Muammoli maqolani yozishda masalaning qoyilishi( Yoshlar ovozi va Hurriyat gazetalari misolida) kirish I bob muammoga tahlil qilish va hal qilish jarayonini tushunish uchun vaqt ajratish

I BOB MUAMMOLI MAQOLANI TAHLIL QILISH VA HAL QILISH JARAYONINI TUSHUNISH UCHUN VAQT AJRATISH
1.1.Tahlil qilish va hal qilish jarayonini tushunish
Muammoli maqolaning nomini oʼzi ushbu janrning murakkab turi ekanligidan dalolat beradi. Matbuotda jamiyatdagi, ijtimoiy turmushdagi mavjud har qanday muammo yoki kamchiliklarni koʼtarib chiqadigan maqolalarga nisbatan muammoli maqola atamasi qoʼllaniladi. Shuningdek, u amaliy-tahliliy maqola deb ham yuritiladi. Matbuotda qachon muammoli maqolaga ehtiyoj tugʼiladi? Umuman, muammoli maqolalar qanday mavzularga bagʼishlanadi? Ushbu savollarga javob berishdan avval muammoning oʼzi nima ekanligiga oydinlik kiritish lozim boʼladi. Chunki muammoning oʼzini bilmay turib u haqida maqola yozib boʼlmaydi.
Muammo – kamchilik, jumboq, hal etilmagan masala singari maʼnolarni anglatsada, unga har bir inson oʼz tasavvuridan yoki toʼqnash kelgan aniq vaziyatdan kelib chiqib taʼrif beradi. Shuningdek, jurnalistika nazariyasida unga ilmiy asoslangan yondashuvlar ham mavjud. Аyrim tadqiqotchilar muammoga “eskilik bilan yangilik oʼrtasidagi toʼqnashuv” deb taʼrif berishsa, boshqalar “javobi berilishi shart boʼlgan savol” deb atashadi. Nazariy adabiyotlarda muammoga “bilmaslik haqida bilim”, yaʼni “sodir boʼlgan harakatlarda jamaotchilik ongi va jamaotchilik amaliyoti uchun nomaʼlum boʼlgan ijtimoiy ehtiyojlarning rivojlanishiga oʼylab koʼrilmagan va oʼziga xos toʼsiqlari haqida bilimdir.” Shuningdek, “har qanday qarama-qarshilik oʼrtasida muammo turadi”, “ehtiyoj va xohish oʼrtasidagi toʼsiq” deguvchilar ham bor. Koʼrinadiki, muammoning taʼrifi aynan emas. U koʼproq holat, vaziyat, sharoit va imkoniyatga bogʼliq holda yuzaga keluvchi toʼsiq, qarama-qarshilikdir. Muammoning borligi yaxshimi yoki yomonmi, degan savolga hamisha salbiy yondashuv ustunlik qiladi. Umuman, muammoning oʼzi salbiy tushuncha¹.
Muammoli maqolani yozishning asosiy qismi, u bilan bog'liq muammo yoki savollarni tahlil etishdir.
¹Kim I.N . Teoriya i praktika massovoy informatsii. Uchebnik dlya vuzov. Standart tretьego pokoleniya. –SPb.: Piter, 2017. –s.350.
Tahlil qilish, muammolarni yechishning bir qismini tashkil etadi, shuningdek, muammolarni hal qilishga ko'mak beradi. Bu jarayon quyidagi bosqichlardan iborat bo'lishi mumkin:

1. 
   Ma'lumotlarni tahlil qilish: Muammoli maqolani tahlil qilish uchun, birinchi navbatda uni taniqlash va ma'lumotlar to'plamini to'play olgan holda tahlil qilish zarurati mavjud. Bu tahlil qilish, muammo yoki savolning asosiy tushunchalarini tushunishga, batafsil yozilgan ma'lumotlarni o'rganishga va uni tahlil qilishning keyingi bosqichlariga tayyorlashga yordam beradi.
   
2. 
   Muammolarni tahlil qilish: Keyingi bosqichda, yozilgan ma'lumotlarni muammo yoki savolning jihatlarini tahlil qilishga ko'ra tahlil qilish zarurati mavjud. Bu, muammolarning qanday ko'rinishda kuzatilishi kerakligini va ularning sabablari va ta'sirlarini tushunishga yordam beradi.
   
