Cengiz Alyılmaz
12
Anılan bilim insanlarının önemli bir kısmı aslında Kırgızistan’daki eski Türk kültür ve uygarlık
eserlerini, Türk tarihini, arkeolojisini, mimarisini ve petroglifleri araştırırken yazıtlarla da ilgilenmek
durumunda kalmış; çok az bir kısmı ise, esas olarak yazıtlarla uğraşıp ömürlerini bu uğurda
tüketmişlerdir. kinci gruba giren bilim adamlarının başında da hiç kuşkusuz ki, ömrünün yarım yüzyılını
yazıt bilimine veren Çetin CUMAGULOV gelir.
Çetin CUMAGULOV’un Cengiz ALYILMAZ tarafından çekilmiş bir fotoğrafı.
Çetin CUMAGULOV’u birçok yazıt bilimci gibi ben de önceleri Epigrafika Kirgizii I, (Frunze
1963), Yazık Siro-Tyurkskih (Nestorianskih) Pamyatnikov Kirgizii (Frunze 1982), Epigrafika Kirgizii II,
(Frunze 1982), Epigrafika Kirgizii III (Frunze 1983), Epigrafiçeskie Pamyatniki Kirgizii, (Frunze 1988),
Oş Şehrinin Epigrafik Anıtları
(Ankara 2001) adlı eserleri ve eski Türk yazıtlarıyla ilgili makaleleriyle
tanıdım.
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Karıbek MOLDOBAYEV, Rektör
Vekili Prof. Dr. Seyfullah ÇEV K ve Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ahmet
BURAN tarafından Orta Asyadaki Kültür ve Uygarlıkların Araştırılması Projesi’ni hazırlamak ve 2004-
2005 öğretim yılında Türkoloji Bölümü’nde dersler vermek amacıyla meslektaşım Dr. Semra
ALYILMAZ’la birlikte Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e davet edildik.
Orta Asyadaki Kültür ve Uygarlıkların Araştırılması Projesi kapsamında başta Kırgızistan
Cumhuriyeti’ndeki yazıtlar ve anıtlar olmak üzere Orta Asyadaki kültür ve uygarlık eserlerinin tespit
edilmesi, anılan eserlerin restorasyon ve konservasyonlarının yapılarak envanterinin çıkarılması, albüm
ve kataloglarının hazırlanması, müzelerde sergilenmesi, Manas Üniversitesi Türk Uygarlığı Araştırmaları
Merkezi bünyesinde “Türk Uygarlığı Müzesi”nin kurulması, sözlü kültür unsurlarının derlenmesi, dil ve
kültür atlaslarının hazırlanması, Kırgızistan Cumhuriyeti’ndeki ve Kırgızistan Cumhuriyeti’yle komşu
olan ülkelerdeki arşivlerde bulunan Türk uygarlığının uzak ve yakın dönemlerine ait belgelerin birer
nüshalarının temin edilip yayımlanması… hedeflenmekteydi.
Genel koordinatörlüğünün Dr. Cengiz ALYILMAZ’ın, başkanlığını ise, Prof. Dr. Ahmet
BURAN’ın yaptığı proje şu alt bölümlerden oluşmaktaydı:
2
2
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi’nin Rektörü Prof. Dr. Karıbek MOLDOBAYEV ile Rektör Vekili Prof. Dr. Seyfullah
ÇEV K’in himayelerinde hazırlanan bu proje, Manas Üniversitesi Senatosu’nda oy birliği ile kabul edildikten sonra 29 Eylül
Ömrünü Yazıtlara Adayan Adam: Çetin Cumagulov
13
1. Epigrafik Belgelemeler ve Yüzey Araştırmaları Grubu
2. Ağız, Sözlü Edebiyat ve Folklor Araştırmaları Grubu
3. Sözlü Tarih, Etnoloji, Antropoloji ve Sosyoloji Araştırmaları Grubu
4. Yazılı Tarih Araştırmaları Grubu
5. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları Grubu
6. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Grubu
7. Rölöve, Jeodezi ve Fotogrametri Araştırmaları Grubu
8. Halk Sanatları, Halk Oyunları ve Halk Müziği Araştırmaları Grubu.
“Epigrafik Belgelemeler ve Yüzey Araştırmaları Grubu”na Manas Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Tarih Bölümü’nde dışarıdan derslere gelen Çetin CUMAGULOV Hoca’yı da dahil etmiştim.
