Microsoft Word ?Ziz? C?F?Rzad?docx

                                                                                                                                                  

65 

 

ikinci, arvad xaylağıyam. Qadının heç bir haqqı olmayan bir zəmanədə sənətkar 

olmağından kimə nə fayda var? Nə çəngi adı alanın özünə, nə də ona nifrət gözüylə

baxan,  lənət  damğası  vuranlara!  Mənim  sənətim  bir  od-alov  olub  işıq  saçsa  da, 

istisinə heç kim qızına bilmir, tüstüsündənsə özüm kor oluram. Belə bir zəmanədə

sənətkar olmağın nə faydası var, Ağa? Mən bir yandan el içindəki ayıblı adıma kor 

olub oturmalıyam, o biri yandan da bütün xoş xəyallara vida eləyib, məclislərində

oynadığım adamlara həzz verməliyəm, vəssalam... 

Qəzəbindən qızın cingildəyən səsi titrəyirdi. 

Sona  qarşısındakını  qəzəl  yazan  və  qəzəllərində  pak  məhəbbət,  ecazkar 

Məcnun-Leyla,  Vamiq-Əzra,  Fərhad-Şirin  məhəbbəti  tərənnüm  edən  şair  kimi 

sevir,  dediyi  qəzətlərdə  Tərlan  məhəbbətinin  təzahürünü  görür,  bir  az  da  Seyyid 

kimi şairi tanıdığı ilə fəxr edirdi. Sona onun tez-tez və çox-çox yazmasını istəyirdi, 

bunun üçün əlindən gələni də eləyər: məhz onun üçün rəqs edər, musiqinin ecazına 

dalıb  özündən  gedənəcən  oynardı,  Təki  bu  qəzəllər  çox  və  daha  incə  yazılsın, 

onlardakı  məhəbbət  daha  çox  dərin  və  bihuşedici  olsun.  Burada  şairin  gözlədiyi 

məhəbbət yox idi. Qız onun üçün məşuqə deyil, ilham pərisi idi... Özü də bilmədən 

hər rəqsilə, hər bir baxışı ilə onu məhz yaratmağa səsləyirdi. 

Şair isə, bir az əvvəl dediyi kimi, özünü şama çırpan pərvanə idi... Axı o cavan 

idi,  o  bu  məhəbbətin  hələ  nə  genişlikdə,  nə  dərinlikdə  olduğunu  dərk  etmədən 

Sonanın rəqsinin gözəllik və qüdrətinə heyran olmuşdu... O qızı məhəbbətə çağırır, 

qız onu sənətə səsləyirdi... 

Seyyid  donub  qalmışdı;  o,  gözəlin  sözlərindəki  həqiqət  qarşısında  aciz  idi; 

halbuki elə zənn edirdi ki, böyük bir valehliklə rəqs edən cilvəkar qız, öz sənətinə

heyrandır, vurğundur... Qız rəqs edəndə elə bil rəqsdən başqa heç nə görmür, heç 

nə duymur, heç nəyi sevmirdi, başqa birhəyat arzulamırdı... Halbuki... 

Cavan kədərlə dilləndi: 

-Mən elə bilirdim ki, sən sənətini sevirsən, bəyənirsən, Sona?! 

Qız qəzəbini boğmağa çalışdı: 

-Nə  olsun  ki,  Ağa?  Mənim  də  çörəyim  ondan  çıxır,  kaş  çıxmayaydı,  çarəm 

nədi?.. Gözümü açıb onu görmüşəm. Doğrudur, mən musiqini çox sevirəm, bunu 

düz  buyurursan,  musiqisiz  bir  günüm  olmasın,eşidən  kimi  dərdim-azarım 

yadımdan  çıxır,  qulaq  asıram.  Əlim-ayağım  öz-özünə  oynayır...  Amma  bu  ayrı

məsələ, sənin dediyin də ayrı məsələdi! Mən bədbəxt olmuşam, daha heç kəsi öz 

dalımcan sürüyüb quyuya qülzümə sala bilmərəm. 

