Mö GİRİŞ. Kursun ümumi MƏSƏLƏLƏRİ

Daha sonra  
2
1

  və  
2
2

 əmsallarını təyin edirik: 
935
,
0
157300
147300
2
2
1





Q
687
,
0
357
600
147300
2
2
2
2







n
q
Qəbul edilmiş üçüncü məhsuldarlıq (güc) üçün (400  
sutka
sentner
) də  
2
q
  üçün
olduğu kimi 
1

 və 
2

 əmsallarını təyin edirik: 
sentner
12000
30
400
3




Əgər mart, aprel, may, iyun, avqust və sentyabr aylarında balıq – xammalın
bir hissəsi dondurulmayacaqsa, buna uyğun olaraq hesablayırıq: 
22000 – 12000 = 10000
24000 – 12000 = 12000 
                                           17000 – 12000 = 5000 
16100 – 12000 = 4100 
14800 – 12000 = 2800 
13100 – 12000 = 1100 
                                             Cəmi:                 35000 
Faktiki olaraq dondurulacaq balıq – xammalın miqdarı təşkil edir: 
il
sentner
G
122300
35000
157300
3



 
3
1

 və  
3
2

 əmsallarını təyin edirik: 
777
,
0
157300
122300
3
3
1




Q
G
 
856
,
0
357
400
122300
3
3
3
2






n
q
G
 
Xammalın və avadanlığın təyin olunmuş istifadə əmsallarına görə qarışıq
qrafik   qururuq.   Dondurucu   kameraların,   xammal   və   avadanlığın   0,817   ədədi
9

---

qiymətinə bərabər olan kifayət qədər yüksək istifadə əmsalına malik olduğu halda
dondurucu kameraların optimal layihə gücü 445 
sutka
sentner
 təşkil edir.
Alınmış  layihə  gücü, xammalın   istifadə   əmsalının   artırılması   məqsədi   ilə
500  
sutka
sentner
  – dək artırıla bilər, lakin bu zaman avadanlığın istifadə əmsalı xeyli
azalar. Layihə gücünün artırılması, əgər xammal artığını onun soyudulmuş halda
maksimum daxil olma mərhələsində realizə etmək imkanı yoxdursa, daha böyük
ola bilər. Daxil olan bütün xammalın dondurulması lazım olan bəzi hallarda layihə
gücünü   daxil   olmanın   qeyri   –   bərabərliyi   nəzərə   alınmaqla   balıq   –   xammalın
maksimal daxil olmasına görə müəyyən edirlər.
Soyuducuları   layihələndirərkən   dondurucu   kameraların   layihə   gücü   ilə
birlikdə   dondurulmuş   balığı   və   müxtəlif   balıq   məhsullarını   (kulinar   məhsullar,
preservlər, duzlanmış balıq və b.) saxlamaq üçün kameraların tutumu (həcmi) da
hesablanır.
Saxlama   kameralarının   tutumu   hesablanarkən   dondurucuların
məhsuldarlığını, dondurulmuş balığın və digər növ balıq məhsullarının saxlanma
müddətlərini, həmçinin soyuducunun tipi və təyinatını nəzərə almaq lazımdır. 
Soyuducuların əsas növləri
1.  İstehsalat   soyuducuları  –   balıq   kombinatları   və   ya   balıq   zavodlarına
xidmət göstərir, xammal və hazır məhsulların soyudulması, dondurulması və qısa
müddətli saxlanılması üçün istifadə olunurlar.
2.  Paylaşdırıcı (tənzimləyici) soyuducular  – böyük istehlak mərkəzlərində
balıq və digər qida məhsullarının uzun müddət ərzində saxlanılmasına hesablanmış
böyük tutumlu kameralara malikdir.
3. Liman soyuducuları – gəmilərdən qəbul edilən, habelə eksport və import
edilən   tez   xarab   olan   məhsulları   və   ya   yüklərin   gəmi   –   refrijeratorlardan
(soyuduculu gəmilərdən) izotermik vaqonlara və ya əksinə boşaldılıb – yüklənməsi
10

---

ilə daxili limanlar arasında daşınan  məhsulları,  dondurulmuş balıq məhsullarını
qəbul etmək və saxlamaq üçün nəzərdə tutulur.
4.  Bazis   soyuducuları  –   qida   məhsullarını   istehsalat   və   ya   paylaşdırıcı
(tənzimləyici) soyuduculardan alan şəhər ərzaq (qida) bazalarında istifadə olunur.
İstehsalat soyuducularının saxlama kameralarının tutumu adətən dondurucu
kameraların qəbul edilən layihə gücü nəzərə alınmaqla dondurulmuş balığın qısa
müddət ərzində (15 – 30 sutka) saxlanma hesabatından təyin edilir və aşağıdakı
bərabərliyə görə hesablana bilər: 
n
q
sut



 
burada: E – saxlama kameralarının eyni zamandakı tutumu, ton;
q
sut.
 – dondurucu kameraların sutkalıq layihə gücü;
n – saxlanma davamiyyəti, sutka.
Paylaşdırıcı   (tənzimləyici)   soyuducuların   saxlama   kameralarının   tutumu
onların aylar üzrə məhsulun daxil olmasına və çıxmasına uyğun olaraq maksimum
yüklənməsinə görə müəyyənləşdirilir.
Dondurulmuş məhsulların sutkalıq daxil olması,  bütün dondurucuların və
tam dondurma kameralarının sutkalıq məhsuldarlığından az olmayaraq kameraların
həcminin (tutumunun) 15 % - i qədər qəbul edilir.
Dondurucuların   və   tam   dondurma   kameralarının   sutkalıq   məhsuldarlığı
donmaya   və   tam   donmaya   məruz   qoyulan   balıq–xammalın   və   ya
yarımfabrikatların eyni zamanda maksimum daxil olmasına görə təyin edilir. 
Soyuducuların məhsul qəbulu üçün hazırlanması 
Soyuducuların balıq xammalını saxlamaq məqsədi ilə nəzərdə tutulan bütün
kameraları texniki cəhətdən saz vəziyyətdə olmaqla bərabər, sanitar – gigiyenik
cəhətdən   də   irəli   sürülən   tələbləri   təmin   etməlidir,   belə   ki,   məhsulun   tərkibi
dəyişilmədən keyfiyyətli saxlanılması tələbləri ödənilməlidir.
Soyuducuların kameraları boşalan kimi, yeni məhsul partiyasını qəbul etmək
üçün hazırlanmalıdır. Bu məqsədlə havanın istiliyini, nisbi nəmliyini, mühitin qaz
11

---