3. 
   Muammolarni hal qilish: Muammolarni hal qilishning o'zi - o'zidan tushunchadir. Bu, muammo yoki savolning asosiy sabablarini, ularning o'zaro bog'liqligini va ularni hal qilish uchun zarur bo'lgan qadam va usullarni tushunishga yordam beradi. Bu jarayon, muammo yoki savolni yechishga yoki bir qadamdan keyin yana muammo yoki savollar paydo bo'lishini oldini olishga yordam beradi.
   

Siz masalaning qoyilishi tahlil va hal qilish jarayonida, o'z ichiga olgan muammolarni tushunishga yordam berishi kerak. Bu, masalaning asosiy sabablarini tahlil qilishga, ularning muhimligini va ularni hal qilishning qanday usullaridan foydalanishga imkon beradi. Masalaning qoyilishi bilan bog'liq muammo tushunilgan bo'lsa, qolgan jarayonlar osonlasadi. Keyinchalik, masalani qayta ko'rib chiqishingiz kerak, qaytadan tahlil qilishingiz, muammolarni yechish usullarini o'rganishingiz va ularni hal qilishning qanday yo'llaridan foydalanishingiz mumkin. Hal qilishning amaliy jihatini tushunish: Masalaning qoyilishi bilan bog'liq muammo tahlil qilingan va muammolarning sababi aniqlangan bo'lsa, keyingi qadam muammolarni amaliy ravishda hal qilishga oid yo'llarni aniqlashdir. Bu, muammo yoki savolning xulosa qilinganiga qarab, bir yoki bir nechta yo'llarni tanlashni o'z ichiga oladi. Amaliy jihatning tushunilishi, hal qilish jarayonini boshqa maqsadlarga qo'yishga imkon beradi, masalan, muammo yoki savolning o'ziga tegishli turli yechimlar topish yoki ishga tushirish.
Yechish jarayonini boshqarish: Yechish jarayoni, masalaning qoyilishi bilan bog'liq muammo hal qilinishidan so'ng boshlanadi. Bu jarayon shaxsiy va unumdorlik ko'rsatkichlari, muddati va joriy muammolarni hal qilishning natijalari va o'tkazilgan jarayonning samaradorligi haqida ma'lumotlarga ega bo'lishni o'z ichiga oladi. Yechish jarayonini yaxshi boshqarish, muammolarni hal qilishning muhim qismini ko'rib chiqish va qo'shimcha muammolarni yechishning kerakli bo'lgan jarayonlarni qo'llash bilan bog'liqdir.
Yechimlarni baholash va natijalarni ko'rsatish: Yechimlarni baholash va natijalarni ko'rsatish jarayoni, hal qilish jarayonining oxirgi bosqichidir. Bu jarayonda, muammolarning hal qilinganligini tekshirish, yechimlarning qo'llanilishi natijasida qanday o'zgarishlar bo'lishi mumkinligi haqida qiynalish va chiqishlar ko'rsatish kerak. Bu, masalaning qoyilishi bilan bog'liq muammo yechilgandan so'ng, uni hal qilishning samaradorligi va yechimlarning qo'llanilishi bo'yicha to'liq tahlil qilishga yordam beradi.
Barcha jarayonlarni amalga oshirish, masalaning qoyilishi bilan bog'liq muammo yechilishiga olib keladi. Tahlil va hal qilish jarayonini tushunish, masalaning qoyilishi bilan bog'liq muammolarni yechishda yordam beradi va natijada muhim yechimlarni topish va ularni qo'llashga imkon beradi. Jarayonlarni qayta ko'rib chiqish: Tahlil va hal qilish jarayoni tugaganidan so'ng, uni qayta ko'rib chiqish muhimdir. Bu, hal qilingan muammo yoki savolni aniqlashning to'g'ri va samarador yo'llariga ega bo'lishga yordam beradi. Shuningdek, keyingi muammolarni hal qilishda qo'llaniladigan yechimlarni va jarayonlarni belgilashga imkon beradi.
O'qituvchining yoki o'qituvchilarning qo'llab-quvvatlashi: Tahlil va hal qilishning barcha jarayonlarini tushunish va amalga oshirish yolg'iz amal emas. Shu jarayonlarni to'liq tushunish va xulosalarga kelishish uchun o'qituvchilarning yoki o'qituvchining yordamchilarning qo'llab-quvvatlashi kerak bo'ladi. Bu, o'qituvchilar o'quvchilarni bu jarayonlarni tushunishga va mustaqil ravishda hal qilishni o'rganishga yordam berishga imkon beradi.
Mustaqil ravishda amalga oshirish: Tahlil va hal qilish jarayonlari muhim vaqt va sabr talab qiladi. Ular to'g'ri natijalarga erishish uchun, bu jarayonlarni mustaqil ravishda amalga oshirish kerak. Bu, o'z-o'zini sinash, savollar va muammolarni hal qilish uchun izoh berish va yechimlar topishga va qo'llashga imkon beradi. Mustaqil ravishda amalga oshirilgan tahlil va hal qilish jarayonlari muvaffaqiyatli natijalarga erishishda yordam beradi.
Qayta ko'rib chiqish va o'zgartirish: Tahlil va hal qilish jarayonlarida qayta ko'rib chiqish va o'zgartirish talab qilinadi. Bu, jarayonlarda xatoliklar yoki yanlisliklar bo'lishi mumkinligi sababli qayta ko'rib chiqish va o'zgartirish muhimdir. Bu jarayonlar o'quvchilar uchun o'zlarining xatoliklaridan o'rganish uchun ham yarashadi va ularga mustaqil ravishda tahlil va hal qilish qilishni o'rganishga yordam beradi.
Ushbu jarayonlar tahlil va hal qilishni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun zarur va muhimdir. Shuningdek, bu jarayonlarni mustaqil ravishda o'rganish o'quvchilar uchun yaxshi bo'ladi va ularga o'z-o'zlar. uchun tahlil va hal qilishga mo'ljallangan muammo va savollar tugatilgandan so'ng ularni hal qilishda yordam beradi. Bu jarayonlarni amalga oshirishda sabr, diqqat va to'g'ri yondashuv ham muhimdir.

