Microsoft Word son dialektik corafiya docx

Dialektik coğrafiya
 
 
 
65
 
 
Vahid çoxfunksional inteqaral coğrafi sistemlər dialektik modernizm kodları-
nın şəbəkəsinin transformasiyasına meylinin artmasına səbəb olur. 
 
 
Coğrafi zaman tsiklinin nəzəri “yaddaş”nın kodları 
    
Coğrafiya elmi “yaddaş”ın formalaşmasının şəbəkəsində tsiklli nəzəri bilik-
lərinin mövqeyi və taktikası mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Elmi mənbələrdə 
funksional tsikl tipinin zaman çoxluğunun nəzəri baxışlarına dair əsaslı araş-
dırmalar mövcuddur. F.Brodelinin
62
 tədqiqatlarında tsiklli sistemlərinin təsni-
fatı elmi mənbələrdə aktual mövzu kimi qəbul olnumuşdur. Məsələ ondan iba-
rətdir ki, aparılan tədqiqat işlərinin əsasını coğrafi zaman tsiklli elmi təfəkkür 
faktorları üstünlük təşkil edir. 
İ.Vallerstayn
63
 öz tədqiqatlarında coğrafi zaman tsiklinə yeni prizmadan ya-
naşmışdır: 
Birinci: struktur zaman = ləng gedən və uzunmüddətli trendləri özündə 
cəmləşdirən “böyük uzunluqda “zaman kəsiyi; ikinci  isə tsiklik zaman – daha 
sürətli konyunktur ritmlərinin əhatə edən zaman kəsiyi. 
 
       
      
        
 
 
 
 
İ.Vallerstayan  tədqiqatlarında belə bir nəticəyə gəlmişdir ki, zaman kəsik-
lərinin uzunluğu (davamlıq) dərəcəsinə uyğun coğrafi məkan paralelliyinin 
arasında dialektik əlaqələri mövcuddur. Məntiqi olaraq “coğrafi məkan-za-
man” kəsiyinin rasional vəhdət kimi qəbul edilməsi dialektik coğrafiya elmi-
nin konseptual çərçivəsinə daxil olan ideyalarından biri kimi mühüm elmi-
metodoloji əhəmiyyətə malikdir.  
XIX əsrin 60-70-ci illərindən başlayaraq “coğrafi zaman tsikllinin sistem” 
anlayışı coğrafiya elmi tədqiqatlarının dövriyyəsinə daxil edilmişdir. Fikrimiz-
cə, bu anlayış yeni konstruktiv ideyalarının yaranmasına və dialektik məzmun 
kəsb etməklə coğrafiya elmində yeni bir mərhələnin başlanmasına səbəb ol-
                                                            
62
 Ф.Бродель. Материальная цивилизация. М., 2006
. 
63
 И.Валлерстайн. Миро - системный анализ. М., 1998. 
  İ.Vallerstayn:  
 ABŞ-ın görkəmli elm xadimlərindən sayılır.  
“Dünya-sistem” elmi məktəbinin banilərindən biridir. 
Coğrafi məkanda asimmetrik inkişafın konsepsiyasını 
təklif  etmişdir. 

---

  Ağazey
 
 
muşdur. Bu
logiyasında
yaradılması
 
Coğrafi z
              
 
 
 
 
    
 
Coğrafi 
cavab olara
iqtisadi və 
fəaliyyətind
Bu nəzəri  b
Çoxxətli nə
çivəsində b
ilə həyata k
 
   
              
 
       
       
 
 
 
Elmi mə
liklər müəy
“yaddaşın”
istehsalın  t
istifadə edi
təsir edə  b
                      
64
 Ш.Монтес
65
 Moделиров
   Şarl Mo
   Cəmiyyə
maları, ins
rəfindən  q
(1748-ci il
masına təs
yalarından
Coğrafi ts
zaman kə
dinamikd
tiv funksi
malikdir. 
nal A. Qur
u dialektik i
a keyfiyyətc
ından ibarət
zaman tsikl
                  
zaman tsikl
aq yeni məz
siyasi form
də çoxxətli 
baxışa ilk d
əzəri  baxışı
bir neçə anı
keçirilən ide
                 
ənbələrə əsa
yyən sahəl
da tsiklli d
tsiklli indek
ilir. Dou-Jo
biləcək hər 
                      
скье. Избранн
вание и анало
onteskye:  fra
ətin idarə  ed
san coğrafiya
qiymətləndir
l)  əsəri Avro
sir göstərmiş
n ABŞ Konst
sikllər = 
siyində 
ir və ak-
iyaya 
rbanzadə
 
idealoji məz
cə komplek
t olmasıdır.
linin nəzəri
                ▼
llər ölkənin
zmuna çevri
malaşmaların
nəzəri bax
dəfə  Ş.Mon
ın elmi ma
mda coğraf
eyalarının tə
                  
asən ölkələr
ər arasında
dəyişmələr  s
ksləşdirilmə
onsun nəzər
bir faktor 
                
ные произвед
огия. М., 200
ansız  filisofu
dilməsinin hü
asının aktual 
rilmişdir.  O
opada coğra
şdir. Montesk
tutusiyasında
Coğrafi t
spektrli i
kişafının
tsiklinin
müəyyən
66 
 
zmun ilkin 
ks araşdırma
   
i baxışları a
▼                
n struktur po
ilməklə fəa
na məruz qa
xışlarında  m
nteskye
64
 tər
ahiyyəti ond
fi sisteminin
ədbiqi kimi 
                  
rinin inkişaf
a tsiklli əla
sistemində
əsi formulas
ri baxışına  ə
qiymət ind
дения. М.,195
09. 
fu. 
üquqi əsaslar
problemləri
Onun “Qanu
afiya elmi m
kyenin siyas
a istifadə edil
tsikllər = gen
iqtisadi-siyas
n caoğrafi zam
variantlarını
n edir.   
olaraq coğr
alarının üst
aşağıdakı m
                  
otensial dəy
liyyət göstə
almışdır. Co
mühüm möv
rəfindən  m
dan ibarətd
n müxtəlif m
qəbul edilir
                  
fının proses
aqələrini po
Dou-Jons  t
sı mühüm t
əsasən tələb
dekslərinin 
55. 
rına dair ara
, tədqiqatçıla
nların ruhu
məktəbinin ya
si və hüquqi
lmişdir.
 
C
x
ti
lə
m
niş 
si in-
man 
ı 
rafiya elmin
tünlüyünə  im
məzmunu eh
                  
yişmələrinin
ərmiş və tar
oğrafi tsikll
vqeyi və  ön
münasibət bi
dir ki, eyni 
məzmunlu 
r. 
                  
ində baş ve
ozur.
65
 Coğ
tərəfindən  i
tədqiqat mə
b  və  təklif 
hərəkət din
aşdır-
ar tə-
”adlı 
aran-
 ide-
Coğrafi tsikll
xən ölkələrin
ik inkişafının
ərinin çərçiv
mamlayır. 
nin metodo
mkanlarının
htiva edir: 
                  
n tələblərinə
rixən hər bir
li sisteminin
nəmi vardır
ildirilmişdir
zaman çər
“ölçülməsi”
          
erən dəyişik
ğrafiya elm
irəli sürülən
ənbəyi kim
səviyyəsinə
namikasında
lər = tari-
nin dialek-
n sərhəd-
vəsini ta-
-
n 
  
ə 
r  
n 
r. 
r. 
-
” 
-
mi 
n 
mi 
ə 
a 

---