Naği qarabağ
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
39
yolu açıldı. Əsgərlərimiz Tərtər çayını keçərək cənuba doğru irəlilədi. Azərbaycan Ordusu sentyabrın 2-də Çıldıran yaşayış məntəqəsinə çıxaraq 83 gün davam etmiş hücum əməliyyatını başa çatdırdı. Bu hücum əməliyyatı nəticəsində Dağlıq Qarabağ ərazilərinin yarısına qədəri Ermənistanın işğalından azad edildi. R.Koçaryan sonralar etiraf edirdi ki, "vəziyyət dəhşətli idi, Azərbaycan qoşunları Qarabağın 48 faizini tutmuşdu". Ermənistan ordusu ciddi tələfat verdi. Yalnız 3-cü əlahiddə motoatıcı briqadanın hücum istiqamətində düşmənin 2 min nəfər canlı qüvvəsi, 50-ə qədər zirehli texnikası, 16 artilleriya-minomyot sistemi məhv edilmişdi. 1992-ci ilin yayında çoxminli erməni axını Dağlıq Qarabağın cənubuna doğru axışırdı. Bu axın vidieolentə alınmışdır. Onlar Xankəndinə çatmağa can atırdılar. Yaşlı bir qadın kameranın obyektivinə qışqırırdı: "Kim bizi lənətləmişdir? Biz yiyəsiz yetimlərikmi ki, onlar bizə belə əzab verirlər?" Azərbaycan Ordusunun yaxınlaşmaq xəbəri çatan kimi hərbçilər və dinc əhali başıpozuq şəkildə qaçmağa başlayırdılar. Ağdərəyə girmiş Azərbaycan döyüşçüləri xatırlayırlar ki, heç bir müqavimət olmadı, şəhərə girdik, hamı qaçmışdı, yerdə bir dənə də olsun atılmış giliz yox idi, başlarını götürüb qaçmışdılar. Bu şəraitdə Azərbaycan Ordusunun qələbəsi çox yaxın idi. Yüksək səviyyəli bir erməni məmuru etiraf edir ki, "Stepanakertə (Xankəndinə) doğru gələn qaçqın sürüsünün qarşısını almaq mümkün deyildi, şəhərin müdafiəsi yox dərəcəsində idi, bu axının, fəlakətin qarşısını ruslar aldılar, erməni rəhbərliyi rusları məsələyə qarışmağa razı sala bildilər, rus döyüş vertolyotları havaya qalxdı, azərbaycanlılara ağır zərbə vurdu, bundan sonra hücum dayandı". Digər istiqamətlərdə tərəflər əsasən mövqe döyüşləri ilə kifayətlənirdilər. Ermənistan diqqəti Qarabağ cəbhəsindən yayındırmaq məqsədilə Qazax və Gədəbəy rayonları istiqamətində hücuma keçdi. Birbaşa Ermənistan ərazilərindən həyata keçirilən hücumlar dinc əhalinin məhv edilməsinə yönəlmişdi. Düşmən 1992-ci ilin mart-iyun ayları ərzində Qazax rayonunun Xeyrimli (8 mart), Aşağı Əskipara (12 mart) Barxudarlı (27 aprel), Sofulu (27 aprel), Qızıl Hacılı (11 may) Yuxarı Əskipara (8 iyun) kəndlərini işğal etdi. Azərbaycan ordusu Gədəbəy rayonu istiqamətində ermənilərin hücumlarının qarşısını almaq üçün 1992-ci il avqustun 8-də əks hücuma keçdi. Ağıq döyüşlərdən sonra Ermənistan Daxili İşlər nazirliyi sərhəd alayının hissələri geri çəkildilər və Başkənd yaşayış məntəqəsi azad edildi. Sentyabr ayının əvvəlində Azərbaycan Ordusunun Baş Qərargahı rəisi general-leytenant Valeh Bərşadlının istefaya göndərilməsi dərhal öz mənfi nəticələrini göstərdi. Yeni rəhbərlik Dağlıq Qarabağın şimalında əldə olunmuş uğurları davam etdirmək əvəzinə əsas zərbəni Laçın dəhlizi istiqamətinə yönəltdi. Sentyabrın 18-də dəhlizin şimal səmtinə doğru hərbi əməliyyat başladı. Eyni vaxtda 3-cü dağatıcı alay paraşut desant dəstəsi ilə birlikdə Qarabağı dağlarından Şuşa istiqamətinə zərbə endirdilər. Üçüncü zərbə Xocavənd istiqamətinə 40