Tahlil va hal qilish jarayonlarini mustaqil ravishda o'rganish o'quvchilar uchun eng yaxshi usul hisoblanadi. Bu jarayonlar quyidagi yo'llar orqali o'rganilishi mumkin:

1. 
   Kitoblar va darsliklar: Bu jarayonlarni o'rganish uchun muhim bo'lgan asosiy manbalardan biri kitoblar va darsliklardir. Bu manbalar o'quvchilarga muammo va savollarga yechimlar topish va ularni hal qilishga yordam bera
   
2. 
   Online ma'lumotlar: Internetdagi ko'p manbalar ham tahlil va hal qilish jarayonlarini o'rganish uchun yaxshi usul hisoblanadi. Online manbalar o'quvchilarga yangi yondashuvlar va fikrlar beradi va ularni hal qilishda yordam beradi.
   
3. 
   O'quv dasturlari: Bir nechta onlayn o'quv dasturlari tahlil va hal qilish jarayonlarini o'rganish uchun ochiqdir. Bu dasturlar o'quvchilarga o'rganishning yangi va yaratqan usullarini ko'rsatadi va ularni muammo va savollarga qarshi yechimlar topishga yordam beradi.
   
4. 
   Amaliy mashg'ulotlar: Tahlil va hal qilish jarayonlarini o'rganishni amaliy mashg'ulotlar yordamida ham amalga oshirish mumkin. Bu mashg'ulotlar o'quvchilarga teorik bilimlarini amalga oshirishda yordam beradi va ularni muammo va savollarga yechimlar topishga o'rgatadi.
   
5. 
   Guruhda ishlash: Guruhda ishlash o'quvchilarga bir-biriga yordam berish va bir-birini yoritishga imkon beradi. Bu usul tahlil va hal qilish jarayonlarini o'rganish uchun muhim hisoblanadi.
   

Tahlil va hal qilish jarayonlarini o'rganish uchun bir qancha usullar mavjuddir va har biri o'quvchilarga muhimdir. Bu jarayonlar o'quvchilarga o'z-o'zlarini rivojlantirish va o'z fikrlari bilan muammo va savollarga yechimlar topishga yordam beradi. Sabrli va diqqatli ishlashning natijasi sifatli va to'g'ri javoblar va yechimlar topishdir.
Tahlil va hal qilish jarayonlarini o'rganishda quyidagi qadam-qadam yo'llar foydali bo'ladi:

1. 
   Muammo va savolni tushunish: Muammo va savolni tushunish asosiy qadamdir. Bu jarayonlarni yechishdan oldin, muammo va savolning ma'nasi, mohiyati va kelajakdagi ta'sirining tushunilishi kerak.
   

2. 
   Malumotlarni to'plash: Muammo va savolni tushundikdan so'ng, yechish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni to'plamiz. Bu ma'lumotlar kitoblar, darsliklar, internet, maqolalar va boshqa manbalardan kelib chiqish mumkin.
   