 

 

---

                                                                                                                                                  

66 

 

-Sən nə danışırsan, Sona, mən sənə...  

Sona nə düşündüsə birdən söhbəti tamamilə dəyişdi və soruşdu: 

-Bu gun Tərlan ağanı görmüsənmi? 

-Yox, necə bəyəm? 

Qızın  gözləri  yol  çəkdi,  dodaqları  xəfıf-xəfıf,  xüsusi  bir  nəvazişlə  gülümsədi, 

dinmədi.  Şair  bu  mübhəm  sükut,  bu  titrəyən  dodaqlar,  parlayan  şəvə  kimi  qara 

gözlərdən  alındı.  "Dayan,  dayan,  səndə  nə  isə  var...  Sən  məndən  Tərlanı  nahaq 

soruşmadın,  Sona,  yoxsa  ürəyində  dostuma  meyil  doğub?"  O,  bir  daha  sualını

təkrar  etdikdə  Sona  sanki  diksindi,  elə  bil  yuxudan  ayıldı,  gözlərinə  xəfıf  bir 

xumarlıq gəldi: 

-Heç, elə-belə, dedim; dostundur, Ağa bilmirsən ki, axır vaxtlar Mahmud ağa 

məclislərində niyə görünmür, görəsən naxoş-zad deyil ki?.. 

Şair duyduğunu duymuşdu: 

-Yox,  xəstə  deyil,  amma  Hacı  Əsəd  xəbər  tutub,  deyirlər  yaman  təpinib  ona, 

ayağını kəsib məclisdən. 

Sona  bu  xəbərdən  bərk  kədərləndi.  Bu  kədər  də  şairin  gözündən  yayınmadı, 

amma  sözü  zarafata  salıb  həqiqəti  bilmək  istədi:"Bəlkə  Tərlanı  yadıma  salmaqla, 

mənə nə isə bildirmək, meylindən xəbər verib, arzularıma sərhəd qoymaq istəyir?!" 

-Sona, deyəsən, dostum Tərlanı məndən çox istəyirsən? 

-Bağışla  məni,  Ağa,  adamın  ürəyi  dəstərxan  deyil,  hər  yerdə  açmaq  olmur; 

könülə də zor yoxdur... 

Cavanın ürəyi ağrıdı: "Kaş bunu əvvəldən duymuş olaydım, heç sənin ürəyini 

nahaq yerə təşvişə salmazdım, ay nazəndə mələk". 

-Doğru  deyirsən,  Sona...  Könülə  zor  yoxdur.  Mən  dostuma  qibtə  edirəm. 

Xoşbəxtdir. 

-Nə fayda... - Sona yenidən halbahal oldu, həyəcanı artdı, bir az əvvəlki kimi 

qəzəbləndi, sonra yenə dəyişib yalvarışa keçdi: 

-Bağışla məni, - dedi. - yesirin olum, Ağa məndən təhər eləmə, mən irəlidə də

nə dediyimi yaxşı bilirdim, indi də. Elə sən də yaxşı başa düşürsən... Məndən nə

ona, nə də sənə heç nə ola bilməz; heç biriniz xoşməşrəb cavan deyilsiniz ki, xuda 

nəkərdə  qəbih  fikirlə  dalıma  düşəsiz;  amma  düşündüyünüz  də  olan  iş  deyil,  səni 

lənətləyərlər,  Şamaxıdan  didərgin  salarlar,  günüvü  göy  əsgiyə  düyəllər,  onu  da 

Hacı  tikə-tikə  elər;  cəddinə  qurban  olum,  Ağa  özünü  gözlə;  məni  də,  özünü  də

sözə-sova salma... Daş-qalaq eləllər məni, sənə qurban olum, Ağa, mənim ürəyim 

sevdiyim insanların, arzusunda olduğum əməllərin qəbiristanına çevrilib, qəlbimdə

bir qəbir də sən qazma!.. 

