Oliy matematika, statistika va ekonometrika

Statistik xulosa
– bu tanlamani tashkil etuvchi axborotlar asosida bosh to’plam haqida prognozlashtirish va 
ba’zi bir boshqa umumlashtirishlarni baholashdir. 
Xulosa qilishda, biz uning 
ishonchliligini
, ya’ni bu xulosaning qanchalik yaxshiligini bilishimiz zarur. Biz 
uchun ishonchli yagona to’g’ri usul bo’lib, bosh to’plam to’g’risida xulosa qilishga tanlamaga barcha bosh to’plamni 
kiritish hisoblanadi. Ammo resurslarning cheklanganligi (ya’ni, vaqt yoki mablag’ning yetishmasligi) tufayli, odatda, biz 
butun bosh to’plam bo’yicha ish olib boraolmaymiz, shuning uchun biz xulosalarimizni bosh to’plamning bir qismi 
(tanlama) bo’yicha qurishimiz mumkin. Shunday qilib, biz o’zimizning xulosalarimizga 
noaniqlik
unsurini kiritamiz. 
Binobarin, imkon qadar, doimo har bir qilingan xulosaning ishonchliligi aniqlash va xabarini yetkazish muhim 
ahamiyatga ega. Ishonchlilik – bu xulosaviy (analitik) statistika muammosining beshinchi unsuridir. 
Ishonchlilik darajasi
, xulosa bilan birga sodir bo’lib, statistika fanini fol ochish san’atidan ajratib turadi. 
Xiromantika, statisti sifatida, namunani (sizni qo’lingizni) o’rganishi va bosh to’plam (sizning hayotingiz) to’g’risida 
xulosa qila oladi. Ammo statistik xulosalardan farqli o’laroq, o’quvchining kafti bo’yicha xulosalar – ishonchlilik 
ko’rsatkichi emas. 
Statistik metodlardan foydalanib, biz 
xatoning cheklanishini
baholashimiz mumkin. Bu cheklashish – shunchaki 
son bo’lib, xatomizning bahosi (tanlanmadagi o’rtacha yosh va bosh to’plamdagi o’rtacha yosh o’rtasidagi tafovut) 
ma’lum ehtimoldan oshib ketmaydi. Keyingi boblarida bu baho xulosalarimiz noaniqligining o’lchovidir ekanligini 
ko’rasiz. Statistik xulosalarning ishonchliligi muayyan matnda muhokama qilinadi. Ayni paytda, xulosa uning 
ishonchliligi darajasisiz to’liq emasligini siz tushunishingizni, biz shunchaki istaymiz. 
2
James T. McClave, Terry Sincich “Statistics”. Pearson Education. 2013, p.5