yönəldildi. İlk iki gün ərzində qoşunlarımız ermənilərin müdafiə xəttini yararaq irəlilədilər. Xocavənd şəhəri azad edildi, Azərbaycan ordusunun hissələri Laçına yaxınlaşdılar. Rusiya dərhal məsələyə müdaxilə etdi və danışıqların bərpa edilməsinə nail oldu. Rusiyanın təkidi ilə hərbi əməliyyatlar sentyabrın 21-də dayandırıldı. Azərbaycan hərbi əməliyyatların gedişini öz xeyrinə dəyişmək imkanını əldən verdi. Ermənilər əlavə silah və texnika almaq üçün Rusiyaya müraciət etdi. L.Ter-Petrosyan B.Yeltsinlə olan xoş münasibətlərindən də istifadə edirdi. Onun özünün bildirdiyinə görə, Ermənistana silah B.Yeltsinin birbaşa tapşırığı ilə göndərilirdi. Sonralar rus generalı L.Roxlin rəsmi açıqlamasında 1995- 1996-cı illər ərzində Rusiyanın Ermənistana 1 milyard ABŞ dolları dəyərində silah-sursat, o cümlədən, 84 ədəd T-72 tankı, 50 ədəd BMP-2 verməsini bildirməklə yanaşı həmçinin qeyd edirdi ki, 1992-ci ilin avqustundan 1994-cü ilin iyununa qədər Mozdokdakı rus hərbi bazasından Ermənistana külli-miqdarda silah- sursat göndərilmişdir. Qeyd olunmalıdır ki, yüksək səviyyəli 3 rus generalı - P.Qraçov, F.Reut, M.Kolesnikov ermənipərəst mövqeləri ilə xüsusi fərqlənmiş və ermənilərə hərtərəfli yardım göstərilməsi üçün həmişə canfəşanlıq etmişlər. P.Qraçov Rusiyanın müdafiə naziri, F.Reut əvvəllər Rusiyanın Ermənistandakı 7- ci ordusunun komandanı, sonra isə Zaqafqaziya hərbi dairəsinin komandanı, M.Kolesnikov həmçinin əvvəl 7-ci ordunun komandanı, sonra isə Rusiya silahlı qüvvələrinin Baş qərargah rəisi kimi bu yardım göstərmək üçün geniş imkanlara malik olmuşlar. 1992-ci ilin payızında iri miqyaslı əməliyyatlar həyata keçirilmədi. Ermənistan vəziyyətdən istifadə edərək bəzi yaşayış məntəqələrini, o cümlədən sentyabrda Ağdam, oktyabrda isə Xocavənd rayonlarının bəzi kəndlərini zəbt etdi. Noyabrın 16-da errnəni birləşmələri Ağdam şəhərinin həndəvərinə yaxınlaşdılar. Düşmən Bakı hərbi məktəbinin kursantlarından təşkil olunmuş taburun qüvvəsi ilə geri oturduldu. Noyabrın 23-də Azərbaycan daxili qoşunlarının bir alayı Dağlıq Qarabağın şimal hissəsində hücuma keçdi və Sırxavənd yaşayış məntəqəsini tutdu, lakin əlavə qüvvə gəlmədiyinə görə bir gündən sonra kəndi tərk etməli oldu. Daha çox fəallıq Laçın dəhlizi zonasında hiss olunurdu. Oktyabr-dekabr aylarında tərəflər dəfələrlə dəhlizin cənub və şimal hissələrindəki həlledici məntəqələri ələ keçirməyə cəhd göstərdilər. İşğalçı Ermənistanın hərbi komandanlığı Azərbaycan Ordusunun diqqətini Laçın dəhlizindən yayındırmaq məqsədilə dekabrın 10-12-də 15 km ölkənin içərisinə doğru irəlilədi. Qubadlı və Zəngilan rayonlarının Şayıflı, Seidlər, Ərkənd, Bərəli, Qazançı, Günqışlaq, Pirveyisli, Canbar, Yuxarı Qayalı kəndlərini zəbt etdi. Ermənilərin bu hücumu nəticəsində 23 nəfər öldürüldü, 40 nəfər yaralandı, 60 nəfər itkin düşdü. Azərbaycan Ordusunun əks-hücumları ciddi nəticə vermədi. Bundan sonra Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|