O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi
Yüklə 59,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
E sg a tushirish E sg a tushirishga x o t i r a jara y o n i sifatida t a ' r i f berilg a n - d a , u n i n g t a ’siri n a tija sid a u z o q m u d d a tli xo tira t iz im id a a w a l m u s t a h k a m l a n g a n turli xususiyatli m a te r ia lia r va taas- s u r o t l a r n i o p e ra tiv ( t e z k o r ) xotira jabhasiga k o ‘c h iris h n in g faollashuvi na z a rd a tu t i lad i. O l d i n o ‘z l a s h tirilg a n m a te r ia lla r n i n g x o t ir a d a q a y ta tik la n is h i, y a ’ni x o tira d a t o ‘planib (yigkilib) qolg an izlarning f a o ll a s h u v j a r a y o n i m u r a k k a b yoki yengil k e c h i s h i n i n g d a r a ja la rig a b i n o a n tavsiflanishi m u m k in : a) bizni q u rs h a b t u r g a n narsa va h o d is a la r n i, h e c h ik k ila n m a s d a n „ a v to - m a t i k " t a rz d a tan ish ; b) q ariyb u nutilish d arajasid a b o 'lg a n n a r s a v a hodisalarni q iy in c h ilik va azob bilan eslash kabilar. A n a s h u t a l q i n d a n k e lib c h i q q a n h o l d a esga tu s h iris h j a r a y o n i n i n g ichki tu z ilishiga b i n o a n b ir n e c h ta turlarga a jr a t is h m aq sa d g a m u v o fiq : ta n is h — bevosita shaxs yoki n a r s a n i esga tu s h iris h (ix tiy o riy va ixtiyorsiz t a r z d a ) va e sla sh (x o tira ixtiyoriy yoki ixtiyorsiz h o la td a ) . Bu a s n o d a i n s o n n i n g t u r m u s h tarixi (h a y o tiy so ln o m a si), u n in g u n ir d a v o m i d a g i ( o n t o g e n e t i k ) x o tira si va u n i e s la s h sh a x s u c h u n a l o h i d a a h a m i y a t kasb etadi. T a n i s h — b u k o g n i t i v n u q t a y i n a z a r d a n t e v a r a k - a t r o f d a g i narsa va h o d is a la rn i inson t o m o n i d a n q a y t a idrok qilish sh a r o itid a esga tu s h i r i s h d a n iborat xo tira jara y o n i. T a n i s h m u a y y a n s h a x s n i n g h a y o ti va f a o li y a tid a k a tta a h a m i y a t g a ega. Bu x o t ir a ja ra y o n in in g sharofati tufayli biz k o 'r g a n , eshitg an n a r s a la r, hodisalar, voqeliklarni, in s o n - lar b i l a n qayta d u c h k e l g a n im iz d a ularni y a n g id an , b o s h d a n i d r o k q ilm a y m iz , balki ularn i qaysidir a lo m a tla ri, k o ‘ri- n ish i, xususiyatlari va b o sh q a la r g a asoslanib tan iy m iz . X u d d i s h u bois, te v a r a k - a tr o f d a g i o b y ek tlarn i (s u b y e k t- l a r n i ) i d r o k qilish ta jrib a s i b ila n u zviy b o g l i q b o l g a n t a n i s h ja ra y o n i a t r o f - m u h i td a g i voqelik (realiya) b o ‘yicha t o ‘g ‘ri moMjal ( o r iy e n tir ) olishga im k o n y aratadi. T a n ish o ‘z i n i n g a n i q l i g i , k o l a m i , y o r q i n l i g i x u s u s i y a t l a r i va d a r a ja la rig a b i n o a n h a r x i l ko'r in ish larg a ega. P sixologiyada 250 www.ziyouz.com kutubxonasi t a n