O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti

 

jismoniy harakat  bolaning

 

atrofdagi narsalarga qiziqish bilan qarashi,

 

ularni  o’rganishga  harakat  qilayotgani

 

bilan  ham  bog`liqdir.  Bolaning  jismoniy  va 

psixik faolligi o’zaro bog’liqdir. Chunki, psixik sog`lom bola harakatchan bo’ladi, 

charchagan, siqilgan bola esa deyarli hech narsa bilan qiziqmaydi. Psixik faollik - 

bu  normal  rivojlanayotgan  bolaning  atrof-olamdagi  predmetlarni,  insoniy 

munosabatlarni  bilishga  nisbatan  qiziqishdir.  Psixik  faollik  deganda,  bolani  o’zini 

bilishga  nisbatan  ehtiyoji  ham  tushuniladi.  Maktabga  birinchi  bor  kelgan  bolada 

qator  qiyinchiliklar  yuzaga  keladi.  Ularga,  avvalo,  bir  qancha  maktab  qoidalariga 

bo’ysunishi  qiyin  kechadi.  Boshlangach  sinf  o’quvchisi  uchun  eng  qiyin  qoida  bu 

dars  vaqtida  jim  rtirishdir.  O’qiguvchilar  o’quvchilarning  doimo  jim  o’tirishiga 

harakat  qxglishadi,  lekin  kamharakatli,  passiv,  quvvati  kam  bo’lgan  o’quvchigina 

dars  jarayoiida  uzoq  vaqt  jim  o’tira  oladi.  o’quvchini  qanday  qilib  maktab 

qoidalariga  bo’ysunishga  o’rgatish  mumkin?  Bu  borada  o’qit}'vchinish' 

o’quvchilari  bilan  qiladigan  muomala-munosabat  uslubining  ahamiyati  juda  katta. 

Kichik  maktab  yoshidagi  o’quvchilarning  muhim  xususiyatlaridan  biri  ulardagi 

o’qituvchiga  ishonch  hissi  bo’lib,  bunda  o’qituvchining  o’quvchiga  ta’sir 

ko’rsagish  imkoniyati  juda  katgadir  Bola  o’qituvchini  aql  sohibi,  ziyrak.  sezgir, 

mehribon  inson  deb  biladi.  O’qituvchining  obro’si  oldida  ota-onalar,  oilaning 

boshqa  a’zolari,  qarindosh  uruglarining  nufuzi  keskin  kamayadi.  Shu  sababli, 

bolalar o’qituvchining har bir so’zini qonui sifatida qabul qiladilar. Demak, kichik 

maktab  yopshdagi  o’quvchilar  rivojida yetakchi  bulgan  o’quv  faoliyati  o’qituvchi 

shaxsi va o’quvchi bilan munosabat uslubining ahamiyata juda katta. 

Boshlang’ich sinf o’quvchilari shaxsining shakllanishi 

O’quv  faoliyati  kichik  maktab  yoshidagi  o’quvchi  uchun  nafaqat  bilish 

jarayonlarining  yuqori  darajada  rivojlanishi,  balki  shaxsiy  xususiyatlarini 

rivojlantirish  uchun  ham  imkoniyat  yaratadi.  Yetakchi  bo’lgan  o’quv  faoliyatidan 

tashqari  boshqa  faoliyatlar-  o’yin,  muloqot  va  mehnat  faoliyati  ham  o’quvchi 

shaxsi  rivojiga  bevosita  ta’sir  ko’rsatadi.  Bu  faoliyatlar  asosida  muvaffaqiyatga 

erishish motivlari bilan bog’liq bo’lgan shaxsiy xususiyatlar tarkib topa boshlaydi. 

O’quv  faoliyati  kichik  maktab  yoshidagi  bolalarda  o’qishda  ma’lum  yutuqlarga 

---

54 

 

erishish  ehtiyojini  qondirishga,  shuningdek,  tengdoshlari  orasida  o’z  o’rniga  ega 

bo’lishiga  imkoniyat  ham  yaratadi.  Aynan  ana  shu  o’rin  yoki  mavqega  erishish 

uchun ham bola yaxshi o’qish uchun harakat qilishi mumkin. Bu yoshdagi bolalar 

doimiy 

ravishda 

o’zlari 

erishgan 

muvaffaqiyatini 

boshqa 

tengdoshlari 

muvaffaqiyati  bilan  solishtiradilar.  Ular  uchun  doimo  birinchi  bo’lish  nihoyatda 

muhim.  Kichik  maktab  davrida  bolalardagi  musobaqaga  kirishish  motivi  tabiiy 

psixologik  ehtiyoj  hisoblanib,  bu  motiv  ularga  kuchli  emotsional  zo’riqishni 

beradi.  Bu  xususiyatlar  aslida  bog’cha  davridan boshlab