Microsoft Word mirzaliyeva gunel docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
73
Dövlət Proqramının 2015 - ci il üçün icra meyarlarını təşkil edən hədəf göstəriciləri aşağıdakılardır: - dənli bitkilərin əkin sahəsi - 900 min hektar; - taxıl istehsalı - 2,8 milyon ton; - məhsuldarlıq - 32 sentner; - ət istehsalı – 340 - min ton - süd istehsalı - 2,4 milyon; - quş əti istehsalı - 80 min ton.
II Cahan savaşının bitməsindən sonra bəşəriyyət daha yeni və daha kəskin olan dünya problemləri ilə üzləşdi. Əslində bu problemlər kiçikli-böyüklü bütün sivilizasiya boyu insan fəaliyyətini təqib etmişdir. Lakin XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq dünya dövlətləri insan və ətraf mühit münasibətində ekoloji, ərzaq, enerji və xammal resurslarının tükənməsi kimi ümumbəşəri problemlərin həlli istiqamətində təxirəsalınmaz tədbirlərin görülməsi vəzifəsi ilə qarşılaşdılar. Ötən ə srin 70-ci illərində Amerika alimi, biofizik xanım Donella Medouzun (1941- 2001) rəhbərlik etdiyi qrupun Roma klubu üçün hazırladığı «Artım hədləri» adlanan məruzəsində ümumi qəbul olunmuş «qlobal problem» anlayışı dövriyyəyə gəldi. Əslində məruzədə irəli sürülən ideyalar başlıca olaraq, Amerika kibernetika professoru Cey Forresterin (1918) «Dünya
dinamikası» kitabından qaynaqlanmışdı. Bu əsərində C.Forrester bəşəriyyətin XXI əsrin əvvəllərində təbii resursların tükənməsi, ətraf mühitin çirklənməsi, demoqrafik partlayışlar kimi qlobal fəlakətlərlə üzləşəcəyini bildirmiş, bununla da məşhur ingilis demoqraf alimi Tomas Maltusun (1766-1834) «Əhali artıqlığı nəzəriyyəsi»nə rəğmən XX ə srin sonunda dünya əhalisinin 4,5 milyard nəfərlə məhdudlaşdırılmasının zəruriliyi fikri ilə çıxış etmişdir. Qeyd edilməlidir ki, məhz Roma klubu üçün ilk 74
olan bu prezentasiya məruzəsinə təşəkkür kimi beynəlxalq səviyyədə müasir texnoloji sivilizasiyanın mövcudluğu və inkişaf məsələləri zəminində bəşəriyyətin qlobal problemlər konsepsiyası ümumi qəbul edilmiş oldu. [22] Qlobal problemlər spektri geniş olsa da, burada daha ciddi ümumbəşəri olanlar ayrılır. Həmin problemlər içərisində ərzaq təhlükəsizliyi problemi öz kəskinliyi ilə fərqlənir. Bu problem həm də özünün birbaşa insanla bağlı fizioloji tələb və yaşam tələbləri baxımından ön sıraya çıxır. Problemin etnogenezi bəşər sivilizasiyasının tarixi köklərinə qədər irəliləyir. Lakin o, son yüz ildə daha miqyaslı və qlobal xarakter daşımaqdadır. Vurğulanmalıdır ki, ötən əsrdə əkinçilik və heyvandarlıqda təşkilati, texniki və texnoloji yeniliklərin tətbiqi ilə bağlı nəhəng nailiyyətlər əldə olunmasına baxmayaraq, dünya əhalisinin ərzaq təminatlılığı problemi qəti həllini tapmamış qalmışdır. Yeni əsrdə planetin artan əhalisi ilə biosferin imkanları arasında disproporsiyaların dəyişməsi zəminində problem daha kəskin xarakter almışdır. BMT - nin təsisçisi olduğu Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) məlumatlarına görə, son 40 ildə aclıq çəkən insanların sayı 1 milyard nəfəri ötmüş və hazırda bu miqyas bir qədər də artmışdır. Həmin insanların mütləq əksəriyyəti isə təbii ki, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yaşayırlar. Bunun nəticəsidir ki, son 4 - 5 il ərzində 60 - dan çox belə ölkələrdə aclıqla bağlı üsyanlar qeydə alınmışdır. Qlobal ərzaq təhlükəsizliyi probleminin kəskin- ləşməsində ərzaq çatışmazlığı dayansa da, onun digər qütbündə demoqrafik problem durur. Dünya əhalisi artır, ərzaq tələbləri də müvafiq olaraq yüksəlir.