i s h ja r a y o n sifatida h a m ixtiyorsiz, h a m ix tiy o riy t a r z d a n a m o y o n b o 'lishi m u m k in . T a d q iq o t natijalariga k o 'r a , ta n is h t o 'l i q , y o r q i n , a n i q a m a lg a o sh g a n b o 'l s a , u h o l d a b i r d a q iq a li ixtiyorsiz aqliy h a ra k a t tarz id a k e c h a d i yoki y u z a g a keladi. Bu j a r a y o n d a h e c h q a n d a y jis m o n i y , asabiy, aqliy z o ‘riq ish siz, o ' z i m i z p a y q a m a g a n h o l d a a v v a l i d r o k q i l g a n j i s m l a r y o k i sub y ek tlarn i te z ta n iy m iz . C h u n k i , i n s o n n in g f'avqulodda tajribasi, h ayotiy tajribasi, faoliyati bilan ixtiy o rsiz t a n i s h j a r a y o n i n i n g t u r i q o ‘s h i l i s h i b k e t a d i . M a b o d o t a n i s h j a r a y o n i o 'z in i n g k o 'l a m i b ila n n o t o ‘liq b o l s a , u a l b a t t a n o a n i q xususiyat kasb c tadi. A g a rd a b ir o r o d a m n i k o ‘r- g a n d a „ t a n i s h l i k h iss i“ u y g ‘o n s a , u n i o l d i n ( a v v a l d a n ) bilg an k ishim izga o ‘xshashligi b o ‘y ic h a s h u b h a l a n i s h i m i z m um kin. S h u n d a y ru h iy h o la tla r h a m u ch ra y d ik i, u n d a biz b i r o r i n s o n n i t a n i s a k - d a , b i ro q q a y t a rz d a , q a n d a y v a z iy a t d a u n i u c h r a tg a n i m iz n i xotirlay o lm a y m iz . B u n d a y h o ld ag i n o t o l i q yoki y e ta r li d a r a j a d a t o ‘liq b o ‘l m a g a n t a n i s h j a r a y o n i o ‘ziga xos m u r a k k a b ixtiyoriylik x u s u s iy a tla rin i kasb etad i. O b y e k tn i (su b y e k tn i) idrok q ilish g a a s o s la n g a n h o l d a u n i a n iq tan ish u c h u n b iz turli v a z iy a tla rn i e slash g a h a r a k a t qilam iz. B u n d a y ru h iy h o la tla r t a n i s h j a r a y o n i n i esga tushirishga k o ‘c h g a n d a y t a s a w u r u y g ‘o ta d i. Esga tushirish j a r a y o n i t a n i s h d a n farqli o 'l a r o q , m o ‘l- j a ll a n g a n oby ek tn i (su b y e k tn i) q a y ta d a n i d r o k q i l m a s d a n eslash orqali bevosita a m a l g a oshiriladi. F avquloddagi d a q i q a la rd a r o ‘yobga c h i q a r ila y o tg a n fao- liyatning m a z m u n i esga t u s h iris h n i aks e t t i r s a - d a , u s h b u faoliyat m axsus t a rz d a u n i esga tu s h irish g a y o ‘n a l m a g a n b o 'l a d i . B u n d a y k o 'r i n i s h d a g i esga t u s h i r i s h i x t iy o r s iz d e y ils a -d a , u b i r o r - b ir tas h q i yoki ichki tu rtk is iz , o ‘z i d a n - o lzi y u z a g a kelm aydi. Ixtiyorsiz esga t u s h u r i s h n i n g turtkisi — b u p r e d m e t n i ( s u b y e k t n i ) i d r o k q i l i s h , t a s a w u r o b ra z la rin i yaratish , fik rla r n in g t u g ‘ilish j a r a y o n i h is o b - l a n i b , u la r n i m u a y y a n t a s h q i t a ’sirlar ( o m i l l a r ) k e ltirib c h iq arad i. www.ziyouz.com kutubxonasi Yüklə 59,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|