Mundarija I. Kirish II. Asosiy qism

Kurs ishining predmeti. O'zbekiston Respublikasining rivojanishiga ta'sir o'tkazadigan barcha omillar yig'indisi hamda bu omillar ta'sirida millliy iqtisodiyotimizning shakillanishi.
Pul tizimi deganda mazkur mamlakatda pul mumilasini qonuniy va mutonosib ravishda tashkil qilishda qo`llaniladigan uslublar majmuasi tushuniladi.
Xozirgi pul tizimi XVI-XVII asrlarda ishlab chiqarishning kapitalistik usulining yuzaga kelishi munosabati bilan shakllangan, biroq uning ayrim elementlari bundan oldinroq paydo bo`lgan.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi. Kurs ishi kirish, oltita reja, xulosa va takliflar va foydalanilgan adabiyotar ro'yxatidan iborat.


II.ASOSIY QISM
1. O`zbekiston Respublikasi pul tizimi va uning rivojlanish tarixi.


Har bir davlat o`zining pul tizimiga ega bo`lganidek O`zbekiston mustaqil pul tizimiga ega. Respublikamizda mustaqil pul tizimini tashkil topishining I-boskichi 1993 yilni 15 noyabridan “so`m ko`pon” larni muomilaga chiqarilishi xisoblanadi. Pul tizimining ikkinchi boskichi 1994 yilning 1-iyulida muomilaga milliy valyuta “so`m”ni chiqarilishidir.
O`zbekiston Respublikasining pul tizimining elementlari.
1. Pul birligi-so`m.
2. Pul birligining turlari-Qog`oz va metal pullar.
3. Ularni muomilaga chiqarish qoidalari.
4. Pul, kredit valyuta boshqaruvini amalga oshiruvchi davlat organlari.
5. Naqd pulsiz to`lov aylanishi va kredit pullar muomilasining olib borishda davlat tomonidan belgilangan shartlar.
6. Milliy valyutani chetga olib chiqish va chetdan olib kelish qoidalari.
7. Xalqaro xisob-kitoblarni tashkil qilish asoslari.
8. Milliy valyutani chet el valyutasiga almashtirish tartibi va davlat tomonidan belgilangan valyuta kursi.
O`zbekiston milliy pul tizimining asosiy elamenti bo`lmish so`m jamiyat manfaatlariga xizmat qiladi. Shuning uchun pul tizimining asosiy vazifasi milliy pulimizning qadrini mustaxkamlashdan iborat. Bu juda ma’suliyatli va oson bo`lmagan vazifa. O`zbekistonning o`z iqtisodini bozor talablariga mos ravishda rivojlantirishga karatishi, bozor iqtisodiyotiga o`tishda O`zbekistonning o`ziga xos xususiyatlariga ega ekanligi milliy valyutaning barqaror bo`lishini takozo etadi.Zero mustaqil pul tizimiga ega bulmasdan iqtisodiy jixatdan mutakil davlat bo`lishi mumkin emas. Shu boisdan Respublikamiz Prezidenti Sh.Mirziyayev-“bugungi eng muhim vazifa valyutamizni bakuvvat, dunyoda obruli valyutaga aylantirishdir u, yuksak va katta kuchga ega bo`lishi lozim” –degan edi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib Respublikamizda 2021 yilni 15 oktyabridan joriy Xalqaro operatsiyalari bo`yicha so`mning erkin almashtirilishi joriy etildi.
Respublikamizda milliy valyutani xorijiy valyutalarga erkin almashtirishga zrishilganligi mamlakatimiz iqtisodiyoti yangi yuksalishlarga erishayotganli-gidan, uni jaxon iqtisodiy hamjamiyatdagi integratsiya jarayoni yanada tezlashayotganligidan dalolat beradi.
Respublikamiz Prezidentining 2019 yil 5 avgustdagi PK-147 sonli “Banklardagi depozit xisob varakalaridan naqd pul to`lovlarini uzliksiz taminlash to`g`ri sida” gi qarori asosida banklarga bo`lgan ishonchning ta’minlanishi natijasida 2020 yil yanvar-iyo`l oylarida bank kassalariga tushgan o`rtacha oylik naqd pul tushumlari 344 mlrd. so`mni tashkil etgan bo`lsa, maskur qaror qabul qilingandan so`ng avgust-dekabr oylarida bu ko`rsatkich 515 mlrd. so`mni tashkil qildi yoki 49,7% ga oshdi.
Agar 2019-2022 yillar mobaynida naqd pullarning bank kassalariga qaytishi 80-93 foiz oraligida bo`lgan bo`lsa, bu ko`rsatkich 2019 yilda 96,3 foizni tashkil etdi. Xususan 2020 yilda bank kassalariga tushgan naqd pullar 2019 yilga nisbatan 38,6 foizga, shu jumladan savdo tushumlari 47,2 foizga oshdi.
Rivojlangan mamlakatlarning zamonaviy pul tizimi quyidagi xususiyatlarga ega.
-oltinga almashilmaydigan, keyinchalik Qog`oz pul aylanadigan, kredit pullarga o`tish.
-pulni muomilaga nafaqat xo`jaliklarni banklar tomonidan kreditlash, balki davlat xarajatlarini ko`plash uchun chiqarish.
-pul muomilasida naqd pulsiz aylanishning ustunligi.
-pul muomilasini davlat tomonidan tartibga solishning kuchayishi.
Shu kabi rivojlanayogan mamlakatlarning, xatto ayrim mamlakatlar pul tizimi o`ziga xos xususiyatlarga ega.