O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

Shaxsning e'tiqodi va dunyoqarashi
. 
E'tikod-shaxsni uz 
karashlariga, prinsiplariga, dunyokarashiga muvofik tarzda ish kurishga 
da'vat etadigan motivlar sistemasidir. 'tikod shaklida namoyon buladigan 
extiyojlarni mazmuni-bu tabiat, tevarak-atrofdagi olam tugrisidagi bilimlar va 
ularning muayyan tarzdagi tushunilishi demakdir. Bu bilimlar nuktai 
nazarlar (falsafiy, estetik, axlokiy, tabiiy-ilmiy va xokazolar)ning tartibga 
solingan va ichki uyushgan sistemasini tashkil etgan takdirda kishining
dunyokarashi sifatida talkin kilinishi mumkin. 
E'tikodlarning evolyusiyasi eng avvalo ularning mazmunli tomonlariga 
taalluklidir. Ularda shaxsning dunyokarashini ifoda etadigan xislatlar kuprok 
darajada namoyon bula boshlaydi. Kishining fikrlari va goyalari, prinsiplari 
uning butun xayoti mazmuni bilan, uning uzlashtirgan bilimlari bilan 
belgilanadi, uning karashlari sistemasiga zarur tarkibiy kism sifatida kirgan 
buladi, kishi uchun aloxida shaxsiy moxiyat kasb etadi va shuning uchun 
xam u bu fikrlar v prinsiplarni karor toptirishga, ularni ximoya kilishga, 
ularni boshka odamlar xam ma'kul kurishlariga erishish uchun kat'iyan 
extiyoj sezadi. 
 
Shaxsning yo’l
-
yo’riqlari
. 
sixologiyada shaxsning yul-yuriklari uning 
uyoki bu extiyoji kondirilishiga yordam berishi mumkin bulgan faoliyatga 

---

194 
tayyorligining, moyilligining uzi tomionidan anglanilmaydigan xolatini 
belgilaydi. Yul-yurik ob'yektni aynan muayyan tarzda idrok etish, tushunib 
yetish va anglab olish yoki u bilan ish kurishga utmishdagi tajribada 
shallangan shaylik va moyillikdan iboratdir. D.N.Uzdanze va uning xodimlari 
utkazgan ajoyib tadkikotlar shaxs xulk-atvorini belgilaydigan kayd etlgan 
yul-yuriklarning shakllanish jarayonini kursatib berdi. 
Masalan birinchi sinf ukuvchilarining muallimaga nisbatan uning xar 
kanday kursatmasini bajarishga shayligi shaklida namoyon buladigan yul-
yuriklar ana shundaydir. Bunda muallimaning xar kanday xatti-xarakatlari, 
shu jumladan, biron bir boshka kishida namoyon bulganida bolalarning 
karshi xarakatini kuzgatishi mumkin bulgan xatti-xarakatlariga nisbatan 
xam xech kanday tankidiy yondashish bulmaydi. 
Kupgina yul-yuriklarning moxiyatini tashkil etadigan noxolislik yo 
kishining shaxsiy tajribasidagi ba'zi faktlardan shoshilinch va yetarli darajada 
asoslanmagan xulosalar chikarilishini okibati xisoblanadi, yoxud bu tafakkur 
stereotiplarining- 
muayyan 
ijtimoiy 
guruxda 
kabul 
kilingan 
standartlashtirilgan muloxazalarning natijasi buladi. 
Ijtimoiy xayotning turli faktlari (xodisalar, odamlar va boshkalar)ga 
nisbatan yul-yuriklar ijobiy bulishi xam (vrachning barcha kursatmalarini 
bajonidil va anik bajaradigan bemor umuman tibbiyotga va kolaversa, uni 
davolayotgan doktorga nisbatan ijobiy munosabatga asoslanadigan yul-
yurikka amal kiladi) va notugri tushuncha tusini olgan xolda salbiy bulishi 
xam mumkin.