Oliy va o’rta maxsus ta’lim

Oqimlari. Shimoliy Muz okeanida suv va muzlarning sirkulyasiyasi boshqa okeanlardagi kabi shamolning yo’nalishiga bog’liq. Arktika havzasida suv va muzlar antisiklonal aylanma harakat qiladi, Shimoliy Yevropa havzasida esa suvlar siklonal harakat qiladi. Okeanning sovuq suv massalari Chukotka dengizidan Grenlandiya tomon Trans-Arktika oqimi yordamida butun havza bo’ylab sharqdan g’arbga tomon harakat qiladi. Bu oqim Grenlandiya orolining sohillariga kelib Sharqiy Grenlandiya sovuq oqimini hosil qiladi va Atlantika okeaniga qo’shilib ketadi.
Shimoliy Muz okeaniga g’arbiy va janubi-g’arbiy shamollar yordamida Atlantika okeanidan Shimoliy Atlantika oqimining iliq suvlari kelib turadi. Bu oqim Shimoliy Muz okeani akvatoriyasiga kirishda ikki tarmoqqa – Shpisbergen va Nordkap tarmoqlariga bo’linadi. Nordkap oqimi Yevrosiyo qirg’oqlari bo’ylab g’arbdan sharqqa tomon harakat qiladi. Atlantikadan keladigan sho’rligi yuqoriroq iliq suvlar Shimoliy Muz okeaning sovuq va sho’rligi kamroq suvlariga nisbatan zichroq bo’ladi. Shu sababli iliq suvlarning bir qismi sharqqa borgan sari chuqurroq qatlamga tusha boradi va okean suvining turli xil haroratdagi uch yarusli qatlamini hosil qiladi. Okean suv sathining ko’tarilishi har sutkada ikki marta takrorlanadi. Suvning balandligi Arktika havzasida 0,5 m, Shimoliy Yevropa havzasida 1 m va Barens dengizida, ayniqsa uning Iokang qo’ltig’ida 6 m gacha ko’tariladi (Ilova, 21- rasm).
Organik dunyosi. Shimoliy Muz okeani iqlim sharoitining qattiq sovuqligi o’simlik va hayvon turlarining kam bo’lishiga, okean katta qismining biomassalarga kambag’al bo’lishiga ta’sir ko’rsatadi. Bunday haroratdan nisbatan iliq suvli va yumshoq iqlimli Grenlandiya, Norvegiya, Barens va Oq dengizlar mustasno bo’lib,
ularda mavjud bo’lgan biomassalar miqdorini janubiy dengizlardagi biomassalar miqdori bilan bemalol taqqoslash mumkin.
Shimoliy Muz okeanida fitoplanktonlarning 200 turi uchraydi, shundan 92 turi diatomlardir. Okean suvo’tlari qirg’oqlar yaqinidagi iliq suvlarda keng tarqalgan. Arktika havzasining sovuq suvlarida esa aksincha suvo’tlar juda kam uchraydi. Okean osti ham yuza qismlarga nisbatan fitoplanktonlarga juda kambag’al. Bu yerda fitoplanktonlarning 53 turi mavjud bo’lib, shundan 40 turi diatom suvo’tlari va 10 turi perideniylar.
Okeanda zooplanktonlarning geografik taqsimlanishi fitoplanktonlarning tarqalishi singari iqlim sharoiti bilan uzviy bog’liq. Barens va Kara dengizlarida zooplanktonlarning 150-175 turi, Sharqiy Sibir dengizida 80-90 turi va Arktika havzasida 70-80 turi uchraydi. Xuddi shunday okean akvatoriyasida zoobentos ham bir tekisda taqsimlanmagan. Barens dengizida zoobentosning 1800 dan ziyod turi uchrasa, biomassa miqdori 100-300 g/m² ni tashkil etadi. Laptevlar dengizida zoobentosning 600 ga yaqin turi bo’lsa, biomassa 25 g/m² dan ortiqroq. Arktika havzasining zoobentoslari to’g’risida ma’lumotlar juda kam va ular tadqiqotlarni talab qiladi.
Shimoliy Muz okeanida baliqlarning 150 turi uchraydi. Ular asosan iliq suv massalari keng tarqalgan maydonlarda Atlantika bo’yi hududlarida va daryolarning dengizlarga quyilish akvatoriyasida yaxshi rivojlangan. Baliqlardan sel’d, treska, dengiz olabug’asi, navaga, paltus, tiksha, kambala va boshqalar yashaydi. Sut emizuvchilardan kitlar, morjlar, tyulenlar, oq ayiqlar, bo’ri va tulkilar uchraydi. Hayvon va o’simliklarning turi hamda soni materik sohillaridan qutbga tomon keskin kamayib boradi.