Oliy va o’rta maxsus ta’lim

Okean ostidagi zonalar. Shimoliy Muz okeani ostida ham uning yuza qatlamidagiga o’xshash qutb (Arktika) va qutbyoni (Subarktika) tabiat zonalari mavjud. Qutb zonasi juda katta maydonni egallagan. U yerda ohak va organik moddalarga kambag’al bo’lgan terrigen yotqiziqlari keng tarqalgan. Qo’ng’ir va kulrang loyqa tiplari hukmronlik qiladi. Shimoliy qutbyoni tabiat zonasi bentosning ko’p taraqqiy etganligi bilan farq qiladi. Bentos ayniqsa materik shel’fida ko’p tarqalgan. Yotqiziqlar tarkibida muzlarning erishi natijasida hosil bo’lgan cho’kindi loyqalar ham uchraydi.
Okeanning xo’jaligida ahamiyati. Shimoliy Muz okeani Kanada, Rossiya, Shimoliy Yevropa mamlakatlari iqtisodiyotida nihoyatda muhim ahamiyat kasb etadi. Okean biologik resurslarga uncha boy emas. Resurslarning geografik tarqalishi hududiy xarakterga ega bo’lib, biomassalarning asosiy qismi Shimoliy Yevropa havzasiga to’g’ri keladi. Arktika havzasi esa aksincha biomassalarga juda kambag’al. Shimoliy Muz okeanidan ovlanadigan baliqlarning katta qismi Shimoliy Yevropa havzasiga to’g’ri keladi. Barens va Norvegiya dengizlaridan, Islandiya qirg’oqlari atrofidan yiliga 12 mln. t. dan ziyod sel’d, treska, dengiz olabug’asi, paltus, piksha va boshqa baliqlar ovlanadi. Yevrosiyo, Kanada, Alyaska va Grenlandiyaning shimolida yashaydigan xalqlar dengiz hayvonlarini ovlash bilan shug’ullanadilar.
Okean tabiiy geografik sharoitning qiyin bo’lishiga qaramasdan foydali qazilmalarni qidirish ishlari uzoq yillardan beri davom etib kelmoqda. Qidiruvchilar tomonidan Barens va Kara dengizlari shel’fidan, Alyaska va Kanada qirg’oqlari yaqinidagi shel’flardan neft va gaz konlari topildi. Kanada shel’fining Boford dengizi va Makkenzi daryosining dengizga quyilish joylarida 1500 mlrd. m³ ga yaqin gaz zahirasi mavjud. Kanada-Arktika arxipelagining Qirolicha Yelizaveta orollari atrofida, bo’g’izlar va qo’ltiqlarda 6,1 trln. m³ va 3,4 mlrd. t neft zahirasi borligi aniqlangan. Laptevlar va Sharqiy Sibir dengizlari ostida turli rudalarga boy yotqiziqlar borligi isbotlandi.
Shimoliy Muz okeani ko’p mamlakatlarning kemalari qatnaydigan asosiy yo’li hisoblanadi. Ayniqsa, Shimoliy dengiz yo’li Rossiyaning eng muhim suv transport yo’lidir. Bu yo’l Yevropadagi va Uzoq Sharqdagi portlar orasidagi masofani qisqartiradi. Okeanda kemalar qatnaydigan davr 3-4 oygacha cho’ziladi. Ayrim joylarda muzyorar kemalar yordamida navigasiya ko’proq vaqtga cho’ziladi.
Hozirgi vaqtda ko’pchilik mamlakatlarning oldida turgan muhim vazifa Shimoliy dengiz yo’lini yil davomida kemalar qatnaydigan yo’lga aylantirishdir.