 

 

---

                                                                                                                                                  

67 

 

Şairin  ürəyi  sızıldadı,  köksündəki  yara  zoqquldadı;  o  başqalarına  sevinc  bəxş

edən  bədbəxt  insanı  ovundurmaq  üçün  söz  tapa  bilmirdi.  Ona  elə  gəldi  ki,  Sona 

açıq  məzara  diri-diri,  gəlinlik  duvağı,  məşşatə  bəzəyi  ilə  soxulmuş  gəlindir!  "Az 

ömrümdə  bir  çox  açıq  və  örtülü  məzar  görmüşəm,  amma  heç  birində  sənin  kimi 

canlı  meyit,  süslü  gəlin  görməmişəm.  Göllərimizin  yaşılbaş  sonası,  düzlərimizin 

körpə  ceyranı,  səni  qadınlıq  və  analıq  səadətindən  məhrum  edən  zəmanə  lənətə 

gəlsin". 

Sona  onun  üzündən  keçən  kədəri,  dərin-dərin  qəlbini  çulğalayan  əzabı,  yası

duyurdu. Nə qədər gözüaçıq, görüb-götürmüş olsa da, birdən könlünə amansız bir 

qorxu hakim kəsildi. "Axı o seyid peyğəmber övladıdı, narazı qaytararam, birdən 

Allah  eləməmiş,  qarğış  elər  mənə,  nəfsi  üstümdə  qalar,  yıxıllam  qıçım  sınar,  ay 

Allah,  mən  nə  iş  tutdum.  Peyğəmbər  balasının,  həzrət  Fatimə  nəvəsinin  könlünə 

dəydim, ah-naləyə düşərəm; kaş dilim quruyaydı..." 

Sona  qəfıldən  əyildi,  Seyidin  əlindən  tutdu.  Cavan  nə  olduğunu  dərk  etməyə

macal tapmamış, qız onun əllərini isti göz yaşları qarışıq odlu öpüşlərə qərq etdi. 

Şairin ürəyinin başı yandı. Qız deyirdi: 

-Cəddinə qurban olum, məndən incimə, Ağa! Sənə sadağa gedim,mənə qarğış

eləmə, yesirin olum, Ağa, məni ah-nalə yiyəsi eləmə!.. 

Şair  indicə  mətləbi  başa  düşdü:  Sona  qorxurdu!  Axı  ömrü  uzunu  görüb  ki, 

qapıya gələn hər dərviş özünü seyid adlandırıb, cəddinin payını istəyib, verməyənə

nifrən eləyib. "Aşıq gördüyünü çağırar, Sona fağır neyləsin". Onun üzündə acı bir 

istehza  duyuldu:  əllərini  qızın  əllərindən  çəkdi,  barmaqlarını  onun  saçlarına 

toxundurdu: 

- 

Sən  nə  danışırsan,  Sona?  Mən  o  payyığan  seyidlərdən  deyiləm,  sənin 

dərgahuva da cəddimin payını almağa gəlməmişəm. Sən mənim könlümün soltanı, 

gözəllər gözəli Sonamsan, sən mənim təbimin bəzəkli pərisisən. Mən qarğış-nifrən 

bilmirəm, bilsəm də sənə nifrin etsəm - özümə etmiş ollam. Əksinə, mən həmişə

sənə minnətdar olacağam, mənim mələk misallı Sonam! Bəyəndiyin o qəzəllərimi 

mənə sən təlqin etmisən, sənin gözəlliyin, sənin sənətin yazdırıb onları mənə. Qoy 

mən də nakam olum... 

-Allah əsirgəsin... 

-Sənin kimi... Təki sən sevdiyin kimdisə, onunla xoşbəxt ol! 

Birdən  gənc  şair  nəyi  isə  xatırladı,  xəfıfcə  gülümsədi,  söhbəti  dəyişmək  üçün 

dedi: 

-Hə, sənə bir qızılgül gətirmişəm axı, Sona, bir də süsənbər... 

Öz  həyətimizdən  dərmişəm...  Mən  həmişə  bu  güllərə  baxanda  səni 

düşünürəm... Sən bizim ellərin qızılgülüsən, Sona!.. 

 

 

---