90
Bağlamaq (Закрыть) əmri cari baza ilə işin sona
çatdırılmasını təmin edir.
İmport/Eksport (Импорт/Экспорт) əmri müvafiq
olaraq cari bazaya mətn formatında və ya ISO 2709
formatında (xüsusilə beynəlxalq UNIMARC formatında)
ayrıca fayl şəklində yaradılmış yazılar qrupunu daxil edir
və müəyyən diapazonlu yazılar qrupunu mətn və ya ISO
formatında ayrıca fayl şəklində yaddaşda saxlayır.
Blokirovkanın ləğvi (Снять блокировки) əmri 2 alt
əmrdən: Bütünlükdə verilənlər bazası və Yazılardan
ibarətdir.
Bütünlükdə verilənlər bazası (БД в целом) əmri
sistemdə baş verən qəza nəticəsində meydana çıxan
daxiletmə və monopol blokirovkanın ləğv olunmasına
xidmət edir.
Yazılar (Записи) əmri «KATALOQLAŞDIRICI» və
«KİTAB VERİLİŞİ» Avtomatlaşdırılmış İşçi Yeridə
qəza nəticəsində yazılarda baş vermiş blokirovkaları
ləğv edir. Bu zaman açılmış pəncərədə həmin yazıların
diapazonunu
göstərmək
və
Yerinə
yetirmək
(Выполнить) düyməsini sıxmaq lazımdır.
Vəziyyət
sorğusu
(Опрос
состояния)
əmri
informasiya pəncərəsinin yeni sistem parametrlərinin
müəyyənləşməsini təmin edir.
AKTUALLAŞDIRMA
MENYUSU.
Menyu
aşağıdakı əmrlərdən ibarətdir:
Lüğətin
aktuallaşdırılması
(Актуализировать
словарь) əmri daxil edilmiş biblioqrafik yazılar əsasında
lüğət siyahısının yeniləşməsini təmin edir
5
. Lüğətin
5
Müəyyən səbəbə görə sənəd daxil/redaktə olduqda avtomatik
lüğət siyahısı yeniləşmirsə.
91
aktuallaşmağa
ehtiyacını
informasiya
pəncərəsinin
Aktuallaşmamış yazılar (Записи неактуализирован ные)
parametri müəyyən edir. Əgər o, sıfırdan böyük qiymət
alırsa,
baza
aktuallaşmalıdır.
Aktuallaşma
prosesi
qurtardıqda müvafiq məlumat pəncərəsi ekranda əks
olunur.
Lüğətin yenidən yaradılması (Создать словарь)
əmri cari bazanın bütün yazıları əsasında lüğəti yenidən
formalaşdırır.
Əmr
informasiya
pəncərəsinin
Aktuallaşmamış yazılar parametrinin qiyməti sıfırdan çox
böyük olduqda yerinə yetirilməlidir.
Lüğətin yenidən təşkili (Реорганизовать словарь)
əmri lüğətlə işi sürətləndirmək məqsədilə lüğətin
strukturunu yenidən təşkil edir. Bu zaman Lüğətin bərk
diskdə yerləşdiyi hissəsinin sıxılması və «boşluqların» ləğvi
prosesi
6
baş verir.
Faylın yenidən təşkili (Реорганизовать файл
документов) əmri verilənlər bazasının saxlandığı fayl ilə işi
sürətləndirmək məqsədilə faylın strukturunu yenidən təşkil
edir. Bu zaman faylın bərk diskdə yerləşdiyi hissəsinin
sıxılması və «boşluqların» ləğvi prosesi baş verir.
SERVİS MENYUSU. Menyu aşağıdakı əmrlərdən
təşkil olunmuşdur:
Sənədlər faylının surətinin alınması (Копировать
файл документов) əmri biblioqrafik yazıların ehtiyat
nüsxəsinin
yaradılmasını
təmin
edir.
Əmr
yalnız
Aktuallaşmamış yazılar olmadıqda yerinə yetirilə bilər.
