Neriman Qurban indd
Yüklə 3,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I FƏSİL
17 dikəlmişdi. Peter Taldan aldığı dörd yüz markanın yarıdan çoxunu xəstə tələbəyə vermişdi, hər halda, dava-dərmanına xərcləyər, bir ay gününü yola verərdi. Onun bir qədər dirçəlməsi, qalxıb yatağında oturması da əhvalını xeyli du- rultmuş, elə bu gün yola çıxmaq fikrini daha da qətiləşdirmişdi. Çamadanı da əməlli-başlı yüngülləşmişdi, elə bil, o iki əlyazmanın ağırlığı təsəvvür elədiyindən daha böyükmüş... Hər şey yoluyla getsə, on günə-iki həftəyə Bakıda ola- caqdı. Axırıncı dəfə altı il əvvəl, onda da bircə ay qaldığı şəhər, şübhəsiz, indi başqa havayla yaşayırdı. “Hər şey dəyişir, hər şey başqalaşır, – fikrindən keçirdi. – Mən də dəyişdim, daha doğrusu, dəyişmək məcburiyyətində qoydular”. “Bu gediş daha bir səhvim deyil ki?” Bu sual tez-tez yaddaşına soxulur, beynini cırmaqlayırdı. Amma artıq çıx- dığı yoldan qayıtmağa gücü yox idi, o yad məmləkətdə Ceyhun bəydən və bir neçə nəfərdən başqa üz çevirəsi adam qalmamışdı. Hər halda, Vətən - vətəndi, başını aşağı salıb işləyəcək, ev-eşik quracaq, siyasətə qarışmayacaq, ya- zı-pozusuyla məşğul olacaqdı. Bayırda yaz başının şaxtasız, amma tutqun havası vardı. Qatar tərpənəndə yağış çisələdi. Damcıların vaqonun pəncərəsində saldığı çəpəki izlərə baxa-baxa qüssəylə gülümsədi: “Nə qədər yolunu düz getmək istəyirsən, kənar
18 I FƏSİL CÜMHURİYYƏT ELÇİSİ Yusif Vəzir Odessa, İstanbul, Bakı, Batum, İstanbul Yanvar-oktyabr 1919-cu il ... Bəlkə tələsdi? Bəlkə səhv elədi? Ola bilər... Amma səkkiz ay məhrumiyyətlər, qeyri-müəyyənliklər içində çapalayan adam başqa addım ata bilərdimi? Başa düşürdü, Osmanlı dövlətinin can çəkişdiyi, böyük dövlətlərin də Osmanlını və dünyanı təzədən bölüşdürməklə məşğul olduqları bir vaxtda kimsə şimaldan sel kimi gələn qırmızı istilaya qarşı duruş gətirmək iqtidarında deyildi. Bu- nunla belə, uğrunda on bir ay çarpışdıqları milli haki miyyəti əqidədaşlarının bu cür asanlıqla yəhudi-bolşevik sui-qəsdinə qurban verə biləcəklərini ağlına gətir mirdi. Dedik lərinə görə, qan tökmək istəməyiblər, bolşeviklərin məm ləkətin müstə- qil liyini qoruyacaqlarına inanıblar.
