www.kitabxana.net
– Milli Virtual Elektron Kitabxana
2016
Mövlüd Süleymanlı
“And olsun, əsrə…”
dünyaya təqdim edir. Yazıçı yazıları ilə, təsvir etdiyi
hadisələrlə o qədər iç-içədir ki, o qədər qaynayıb-qarışmış
şəkildədir ki, onun elə Tarixdən qalma – Nuhdan qalma
(M.Süleymanlı “Ot” əsərində qəhrəmanlarından birini
belə çağırır – X.B.) olduğuna inanır, hansının hansına
qulluq etdiyini ayıra bilmirsən. Mövlud müəllim, son iki-
üç əsrdə, dörd tərəfimizdə türk adlarının dəyişdirilməsinə
baxmayaraq yenə də coğrafi arealın türk dilində səslənmə-
sini, türk insanının mövsüm, fəsil kimi təbiət hadisəsi
olması, xalq obrazının elə vaxt demək olduğu yeni,
orijinal fikirlərini səsləndirir və səninlə bölüşmək istəyir.
Yağışın, odun, havanın onlarla müxtəlif adlarını sadalayır.
Xalq deyimlərində gəzişərək, onların əsil mahiyyətini
açaraq Xalqımın möhtəşəm obrazını yenidən sənə tanıdır,
düşüncədə, genetik yaddaşda istilanın mümkünsüzlüyünü
qətiləşdirir. Oxucusu ilə canlı söhbətlər edir. Onu da
hadisələrin izləyicisinə çevirə bilir. Hər an ona xitab edir:
“Gəl düşünək”, “görürsənmi Tarix elə budur”, – deyir,
nəticə çıxarmağa səsləyir. Xalqla, onun yaratdıqları ilə
öyünməyi, qürur duymağı, onu sevməyi, qorumağı təqlid
etmir, onu göstərir, yaşadır. Müasir internet adamının, pla-
net adamının keçmişindən qopan körpüsünü – tarixini
təmkinlə, sevgilə, qürurla ona sevdirir, ona yönəldir. Vaxt,
zaman dünyagörüş fərqlərini bilə-bilə, heç zaman
cazibəsindən çıxa bilməyəcəyimiz Xalqın yaratdıqları
www.kitabxana.net
– Milli Virtual Elektron Kitabxana
2016
Mövlüd Süleymanlı
“And olsun, əsrə…”
dərsliklərə aparan yolu təqdim edir. Bu yol səni Xalqına
aparacaq, bu yol səni “yoldan” sapmağa qoymayacaq, bu
yol tarixi türk yoludur, bu mənim xalqımın M.Süleymanlı
qələmilə əbədiləşən yoludur.
Dəyişilməyi mümkün olmayan xarakteri, qanındakı
qorxmazlığı, igidliyi, ayıqlığı və təbiəti anlamağıyla
əhatəsində olan xalqlardan seçilə-seçilə, azala-azala da
olsa yaşayar, mənşəyini, kökünü adicə bir dəstə yemşan
bitkisiylə, kəkotu-kəklik otuyla da tanıyıb özünə gələ
bilər, ya da bir saz havasının, bir muğam tapşırmasının
ardına düşüb dünyanın axırına gedib, çıxar... Bu, bizik!
Sənsən, Mənəm. Mənsub olduğumuz Xalqdır!
“Məktub”dan seçdiyim, bu sətirlərdə, mənim
xalqımın qısa, lakin möhtəşəm ədəbi özümlüyünü göstərir
yazıçı M.Süleymanlı.
Tarixin hər bir məqamında dosta etibar, xəyanətə
amansız olmaq, əmanəti göz bəbəyi bilmək, sözə, saza
qarışıb yaşamaq, yəni sifətini itirməmək kimi bəşəri,
insani cizgiləri sənə yenidən xatırladır. Və yenə yazır ki,
“Minilliklər boyu türklərə qarşı yaşanan acıq-qisas izi var.
Nə acıqdır bu? Nə vaxtın qısasıdır ki, minilliklərə qalıb?!”