(22) Tarix bəyan edir ki, dünya əhalisinin 2 milyard nəfər olması üçün 4 milyon il keçmişsə, daha 2 milyard nəfər artım üçün 46 il, növbəti 2 milyard üçün isə 22 il lazım gəlmişdir. BMT - nin proqnozlarına görə 2020 - ci ildə yer kürəsinin ə halisinin 7,5 milyard nəfərə, 2050 - ci ildə isə 9,0 milyard nəfərə çatacağı təxmin edilir. Ə halinin ərzaq təhlükəsizliyi problemi çoxşaxəli və çoxplanlıdır. O, eyni zamanda təbii və sosial - iqtisadi motivlidir. Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyi cəmiyyət həyatının bütün sahələrində əks olunaraq çox ölkələr üçün daha böyük ölçülü təhlükə kimi sürəkli qalmaqdadır. Məhz buna görə də, əhalinin ərzaq təhlükəsizliyi
75
problemi dünya birliyi tərəfindən daha yüksək səviyyədə diqqətdə saxlanılır, problem qlobal və regional təsisatlarda daimi müzakirə predmetinə çevrilir. Qeyd olunmalıdır ki, 1974 - cü ildə BMT Baş Assambleyası Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı tərəfindən işlənmiş «Dünyada ərzaq təhlükəsizliyinin təminatı üzrə beynəlxalq öhdəliy»i bəyənmişdir. Dünya ədəbiyyatında «ərzaq təhlükəsizliyi» bütün insanların sağlam və aktiv həyat tərzi keçirmələri üçün zəruri olan kəmiyyət baxımından yetərli təhlükəsiz qidaya zamanın hər anında fiziki və iqtisadi giriş imkanlığı situasiyası kimi interpretasiya olunur. «Dünya ərzaq təhlükəsizliyinin Roma bəyannaməsində» (Roma 13 noyabr 1996 - ci il) hər bir insanın ərzaq təhlükəsizliyi hüququ hər bir dövlətin öhdəlikləri sırasına daxil edilmişdir. Ə halinin ərzaq təhlükəsizliyi dövlətin aqrar və iqtisadi siyasətinin əsas məqsədlərindən biri kimi çıxış edir. O, istənilən milli ərzaq sisteminin ideal vəziyyətə götürülməsinin hərəkət vektorunu formalaşdırır. Buna görə də, ərzaq təhlükəsizliyinə nailolma fasiləsiz bir proses kimi daim cərəyan edərək öz növbəsində ölkədə aparılan ərzaq siyasətinin, o cümlədən aqrar strategiyasının reallaşmasının inkişaf prioritetlərini və icra mexanizmlərini dəyişikliklərə uğradır. Ə halinin ərzaq təhlükəsizliyi ilk növbədə, makroiqtisadi situasiya, ictimai istehsalın və əhali gəlirlərinin səmərəliliyi ilə dəyərləndirilir. Onun vəziyyəti bir sıra göstəricilərlə xarakterizə edilir. Əgər əvvələr ərzaq təhlükəsizliyinin başlıca göstəriciləri kimi əhalinin adambaşına düşən orta gəlirləri, ərzaq taxılının keçici qalıqları (taxılın 60 günlük ehtiyatı və ya ümumi illik istehlak həcminin 17-20%-i), ə rzaq resurslarında idxalın payı olmuşdursa, indi bu meyarlar genişlənərək daha mürəkkəb xarakter almışlar. Buraya aşağıdakılar daxil edilir: - ayrı - ayrı əhali qruplarının ümumi xərclərində ərzaq xərclərinin payının xüsusi çəkisi;
- ərzaqlara ərazi girişi imkanlığı (ölkənin müxtəlif regionlarında eyni ə mtəələrin pərakəndə qiymət səviyyəsinin müqayisə edilməsi yolu ilə ölçülür); - ərzaq «rahatlığı» səviyyəsi (ev təsərrüfatında itkiləri azaldan və iş vaxtına qənaət edən müasir ərzaq növlərinin istehlak payı); - məhsulun «təbiiliyi» və keyfiyyətliliyi səviyyəsi;
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|