvinnuráðgjafar eru víðar á Norðurlandi 

vestra. Þessi atriði komu fram á fundunum (og eiga við svæðið allt): 

- 

Þjónusta  atvinnuráðgjafarinnar  er  þó  nokkuð  notuð  á  svæðinu.  Atvinnuráðgjafarnir  hafa 

gjarnan samband við fyrirtækin af fyrra bragði, benda þeim á tækifæri og þvílíkt. Konur sækja 

þjónustu SSNV ekki síður en karlar.   

- 

Á Skagaströnd  var  atvinnuráðgjafi  á vegum  sveitarfélagsins og líka í  Húnaþingi  vestra og 

Skagafirði. Auk þess er Nýsköpunarmiðstöð með starfsstöð á Sauðárkróki. Fólk veit ekki hvert 

það á að leita, þetta fyrirkomulag er of flókið. Það væri skynsamlegt að vera með  one-stop-

shop , einn stað þangað sem þeir sem ætla að starta fyrirtæki geta leitað.  

- 

SSNV  er  tilbúið  að  koma  að  endurskipulagningu  stoðkerfisins.  Viðkomandi  aðilar,  þ.e. 

Byggðastofnun, SSNV, Nýsköpunarmiðstöð o.fl. gætu búið til  sameiginlega aðgerðaáætlun. 

Stuðningskerfi  bænda  þarf  líka  að  vera  með.  Mynda  mætti  sameiginlegan  vettvang, 

tilraunaverkefni, stilla saman strengi allra aðila. Oft  verið að gera sömu hlutina án þess að 

menn tali saman. Fámennir stýrihópar í verkefnum og stofnanir leiði til skiptis. t.d. SSNV leiði 

eitt, Impra annað o.s.frv. Þetta verður rætt við gerð landshlutaáætlunar.  

Tækifæri til eflingar 

Á fundunum komu fram eftirtaldar hugmyndir: 

 

Það mætti fylgjast með Starfatorgi.is. Mörg störf gætu verið utan Reykjavíkur og það mætti 

bjóðast  til  að  vista  þau.  Störf  án  staðsetningar .  Það  mætti  t.d.  vista  störf  sem  snerta 

menntamál, það er engin ástæða til að staðsetja þau í Reykjavík ef  um er að ræða störf  á 

landsvísu. Þessi hugmynd er í raun fyrir allt svæðið og þess vegna þótt víðar væri leitað.        

---