19 Bəs axırı nə oldu? Yeni hakimiyyətin adı müstəqil idi, hər şey Moskvadan idarə olunurdu, Nərimanov və beş-üç tərəfdarının cəhdləri, əlbəttə ki, bir fayda verməyəcəkdi... Artıq ölkədə qırmızı terror başlamışdı, milli hökumətin üzvlərini və tərəfdarlarını sorğu-sualsız güllələyir, həbsxa- nalara doldururdular. Son nəfəsinəcən bolşeviklərə təslim ol- mayan Gəncədə müqavimət qan gölündə boğulmuşdu. Bəzi əqidə yoldaşları qırmızılarla dil tapmış, bir parası mühacirətə getmişdi... Belə bir vaxtda hələ də özünü Milli Hökumətin elçisi say- maq xülyadan başqa bir şey deyildi... İndi durub-oturub özünü siyasətə qoşulduğuna görə dan- layırdı... ...1915-ci ildə almanların hücumundan çəkinən hökumət Kiyev Müqəddəs Vladimir universitetini müvəqqəti Saratova köçürmüşdü, hüquq fakültəsinin tələbəsi Yusif Vəzirov da təhsilini orda başa vurub Saratov məhkəmə palatasında hakimliyə namizəd oldu. Amma vəzifəsi maaşsız idi, buna görə də iş axtarmaq məqsədilə Kiyevə qayıtdı, amma burda da üzünə bir qapı açılmadı: cəbhədə uğursuzluqlar davam eləyir, imperiya get-gedə çökürdü. Üstəlik, Novoçerkasskda təhsilini yarımçıq qoyan Mir Həsən gəlib Kiyevə çıxmış, Ticarət İnstitutuna qəbul olunsa da, oxumağa amanı qalmamışdı. Yusif Vəzirsə həm özünü dolandırmaq, həm də pulsuz və xəstə Mir Həsənə əl tutmaq iqtidarında deyildi. Ancaq gücü ona çatdı ki, taleyinə qəzəbli olan dostunu qatara mindirib Bakıya yola salsın. Sonra tez-tez fikirləşirdi ki, əgər Mir Həsən onda Bakıya getməsəydi, yəqin, həyatı başqa cür olardı. Amma taledən qaçmağın mümkünsüzlüyünü də bilirdi... Özüsə həmyerlilər təşkilatına girib cəbhəyə getdi, fevral inqilabını Qalitsiyada qarşıladı, Ukraynada milli hərəkat genişlənəndəsə təzədən Kiyevə qayıtdı: hadisələr artıq başqa məcraya yönəlirdi. 20 Aldığı xəbərə görə, Əbdürrəhim bəy və Hüseyn bəy Tiflisdəydilər, sonra Əbdürrəhim bəy Həştərxana getdiyini eşitdi, Hüseyn bəysə Tiflisdə qalıb pyeslər yazır, həm də gürcü dramaturqlarının əsərlərini Azərbaycan türkcəsinə çevirirdi. Haşım bəyin ölüm xəbərini də elə o vaxt aldı. Mir Ab- dulla Aşqabaddan əvvəlki ünvanına məktub yazmış, “Açıq söz” qəzetinin 1916-cı il fevralın 7-də çap olunmuş nömrəsindən Məmməd Əmin Rəsulzadənin “Haşım bəy Vəzirov” adlı yazısını kəsib qoymuşdu: “İştə, ruhlu, məsləkli,
Haşım bəyin atası Mir İmanla babası Mir Abdulla qar- daş idilər. Mir İman məktəb açıb uşaqları mədrəsəyə hazır- layırmış, Haşım bəy də ilk təhsilini o məktəbdə almışdı. On iki yaşında atasını itirəndən sonra Molla Əli və Molla Həmidin mədrəsəsinə getmiş ərəb-fars dillərini öyrənmiş, şəhər məktəbini, sonra İrəvan Müəllimlər Seminariyasını bi- tirirmiş, tələbə vaxtı pyeslər yazmış, bir müddət Böyük Vedi kəndində müəllimlik olmuşdu, sonra Şuşada “müsəlman- rus” məktəbi yaradılanda onu həmin məktəbə müdir dəvət eləmişdilər. Haşım bəy həm də şəhər bələdiyyə idarəsinə vəkil seçilmiş, realnı məktəbin hazırlıq sinfində ana dilindən dərs demişdi. Mirzə Həsən bəyin qızı – Əhməd bəy Ağaye- vin bacısı Sayalı xanımla evlənmişdi, amma Allah onları oğul sarıdan sevindirməmişdi, hamısı yetkinlik yaşına çat- mamış tələf olmuşdular... Haşım bəyin vəfatı ondan ötrü əməlli-başlı sarsıntıydı: həmişə qolundan tutmuş, məsləhət vermiş, əlindən gələn yardımı eləmişdi. İndi onun dəfninə getməyə, son borcunu verməyə belə imkanı yox idi. Fikirləşdi ki, Məmməd Əmin bəy belə vaxtda ailəni darda qoymaz, həm də Mirhəsən indi Bakıdadı, yəqin, köməyini əsirgəməz... Yüklə 3,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|