N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u
Yüklə 6,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çapa göndərilmə tarixi 18.V.2015 __________ T Ü R K O L O G İ Y A
- AYDIN MƏMMƏDOVUN XATİRƏSİNƏ HƏSR OLUNMUŞ ELMİ SESSİYA
R E S E N Z İ Y A L A R 102 etdiyi kimi, hadisələrin coğrafi koordinatları ümumən Azərbaycana uyğundur, dili isə onun spesifikasını səciyyələndirir. Müəllif burada yum vermək, uru durmaq, qu qılmaq, bağır basmaq, yürüyü vermək kimi idiom, ifadə və konstruksiyaları təhlil etməklə dastanın ümumi bədii fonunu əks etdirir. Ümumiyyətlə, tədqi- qatdan aydın olur ki, «Kitabi-Dədə Qorqud» – Azərbaycan dili lüğət fondunun, qrammatik quruluşunun sabitliyini, qədimliyini göstərən ən dəyərli qaynaqdır, müqayisə mənbələrindən biridir. Bu abidə dildəki leksik və qrammatik kateqoriyaların ayrıca tədqiqi, tarixi leksiko- qrafiya, tarixi dialektologiya və mükəmməl ta- rixi qrammatikanın yaranması üçün xüsusi əhəmiyyəti olan örnəkdir. Əsərin sonunda abi- dədə işlənmiş qədim və orta əsr türk yazılı abidələri üçün səciyyəvi olan xüsusiyyətlər müəyyənləşdirilir. Xüsusilə qeyd edilir ki, das- tanın heyranedici dərəcədə səlis sintaksisi var- dır. Bu səlislik bir tərəfdən söz birləşməsi və cümlələrdə sözlərin yerinin dəqiqliyində, söz seçilməsinin sərrastlığında, başqa tərəfdən, fikrin ifadəsindəki aydınlıqda görünür. Abi- dənin dilində bədiilik elə yüksəkdir ki, elə bil üslubi nəzarətdən kənarda heç bir söz, heç bir cümlə yoxdur. Sanki hər sözün, hər səsin üs- lubi məqsədi var. Müəllif əsər boyu doğru bir müddəanı əsaslandırır ki, dastan bütövlükdə Azərbaycan dilinin abidəsidir. Lakin o da vur- ğulanır ki, abidənin dilində başqa türk dilləri, xüsusən oğuz qrupu türk dilləri ilə müştərək cəhətlər çoxdur. Çünki həmin dövr türk dilləri arasında diferensiasiyanın başlanğıcıdır. Doğ- rudan da, ayrılma dövrünün başlanğıcında isə fərqdən çox ümumilik olur. Əsərdə zəngin faktlarla əsaslandırılır ki, «Dədə Qorqud kita- bı»nın dilində Azərbaycan dilinin leksik-se- mantik və qrammatik inkişaf tarixi ilə bağlan- mayan heç bir detal yoxdur. Dastanda ışlənən minlərlə söz öz mənası, fonetik cildi, morfoloji quruluşu ilə müasir Azərbaycan dilində olduğu kimidir. Bununla da, əsər istər milli-mədəni varlığımızın keçmişi və bu günümüzün dərki üçün, istərsə də türkologiyada kifayət qədər ciddi problemlərin həlli üçün mühüm əhə- miyyət daşıyır. Nəticə etibarı ilə müəllifin irəli sürdüyü və zəngin faktlarla əsaslandırdığı müddəalar türkoloji fikrin son illərdəki nailiy- yətləri sırasına daxil olacaqdır. SAYALI SADIQOVA – AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun şöbə müdiri, fil.e.d. Çapa təqdim edən Solmaz Süleymanova – «Türkologiya» jurnalının baş redaktorun müavini Məqalənin redaksiyaya daxil olma tarixi 6.IV.2015 Təkrar işlənməyə göndərilmə tarixi 6.V.2015 Çapa