Moqalaqe da ekonomika azeri indd
VƏTƏNDAŞ VƏ İQTİSADİYYAT. MAİA QONAŞVİLİ, LİA TODUA İSTEHLAKÇILARIN HÜQUQLARININ QORUNMASI
Yüklə 3,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- „DINCƏLMƏYƏ GETMƏK ISTƏYIRSINIZ, YENI TEXNIKA ALMAQ ISTƏYIRSINIZ, MAŞIN ALMAQ ISTƏYIRSINIZ KIFAYƏT QƏDƏR PULUNUZ YOXDUR SIZ 0%-DƏN
46 VƏTƏNDAŞ VƏ İQTİSADİYYAT. MAİA QONAŞVİLİ, LİA TODUA İSTEHLAKÇILARIN HÜQUQLARININ QORUNMASI „Bizim hamımız istehlakçıyıq“ Con Kennedi, ABŞ-ın 35-ci prezidenti 15 mart 1962 il Bu ifadə Beynəxalq İstehlakçıların Müdafi ə gününün martın 15-də təsis edilməsinin əsasını qoydu (1983-cü ildən qeyd edilir). Alış-verişdə hamımız iştirak edirik. Bəziləri satır, hamımız isə alırıq. Bizim hamımız istehlakçılarıq. İstehlakçı özünü və ya ailəsinin şəxsi (qeyri-kommersiya) tələbatları üçün məhsulu/ xidməti alan şəxsdir. 1985-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında dünyanın 159 ölkəsinin nümayəndələri yekdilliklə istehlakçılara dövlət tərəfi ndən xüsusi müdafi ə gərək olduğu haqqında bəyannamə qəbul etdilər. Amma bu günə qədər istehlakçıların hüquqları və onların müdafi ə vasitələri ölkələrə əsasən çox fərqlənir. Təəssüfl ər olsun ki, hal-hazırda istehlakçıların hüquqlarının müdafi əsi çox zəif halda göstərilir. İstehlakçıların maraqlarının müdafi əsinin dövlət xidməti yalnız üç sahədə mövcuddur: • Elektrik enerjisi, qaz və su ilə təchizat sahəsində, - istehlakçıların maraqlarının ictimai müdafi əçisi (onun internet səhifəsidir: http://pdci. ge/); • Kommunikasiyalar sahəsində - istehlakçıların maraqlarının ictimai müdafi əçisi (onun in- ternet səhifəsidir: http://momkhmarebeli.gncc.ge/); • Bank
sahəsində - Gürcüstan Milli bankının istehlakçılarının hüquqlarının müdafi ə şöbəsi (onun internet səhifəsidir: http://nbg.gov.ge/cp/) Digər istehlak sahələrində istehlakçıların hüquqlarının müdafi əsinin dövlət orqanları yoxdur və istehlakçı maraqlarını qorumaq üçün yalnız məhkəməyə müraciət edə bilər. Avropa İttifaqı-Gürcüstan assosiasiya edilmiş müqavilə ilə nəzərə alınmışdır ki, 2019-cu ildə Gürcüstanda istehlakçıların hüquqlarının müdafi ə qanunvericiliyi qüvvəyə minməlidir və bu da Av- ropa İttifaqının qanunvericiliyinə analoji olacaqdır. Avropa
İttifaqının qanunvericiliyi istehlakçıların müdafi əsinin yüksək səviyyəsini nəzərdə tutur. Məsələn, növbəti tələblərin yerinə yetirilməsi təmin edilmişdir: •
İstehsalçı istehlakçı ilə ədalətli müqavilə bağlamalıdır və bunda hər iki tərəfi n eyni hüquq və öhdəlikləri olur. İstehlakçını qeyri-bərabər, uduşsuz vəziyyətə salan müqavilə şərtləri ləğv edilir. Buna misal olaraq, həmin yazını göstərmək olar ki, təchizatçı istənilən vaxt, öz istəyinə əsasən, xidməti dayandıra və ya dəyişdirə, 47 FƏSİL VI. ƏMLAK ƏLAQƏLƏRİ onun qiymətini artıra biər, natamam çatdırılan malın/xidmətin halında istehlakçıya kompensasiya verməyə bilər, onun hərəkətinə/hərəkətsizliyinə görə istehlakçının sağlamlığına vurulan ziyanı ödəməyə bilər və s. Bundan başqa, müqavilənin qarışıq/ anlaşılmaz şərtləri hər zaman istehlakçının xeyrinə şərh ediləcəkdir. • İstehlakçını çaşdıran və aqressiv ticarət üsulları qadağan edilir. Bunlara, məsələn, növbətilər hesab edilir:
