Microsoft Word tagiyeva mehin doc
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xarici ticar
- Daxili t
- Daxili bazar t
- 1.3 Qloballa şma şəraitind ə XT Ə-nin t əkmill əşdirilm əsi v ə inki şaf perspektivl əri.
25
aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: •
olan ölkələr inkişafları üçün zəruri olan, lakin özləri istehsal edə bilmədikləriəmtəə, xidmət və resursları xaricdən idxal edir, bununla da öz ehtiyaclarını ödəyirlər. • Daxili tələbdən daha artıq istehsala nail olunması. Xarici ticarətin olmadığı bir iqtisadiyyatda daxili tələbin az olması səbəbindən ölkə resurslarından tam istifadə edilməyə bilər. Xarici ticarət isə bu resurslardan daha səmərəli istifadə etməyə imkan verir. Eyni zamanda, bu zaman iri bazar həcminə çıxış kütləvi istehsalın təşkilinə, yeni texnologiyalardan istifadəyə şərait yaradır. Digər tərəfdən daxili bazarın həcmi genişlənir və daxili bazarın dünya bazrı ilə əlaqələri formalaşır. • Rəqabət. Xarici ticarət yerli istehsalçıları xarici istehsalçılarla üz-üzə qoyur və onlar arasında rəqabətə yol açır. Bu da daxili istehsalın səmərəliliyini artırır, texnologiyanı inkişaf etdirir və daha bacarıqlı sahibkarların ortaya çıxmasına şərait yaradır. Rəqabət olmayan halda məhsuldarlıq azalır və artıq resurs xərclərinə yol verilir. • Daxili bazar tələbinin inkişafı. Idxal edilən əmtəələr getdikcə ölkə daxilində həmin əmtəə üzrə bazarı genişləndirir və bununla da, əmtəənin ölkə daxilində istehsalının təşkili üçün müsbət zəmin yaranır, yeni iş yerləri yaranır. • Gəlir əldə edilməsi. Beynəlxalq ticarətdə iştirak istehsal xərclərinin milli və beynəlxalq səviyyələrində olan fərq hesabına əlavə gəlir əldə etməyə imkan verir. •
ə laqədə olur, müxtəlif ölkələrdəki istehlakçılar digərlərinin davranışları, ehtiyacları, yaşayışları haqqında xəbərdar olur, beləliklə də, yeni ehtiyaclar meydana gəlir, daha yaxşı keyfiyyətli əmtəə və xidmətlər tələb edilir və iqtisadi strukturlarda dəyişikliklər baş verir. Bütün bunlar ölkə
26 iqtisadiyyatına müsbət dinamizm verir, resursların daha yaxşı istifadə edilməsinə və istehlakçı rifahının artmasına gətirib çıxarır. Bütün bu göstərilənlər B M sistemində xarici ticarət əlaqələrini şə rtləndirən amillərdir.
perspektivləri.