Əslində, yazıçı, həmin sualları “Məktub” boyu Xalqımın
www.kitabxana.net
– Milli Virtual Elektron Kitabxana
2016
Mövlüd Süleymanlı
“And olsun, əsrə…”
yaratdığı möhtəşəm düşüncə, mədəniyyət, tarix, əxlaq
məişət zənginliyi ilə cavablandırmışdı.
“Erməni adındakı hərflər” romanında dünya gücləri
siyasətindən gələn məkrli qisasın düşüncədəki əks
sədasını – bədii ağısını, bayatısını, bəlkə də daxili
poetikasını verir. Heç bir xalqın adamını, mədəniyyətini
aşağılamadan onun təbiətindən gələn, südündən,
nəcabətindən keçən xislətini açır. Bu romanı bir udum
hava, su kimi canına çəkmək istəyi ilə oxuyacaqsınız.
Necə ki, xalq şairi Zəlimxan Yaqub oxuyan kimi
“Gözünün yaşı qurumamış, ürəyinin ağrısı keçməmiş”,
hirsini cilovlaya bilməyib fikirlərini, düşüncələrini çox
qiymətli məqaləsində göstərdi: “Erməni adındakı hərflər”
romanı haqqında böyük tarixi Sözü, qeyrətli sözü şair
Zəlimxan Yaqubdan daha yaxşı deyə bilməyəcəyimi bilib
də, Sizi kitabda verilən “Teymurlar” povestinə kökləmək
istədim. Onu demək qalır ki, əslində kitabda gedən 3 yazı:
məktub, roman, povestin – janrı müxtəlif olsa da,
mahiyyət, müəllif qayəsi, müəllif mətləbi baxımından
birdir. Yazılar bir-birindən doğandır, biri digərinin davamı
kimidir; insan, onun yaratdıqları, yaşamı, üzləşdiyi həyat,
tale, tarix və qismət. Kim bu labirintdən çıxa bilib ki?
Yazıçı M.Süleymanlı “Teymurlar” povestində bu hikmətə
varmaq istəyir, özü anladığı şəkildə: sərtliyi-zərifliyi,
www.kitabxana.net
– Milli Virtual Elektron Kitabxana
2016
Mövlüd Süleymanlı
“And olsun, əsrə…”
böyüklüyü-sadəliyi, məhəbbəti-mərhəməti və s. bu kimi
ikili mahiyyətin insanın iç dünyasının enerjisi olduğunu,
elə insanın bununla bütövləşdiyini göstərmək istəyir. Bir
insanın duyğularını, bu duyğular altında, yağışa, selə
bürünməsini, həyatdan, yaşamaqdan “islanmasının” sanki
şəklini çəkir. Povestdə obrazın adı da şərtidir, Teymur.
İnsanı, istər şahmatçı, istər bioloq, istər rəssam, istər
dövlət xadimi olub da, dünyanın harasında – Cücə kənd,
Kəpənəkçi, Nehrəm, Bakı, Şamaxı, Rusiyanın ucqar kən-
di, qəsəbəsi olsun – yaşasa da ağrısı, yanğısı, sevgisi, se-
vinci, dərdi-səri eynidir. Yazıçı inandırır ki, dərdin,
sevincin rəngi, dili, məskəni olmur, çəkəni olur, daşıyanı
olur. Görkəmli yazıçı, “Teymurlar”da məhz bu mətləbi
söyləyir.
Yaradıcılığında
–
“Ömürdən
qıraqda”
povestindən başlayaraq daha qabarıq şəkildə izlənilən bu
bədii manera – duyğular seli altında insanın zaman –
məkan – xislət qəfəsində - çabaları “Teymurlar”da zirvə-
sinə çatır.
Obrazın sayıqlamaları çevrəsində cəmiyyəti saran
problemlər, tarixdən gələn acılar (“siz bu torpaqlara
gəlməsiniz” kimi cəmiyyəti azdıran, xalqı xalq edən
köklü, əsaslı şərtlərdən uzaqlaşdırmağa çalışan bu ifadələr
hansı xalqı öz ruhunda kökləyə bilərdi?!), bu günün
gətirdiyi
gerçəkliklər,
həmin
ağırlığın
obrazın
mahiyyətinə, yaşamına hətta hərəkətlərinə, duyğularına
Dostları ilə paylaş: |