Fakat Çetin Bey, kendileriyle proje hakkında yapmış olduğum ilk görüşmem sırasında Türk Dil
Kurumu’nun Göktürk (Runik) Yazılı Belge, Yazıt ve Anıtların Albümü Projesi kapsamında hazırladığı
yaklaşık 8 yıldır basılmayan eseri
3
yüzünden Türkiye’ye ve Türk bilim adamlarına kırgınlığını dile getirip
projede yer almak istemediğini belirtti. Benim proje için yapmış olduğum girişimlerimi ve çabalarımı
gördükten sonra da projede yer almayı kabul etti.
Proje hakkında ilgili bakanlıklarla görüşmelerin yapılması, resmî kurumlarla, müzelerle irtibatın
sağlanması ve izinlerin alınması hususunda en büyük desteği de başta Çetin CUMAGULOV olmak üzere,
Prof. Dr. Kadirali KONKOBAEV, Doç. Dr. Kubat TABALD YEV, dönemin Kırgızistan Devlet Sekreteri
Dastan SARIGULOV, Prof. Dr. Ahmet BURAN ve Prof. Dr. lhan ŞAH N’den gördüm.
4
Çetin Bey o günlerde bir yandan Kırgızistan Ansiklopedisi Hazırlama Kurulu’nda görevini
sürdürürken diğer yandan da “Doktora Tezi”ni hazırlamaktaydı. Bu yüzden de onu mecbur kalmadıkça
rahatsız etmemeye çalışıyordum. Ancak o kendisiyle paylaştığım her yeni bilgi, bulgu ve belge karşısında
heyecanlanıyor; benimle âdeta gençlik yıllarına gidiyordu. Bendeki içtenliği ve özveriyi gördükçe de
kendisi gelemese bile bana yazıtların bulundukları yerlerin adreslerini veriyordu. Bişkek’te özel
koleksiyonlarda, evlerde ve depolarda bulunan birkaç yazıta ulaşmamda da kendilerinin büyük yardımları
oldu.
2005 tarihinde Ankara’da TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi’nde bir tanıtım paneliyle kamuoyuna duyurulmuştur. Ancak
projeye her türlü girişimlerimize rağmen bugüne kadar ne Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi ne de ilgili herhangi bir kurum
veya kuruluş destek vermiştir. Proje kapsamında “Epigrafik Belgelemeler ve Yüzey Araştırmaları” ile ilgili olarak bugüne kadar
Kırgızistandaki (Kök)türk harfli yazıtların mevcut olanların tamamının epigrafik belgelemesi yapılmış; eski Türk kültür ve
uygarlığı ile ilgili de yüksek çözünürlüğe sahip yaklaşık 20.000 dijital görüntü çekilmiş; söz konusu görüntüler kullanılarak 2005
yılında Kırgız Radyo ve Televizyon Kurumu (KTR) için “Karlı Dağlardaki Sır” adlı bir de belgesel hazırlanmış; anılan belgesel
büyük beğeniyle izlenip takdire layık görülmüştür. Bütün bu faaliyetler, ekipte yer alan kişi / kişilerin bireysel özverisinin
ürünüdür.
3
Göktürk (Runik) Yazılı Belge, Yazıt ve Anıtların Albümü Projesi’nin TDK adına Başkanlığını yapan Prof. Dr. Osman F.
SERTKAYA, Dil Araştırmaları Dergisi’nin (Ankara, 2008) 2. Sayısı’nın 7-34. sayfaları arasında yer alan “Göktürk (Runik)
Harfli Yazıtların Envanter, Alfabe ve Bibliyografya Problemleri Üzerine” başlıklı makalesinde Çetin CUMAGULOV tarafından
hazırlanan kitabın künyesini: “Çetin CUMAGULOV Ç CUMAGULOV, Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan ve Tacikistan Runik
Anıt ve Yazıtları,
Göktürk (Runik) Yazılı Belge, Yazıt ve Anıtların Albümü Projesi: 3, Ankara, 2008, XXVI+180 s.” şeklinde
vererek eserin 2008 yılında yayımlanacağını kaydetmiştir: bk. agm. s. 29.
4
Prof. Dr. Hadice TAŞBAYEVA ve ekibinin, Uz. Nurdin USEEV’in, Kırgızistan Kültür Bakanlığı yetkililerinin (özellikle de
Barahan Ece, Aysın Ece ve ekiplerinin), müze müdürlerinin bürokratik engellerin aşılmasında göstermiş oldukları çabalar için
teşekkür ederim.
Dostları ilə paylaş: |