Sənədlər faylının bərpası (Восстановить файл
документов)
əmri
fayl
korlandıqda
onun
ehtiyat
nüsxəsindən bərpasını təmin edir.
6
Windows‐un defraqmentasiya proqramında olduğu kimi.
92
Ləğv edilmişlərin siyahısı (Список удаленных),
Aktuallaşmamışların
siyahısı
(Список
неактуализирован‐ных),
«Xəstə»lərin siyahısı (Список
«Болных»)
əmrləri
müvafiq
olaraq
ləğv
edilmiş,
aktuallaşmamış və keyfiyyətsiz yazıların siyahısını əks
etdirir.
Sənədlər faylının diaqnostikası (Диагностика
файла
документов)
əmri
faylın
strukturunun
düzgünlüyünü yoxlayır. Böyük bazalar üçün bu proses
uzun müddətli olduğuna görə müəyyən diapazonlu
yazıları yoxlamaqla prosesi bir neçə mərhələdə yerinə
yetirmək olar .
MAKS.MFN‐nin bərpası (Восстановление MAKS.
MFN) əmri
verilənlər bazasında sənədlərin maksimal daxili
nömrəsi onların real saylarına uyğun gəlmədiyi halda
müəyyən tip qəzaların ləğvi üçün nəzərdə tutulub .
XRF «müalicəsi» (Лечение XRF) əmri
keyfiyyətsiz
sənədlərin ləğvi üçün nəzərdə tutulub. ʺMüalicəʺ
nəticəsində keyfiyyətsiz sənədlər fiziki silinmə statusunu
alır. Bazada belə sənədlər olduqda sistem bu haqda xüsusi
məlumat verir.
PARAMETRLƏR (Опции)
MENYUSU. Menyu
yeganə Avtomatik sorğu (Автоматический опрос)
əmrindən ibarətdir. Bu əmr informasiya pəncərəsinin
sistem parametrlərinin avtomatik yeniləşməsini təyin edən
vaxt intervalının müəyyən edilməsinə xidmət edir(şək.27).
İnterval 0‐60 saniyə arasında müəyyən olunur. İntervalın
«0» qiymətində parametrin avtomatik yeniləşməsi yerinə
yetirilir
93
Şək.27.
KÖMƏK (Помощь)
MENYUSU AİY ilə işləmək
haqqında operativ məlumatları əldə etməyə imkan verir.
INTERNET VASİTƏSİLƏ ƏDƏBİYYAT AXTARIŞI
ʺ
İRBİSʺ Avtomatlaşmış İnformasiya İdarəetmə
Sistemi
kitabxananın
Elektron
kataloqunu
Internet
beynəlxalq kompüter şəbəkəsi vasitəsilə ədəbiyyat axtarışı
üçün uzaq məsafədə yerləşən oxucuların istifadəsinə
verilməsini təmin edir. Bunun üçün ilk növbədə kompüter
İnternet beynəlxalq kompüter informasiya şəbəkəsinə
qoşulmuş olmalıdır. İstifadəçi İnternet xidməti göstərən
firma ‐ provayder vasitəsilə əlaqə saxladıqdan sonra
kompüterdə olan İnternet brouzerini
7
(məsələn, İnternet
Explorer) yükləmək lazımdır. Brouzer yükləndikdən sonra
ünvan sətrində oxucu URL[4‐5]
ünvanını daxil edir. Bu zaman daxil etdiyimiz ünvanlı
informasiya mənbəyi ilə kompüter arasında əlaqə yaranır
və Web–səhifə
8
açılır. Açılmış Web ‐ səhifənin axtarış
7
Brouzer sözü ingilis sözü olub, ʺbaxışʺ deməkdir. İnternetdə olan
informasiyalara baxışı təmin edən proqramları belə adlandırırlar.
8
İnternetdə saxlanılan sənəd Web ‐ səhifə adlanır.