7
olan mənfəətin formalaşmasının nəzəri əsasları sistemli şəkildə nəzərdən keçirilir;
- maliyyə - təsərrüfat fəaliyyətinin maliyyə nəticələrinin təhlilinin iqtisadi parametrlər
sistemi işlənib hazırlanır və onların digər dəyər göstəriciləri ilə kəmiyyət və keyfiyyət
əlaqələri tədqiq edilir;
- mənfəət və rentabellik göstəricilərinin dəyişməsinə təsir göstərən amillərin yeni
variantda təsnifatı verilir;
- mənfəət və rentabelliyin qüvvədə olan müasir təhlili metodikasına sistemli şəkildə
yanaşılır, onun beynəlxalq təcrübə baxımından təkmilləşdirilməsi istiqamətləri üzrə
təkliflər paketi işlənib hazırlanır;
- mənfəət, kapitalın artımı və pul vəsaitlərinin hərəkətinin qarşılıqlı əlaqəsi sistemli
şəkildə nəzərdən keçirilir;
ş
in praktiki əhəmiyyəti. Aparılmış tədqiqatın nəticələrindən kommersiya xarakterli
təsərrüfat subyektlərində maliyyə nəticələrinin təhlili metodikasi və onun
təkmilləşdirilməsi istiqamətində, nəzəri və metodiki problemlərinin sistemli şəkildə
öyrənilməsinə əlverişli şərait yaradır.
Bundan başqa, dissertasiya işində irəli sürülən təkliflərin tətbiqi maliyyə nəticələrinin
təhlilinin səmərəli mexanizminin yaradılmasını, mənfəət və rentabelliyin yüksəldilməsi
ehtiyatlarının aşkara çıxarılması, hesablanması, qiymətləndirilməsi və stimullaşdırılması
üzrə tədbirlərin əsas istiqamətlərinin müəyyən edilməsini təmin edə bilər.
Magistr dissertasiyasının quruluş
u və
hə
cmi. Dissertasiya işi giriş, üç fəsil, nəticə
və istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. Onun ümumi həcmi 70 səhifədir.
Dissertasiya işinin « Maliyyə nəticələrinin təhlilinin nəzəri əsaslari» adlanan birinci
fəslində maliyyə nəticələrinin təhlilinin əhəmiyyəti, vəzifələri və informasiya mənbələri
şərh edilməklə təsərrüfat subyektlərində fəaliyyətin son maliyyə nəticəsi olan mənfəətin
formalaşmasında gəlir və xərclərin qarşılıqlı əlaqəsi araşdırılmışdır.
Dissertasiya işinin « Təsərrüfat subyektlərində maliyyə nəticələrinin mövcud
vəziyyəti və onun təhlili metodikasi » adlanan ikinci fəslində maliyyə nəticələrinin
vəziyyətinə və təhlili metodikasına geniş yer verimiş, öz növbəsində, vergiqoymadan
əvvəl mənfəətin (bаланс мянфяятиinin) tərkibi və dinamikasının təhlili, əsas əməliyyatdan
(sатышдан) alınan мянфяятin təhlili metodikası, rentabelliyin göstəricilər sistemi və onların
8
amilli təhlili, mənfəət və rentabelliyin artırılması ehtiyyatlarının hesablanması metodikası
ətraflı şərh edilmişdir.
Dissertasiya işinin «Təsərrüfat subyektlərində maliyyə nəticələrinin təhlili
metodikasinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri» adlanan üçüncü fəslində gəlirlər-xərclər-
mənfəət göstəriciləri arasındakı funksional əlaqənin təhlili, istehsalın zərərsizlik
səviyyəsinin təhlili və qiymətləndirilməsi və öz növbəsində marjinal gəlir kateqoriyasına
əsaslanan amillərin mənfəətə təsirinin təhlili və onun təkmilləşdirilməsi istiqamətləri
nəzərdən keçirilmişdir.
9
I FƏ
S L. MAL YYƏ
NƏ
T CƏ
LƏ
R N N TƏ
HL L N N NƏ
ZƏ
R Ə
SASLARI
1.1. Maliyyə
nə
ticə
lə
rinin tə
hlilinin ə
hə
miyyə
ti, və
zifə
lə
ri və
informasiya mə
nbə
lə
ri
Коммерсийа тяшкилаты анлайышы истещсал, тясяррцфат вя малиййя фяалиййятинин нятижяси
кими мянфяят алынмасыны нязярдя тутур. Азярбайжан Республикасынын Мцлки
мяжяллясинин 43-жи маддясиндя дейилир: «Щцгуги шяхсляр фяалиййятинин ясас мягсяди
мянфяят эютцрмякдян ибарят олан (коммерсийа щцгуги шяхсляри) вя йа ясас мягсяд
мянфяят эютцрмякдян ибарят олмайан вя эютцрцлян мянфяяти иштиракчылары арасында
бюлцшдцрмяйян (гейри - коммерсийа щцгуги шяхсляри) гурумлар ола биляр».
Мянфяят – тяшкилатын ишинин сямярялилийинин ян мцщцм игтисади эюстярижисидир. Онун
мябляьинин дяйишмясиндя тяшкилатын фяалиййятинин бцтцн тяряфляри:
1) малларын, мящсулларын, ишлярин, хидмятлярин истещсал вя сатышы щяжмляринин
азалмасы вя йа артмасы;
2) тяшкилатын малик олдуьу ещтийатлардан (мадди, ямяк ещтийатларындан, ясас
фондлардан вя с.) сямяряли йахуд сямярясиз истифадя едилмяси;
3) рягабятля ялагядар сатыш базарларында гиймят сийасяти;
4) малиййя ямялиййатларынын (пул вясаитляриля, гиймятли каьызларла) сямярялилийи;
5) ямлак цзря ягдлярин (сазишлярин) сямярялилийи;
6) диэяр тяшкилатларын фяалиййятиндя иштиракын сямярялилийи;
7) дебитор боржларынын идаря едилмясинин сямярялилийи;
8) тясяррцфатсызлыг сайясиндя зярярлярин (контраэентлярля мцгавиля шяртляринин
позулмасына эюря жяримялярин, пенйаларын, дяббялямя пулларынын, диэяр тяшкилатлара
вурулмуш зярярлярин явязинин юдянилмясинин вя с.) олмасы вя йа олмамасы
айдынлашдырылыр.
Идаряетмянин ижрачы органы (баш директор, директорлар шурасы) ясас фяалиййят цзря
зярярли ямялиййатларын, дашынмаз ямлак, валйута вя диэяр ямлак цзря зярярли сазишлярин
йаранмасы сябяблярини тяшкилатын мцлкиййятчиляриня (сящмдарларына) изащ етмялидир.