3. 
   Ma'lumotlarni baholash: To'plangan ma'lumotlarni baholash va ularga muhimligini aniqlash kerak. Bu jarayon ma'lumotlarni tanlash va ularni to'g'ri tartibda joylashtirishga yordam beradi.
   
4. 
   Yechim topish: To'plangan ma'lumotlar yordamida, yechimlarni topamiz. Bu jarayon uchun savollarga yechim topish, bir nechta yechimlar olish va yechimlar tanlashdan iborat.
   
5. 
   Yechimlarni sinash: Yechimlarni sinashdan oldin ularni tekshirish kerak. Bu jarayon yechimlarning to'g'ri va yaxshi ishlovchi bo'lishini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
   
6. 
   Natijalarni baholash: Natijalar baholash va ularni tahlil qilish tahlil va hal qilish jarayonini tugatish uchun kerakli bo'lgan maqsadga erishishga yordam beradi.
   

Tahlil va hal qilish jarayonlarini o'rganishning yo'li va usullari o'zgarib turishi mumkin, lekin quyidagi qadam-qadam usullar barcha holatlar uchun foydali bo'ladi. Sabrli va diqqatli ishlovchi, qaytadan fikrni ko'rib chiqish va to'g'ri yondashuv, muhim va zarur muammo va savollarga yechimlar topishda asosiy xususiyatlar hisoblanadi.
Tahlil va hal qilish jarayoni, muammolarni tahlil qilishdan boshlab, ularning asosiy sabablari va yechimlari aniqlash va amalga oshirishga qadar bir nechta bosqichlardan iborat bo'lgan jarayonlardir. Bu jarayon yechimlar topish, ularning amalda ishlab chiqarilishini ta'minlash, natijalar baholash va boshqa hal qilish usullarini ko'rib chiqishni o'z ichiga oladi. Muammolarni tahlil qilish va hal qilish, bizning hayotimizdagi muammolarni yechish va yechim topish jarayonlarida ko'plab sohalarda, masalan biznes, siyosat, madaniyat, yuridik, diniy, insoniyat va boshqalarda yordam beradi. Bu jarayonlarni o'rganish, sizning o'zlashtirilgan ko'nikmalar va ma'lumotlar bazasini oshiradi va yordam beradi, sizning tajribangizni oshiradi va xilma-xillik muammolarni hal qilish usullarini o'rganishga imkon beradi. Tahlil va hal qilish, bir nechta turli usullarni o'z ichiga oladi, shuningdek, mustaqil ravishda yoki guruh halida amalga oshirilishi mumkin. Bu usullar ichida SWOT analizi, PESTEL analizi, hisob-kitobiy tahlil, erkin fikr, fikr biriktirish, fikr javobgarligi va boshqa tahlil usullari kiritilishi mumkin. Bu usullar har biri o'ziga xosdir va har biri bir necha maqsadlar uchun yordam beradi. Masalan, SWOT analizi bir biznesni, korporatsiyani yoki bir shaxsning, xususan harakatlariga kuchli va zaifliklariga e'tibor berishga imkon beradi, PESTEL analizi esa, bir biznes yoki korporatsiyani mustaqil tahlil qilish va tahlil qilishda g'amxo'rliklarni va risklarni aniqlash uchun yordam beradi.
Hal qilish, muammolarni yechish uchun qiyin jarayon bo'lishi mumkin va bu jarayon, qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Bu yuzdan, o'z-o'zini o'rganish, o'z-o'zini o'rganish va o'zlashtirilgan tajribasiga ega bo'lish katta ahamiyatga ega. Muammolarni yechish va hal qilish jarayonlarining tushunilishi, sizning qaror qabul qilish va hal qilishga imkon beradi va sizning hayotda bir necha sohadagi muammolarni hal qilish uchun ishonchli jarayonlarni o'rganishga yordam beradi. Boshqa bir muhim usul, Ishonchli ma'lumotlarni olish, bu usulda, tahlilchi ma'lumotlarni to'plash uchun ishonchli resurslardan foydalanadi. Bu usul, xodimlar, mijozlar va biznesga qaranganda xizmat ko'rsatadigan boshqa shaxslar bilan muloqot va axborot almashish yordamida tahlilchi ma'lumotlarni to'plashni o'z ichiga oladi.
Ko'rsatma-harakat usuli ham muhimdir, bu usul orqali, korporatsiya yoki biznesda biron bir muammo yuzaga kelganda, o'zgartirishlar va harakatlar jadvallanadi va ularni amalga oshirish uchun to'g'ridan-to'g'ri harakatlar belgilanadi.