göndərilmə tarixi 18.V.2015 __________ T Ü R K O L O G İ Y A № 2 2015 X R O N İ K A AYDIN MƏMMƏDOVUN XATİRƏSİNƏ HƏSR OLUNMUŞ ELMİ SESSİYA 2 fevral 2015-ci ildə AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda unudulmaz türko- loq, ədəbi-tənqidçi ictimai-siyasi xadim Aydın Məmmədovun anadan olmasının 70 illik yubi- leyi münasibətilə elmi sessiya keçirilmişdir. Yubileyin 2 fevral Gənclər Günündə qeyd olun- ması heç də təsadüfi deyil. Məqsəd A.Məmmə- dov kimi vətənpərvər alimləri gənc nəslə tanıt- maqdır. Elmi sessiyanı giriş sözü ilə açan Nə- simi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru akad. Tofiq Hacıyev bildirib ki, bu gün biz dilçilik və mədəniyyət tarixində xüsusi çəkisi olan bir alimi yad edirik. Aydın Məmmədov həm öz dövrünün, həm də çağdaş filoloji fikrimizin, millətçiliyin, türkçülüyün, vətənsevərliyin və vətəndaşlıq düşüncəsinin öncüllərindən biridir. O, Azərbaycanın ədəbi və siyasi həyatında, ye- ni ictimai şüurun formalaşmasında önəmli rol oynamışdır. Düzdür, A.Məmmədov elmlər na- mizədi kimi həyatdan getsə də, amma ən çox istinad olunan şəxslərdəndir. A.Məmmədov dilin fonetikasını tədqiq edən, seçilən alimlər- dən biridir. A.Şerbak A.Məmmədovun fonetika sahəsində olan elmi fəaliyyətini həmişə yüksək dəyərləndirmişdir. A.Məmmədov 1988-ci ildə «“Kitabi-Dədə Qorqud”un birinci kollokviu- mu»nu təşkil edərək Türkiyə ilə Azərbaycan arasında elmi-mədəni əlaqələrin güclənməsinə nail olmuşdur. «Azərbaycan filologiya məsələ- ləri» adlı toplunun çapı da onun adı ilə bağlı- dır. Aydın Məmmədov görkəmli dilçi olmaqla yanaşı, həm də istedadlı ədəbiyyatşünas, tən- qidçidir. AMEA-nın Rəyasət Heyətində Hu- manitar Bölmənin elmi katibi vəzifəsində işlə- yərək bu sahədə çoxlu işlər görmüşdür. Həm- çinin o, Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda Ti- poloji dilçilik şöbəsində də çalışıb. «Aydın Məmmədovun dilçilik görüşləri» adlı məruzəsilə çıxış edən Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun baş elmi işçisi, dos. Baba Məhər- rəmli Azərbaycan dilçiliyinin ən istedadlı nü- mayəndlərindən biri olmuş türkoloq, ictimai xadim, ədəbi tənqidçi, gözəl natiq, publisist, tərcüməçi Aydın Məmmədovun unikal yaddaşa, fenomenal istedada sahib olmasından bəhs etdi. B.Məhərrəmli vurğuladı ki, Aydın Məm- mədovun taleyi mənə Rusiya dilçiliyində bir inqi- lab edən, XX yüzillikdə nostratik konsepsiyanı təkmilləşdirən V.M.İlliç-Svitıçın taleyini xatırla- dır. Bu istedadlı rus dilçisi də yaradıcılığının par- laq vaxtında, 32 yaşında avtomobil qəzası nəticə- sində dünyaya vida etmişdi. A.Məmmədov da 47 yaşında – yaradıcılığının çiçəklənən vaxtında av- tomobil qəzasında həyatını itirdi. Əgər ömür vəfa etsəydi, böyük alim Azərbaycan türkologiyasına yeni-yeni unikal elmi əsərlər bəxş edəcəkdi. Yüklə 6,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|