• Malın/xidmətin telefonla, elektron poçtla və ya başqa vasitələrlə israrla təklif edilməsi; istehlakçıya malın əlçatması və ya qiyməti haqqında yanlış məlumatın çatdırılması (“bunu başqa yerdə tapa bilməzsən”, “bu qiymətə heç yerdə tapa bilməzsən” və s.); istehlakçıda malın mənşəyi və ya istehsalçısı/brendi haqqında yanlış təsəvvürün yaradılması; istehsalçının inandırılması ki, mal bitir və ya mağaza bağlanır, - bunun həqiqətə uyğun olmadığında; istehlakçını onun mükafat udmasına inandırmaq, halbuki həqiqətdə “mükafatı” qəbul etmək istehlakçı tərəfi ndən hər hansı bir məbləğin açılması ilə əlaqədardır; istehlakçıya tələb etmədiyi malı çatdırmaq (başqasına əlavə olaraq) və bunun müqabilində məbləğ tələb etmək; istehlakçının b.a. “pi- ramida sxemlərinə” cəlb etmək, bu zaman ona sxemə yeni insanları cəlb etmək/qoşmaq üçün kompensasiya təklif olunur; istehlakçılar arasında malın/xidmətin başqasının alıb və çox razı qaldığı haqqında yanlış təsəvvür yaratmaq və s. •
İstehlakçıya ona vəd edilən məhsul/xidmət verilməlidir. Əks halda, istehlakçı kompensa- siya tələb edə bilər. Bu, məsələn turist xidmətinə aiddir, - real servisin vəd edilənə uyğun olmadığı halda. •
Avropa İttifaqında əldə edilən uzunmüddətli istehlak malına qanunla ikiillik icbari zəmanət təsis edilmişdir. Əgər istehlakçı tərəfi ndən əldə edilən malın nöqsanı olarsa, o zaman bu müddət ərzində malı satan mağaza pulsuz təmir etməli və ya dəyişdirməlidir. Bu hüququn istifadəçi ilə bağlanılan hər hansı bir müqavilə ilə danılması mümkün deyil. Satıcının və ya istehsalçının tərəfi ndən verilən zəmanət vərəqinin yalnız əlavə funksiyası vardır. • Bundan
başqa, internetdə əldə edilən malla münasibətdə, onun qəbulundan 14 gün ərzində istehlakçı qüsursuz malı satıcıya qaytara bilər (məsələn, ölçüsünün uyğun olmamasına görə və ya sadəcə malı almaq fi krindən döndüyündə). •
Bankdan götürülən kreditlə münasibətdə də istehlakçının eyni hüquqları vardır – müqavilənin imzalandığından 14 gün ərzində istifadəçi sadəcə fi krindən döndüyünə görə, müqaviləni ləğv edə bilər. Əlbəttə ki, bunun üçün o, götürdüyü məbləği qaytarmalı və bank tərəfi ndən çəkilən digər xərcləri ödəməlidir.
48 VƏTƏNDAŞ VƏ İQTİSADİYYAT. MAİA QONAŞVİLİ, LİA TODUA BİLİRSİNİZMİ Kİ... Yəqin sizlərdən hər biriniz bank reklamı ilə rastlaşmısınız ki, bu və ya digər mal üçün sıfır faizlik istehlakçı kreditini təklif edir. Məsələn, belə biri:
Avropa İttifaqının bütün ölkələrində istehlakçılara yardım mərkəzləri fəaliyyət göstərirlər (European Consumer Centres) və burada istehlakçılar pulsuz məsləhət və köməklik ala bilərlər. Bundan başqa, bütün ölkələrdə inzibati orqan fəaliyyət göstərir ki, bu da istehsalçıların istehlakçıların hüquqlarını nə dərəcədə müdafi ə etdiklərini yoxlayır. Bu, istehlakçıların müdafi ə ombudsmeni, xidməti və ya hökumət tərəfi ndən maliyyələşdirilən digər təşkilat ola bilər. İstehlakçıların hüquqlarını pozan istehsalçı cərimə olunur. Eləcə də Avropa İttifaqının bütün ölkələrində istehlakçıların hüquqlarını qoruyan qeyri-hökumət təşkilatları fəaliyyət göstərirlər. Avropa İttifaqında istehlakçıların hüquqları və onların müdafi ə vasitələri ilə ətrafl ı olaraq internetdə tanış ola bilərsiniz, növbəti ünvanda: http://europa.eu/youreurope/ citi-zens/consumers/. Yaxın gələcəkdə, mərhələlərlə gürcü istehlakçılarının da oxşar mühafi zəsi olacaqdır.
Yüklə 3,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|