Son illər qloballaşma siyasi diskussiyaların, işgüzar danışıqların, elmi tədqiqatların ən geniş yayılmış mövzularından biridir. Qloballaşma müasir dünya təsərrüfatının səciyyəvi xüsusiyyətidir. O, bir sıra təzahür formaları ilə diqqəti cəlb edir. Əgər bu gün beynəlxalq miqyasda kollektiv valyuta sistemi, böyük dünya birlikləri kimi supergüclər, geniş fəaliyyət şəbəkəsinə malik, öz fəaliyyəti ilə milli dövlət çərçivələrini aşan transmilli korporasiyalar mövcuddursa, deməli, qloballaşma ümumdünya təsərrüfatının bir əlaməti kimi davam etməkdə və genişlənməkdədir. Qloballaşma hər şeydən əvvəl dünya regionlarının və bütün ölkələrin qarşılıqlı asılılıqlarının güclənməsi, habelə, milli iqtisadiyyatın hüdudlarından kənara çıxan, genişlənən ETT-i və bununla bağlı məhsuldar qüvvələrin transformasiyası, xarici ticarət əlaqələrinin daha da sərbəstləşməsi ilə şərtlənir. Bəzi dövlətlər məhz qloballaşma şəraitində böyük rol oynamaq iqtidarındadır. Ancaq ayrı-ayrı dövlətlərdə inkişaf qeyri-bərabər gedir. Hər bir dövlət öz ölkəsinin maraqlarını qorumalıdır və qloballaşmanın əksinə yox, bu qlobal proseslərə həmin dövlətin daha yumşaq, daha münaqişəsiz inteqrasiya olunması üçün vəziyyəti tənzimləməlidir. Qloballaşma – dünya iqtisadiyyatının elə halıdır ki, bu zaman planetin əksər ölkələrinin və regionlarının təsərrüfatca inkişafı bir-birilə sıx əlaqədardır, istehsal kooperasiyası və ixtisaslaşması ümumdünya miqyasına nail olur, TMK-lar mülkiyyətin üstün formasına çevrilirlər. 27 Iqtisadiyyatın qloballaşması iqtisadi sivilizasiya çərçivəsində baş verir. Iqtisadi qloballaşma – bəşəriyyətin taleyi üçün anlaşılmaz nəticələrlə dolu olan çoxaspektli mürəkkəb və buna görə də özünə elmin ən çox diqqətinin cəlb edilməsini tələb edən problemdir. Qloballaşmanın iqtisadi aspekti özünü xarici ticarət əlaqələrinin (mal və xidmətlərin sərbəst dolaşımı), beynəlxalq maliyyə kapitalı hərəkətlərinin və beynəlxalq istehsalın sərbəstləşməsi kimi üç əsas sahədə göstərməkdədir. Iqtisadi aspektdə qloballaşma nəticəsində ölkələr arasında əmtəə, kapital, ə mək bazarları qarşılıqlı surətdə əlaqəli fəaliyyət göstərirlər. Dünya ticarətinin miqyaslarının, valyuta axınlarının, kapitalın hərəkətinin, texnologiya, informasiya mübadiləsinin xeyli artması baş verir. qtisadi qloballaşma daha geniş miqyaslı beynəlmiləlləşmədir, beynəlxalq ə mək bölgüsü sisteminə qoşulmaqdır, milli iqtisadiyyatların qarşılıqlı əlaqə və qarşılıqlı asılılıqda inkişafı prosesidir ki, nəticədə qlobal iqtisadiyyat formalaşır. Qlobal iqtisadiyyat isə hələ yaranmamışdır. Qlobal iqtisadiyyat-beynəlxalq əmək bölgüsü sistemində özünün yeri olan, qarşılıqlı əlaqə və qarşılıqlı asılılıqda fəaliyyət göstərən milli iqtisadiyyatlardan yaranmış dünya iqtisadiyyatıdır. Qlobal iqtisadiyyat dünya iqtisadiyyatının keyfiyyətcə yeni halıdır (durumudur). Onun beynəlxalq əmək bölgüsünün tələblərinə uyğun strukturu, vahid dünya bazarı, vahid təsərrüfat mexanizmi, idarəetmə sistemi və qanunları olmalıdır. qtisadi qloballaşma belə bir yeni keyfiyyətli iqtisadi sistemin formalaşmasına xidmət edir. qtisadi qloballaşma bütövlükdə qloballaşma prosesinin ayrılmaz tərkib hissəsi olub onun mayasını təşkil edir. Qloballaşmanın özü isə beynəlmiləlləşmənin daha da yüksək mərhələsi, onun daha da inkişaf etmiş formasıdır. Qloballaşma prosesində dünya inkişaf etmiş ölkələrin transmilli korporasiyaların TMK-nın fəaliyyəti üçün daha çox açıq olur, onlar üçün vahid bazara çevrilir. Buna istinadən dünyanın inkişaf etməkdə olan ölkələri və о cümlədən Azərbaycan üçün də belə bir bazar olduğu fikrini söyləmək olmaz. nkişaf etmiş ölkələrdən fərqli olaraq inkişaf etməkdə olan ölkələrin əksəriyyəti
Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|